Onze Taal. Jaargang 78

[p. 176]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Oudste tekst van Nederland

Onlangs is duidelijk geworden dat een Romeins schrijfplankje uit de collectie van het Fries Museum, gevonden in 1914 in een terp bij het Friese plaatsje Tolsum, de oudste geschreven tekst bevat die in Nederland te vinden is. Eind 2007 werd het plankje op initiatief van Tresoar (Fries Historisch en Letterkundig Centrum) en het Fries Museum naar de universiteit van Oxford gestuurd voor uitgebreid onderzoek met nieuwe, verfijnde technieken. Op basis daarvan is vastgesteld dat de Latijnse tekst op het plankje dateert van 23 februari 29 na Christus.

De oudste geschreven tekst die in Nederland bestaat.
Foto: Fries Museum

Schrijfplankjes werden destijds gebruikt als ‘briefpapier’. Op het hout werd een laag was gesmeerd waarin men met een griffel een tekst schreef. De schrijver van het plankje uit Tolsum drukte zó hard dat het hout nog sporen draagt van de tekst. Het onderzoeksteam onder leiding van twee wetenschappers uit Oxford en een deskundige uit Leiden heeft met behulp van speciaal ontwikkelde computersoftware al die krassen en inkepingen op het plankje zichtbaar kunnen maken, en zo de tekst volledig weten te ontcijferen. Hierdoor is ook duidelijk geworden dat het niet gaat om een koopcontract voor een koe, wat eerder werd gedacht, maar om een schuldverklaring tussen een slaaf met de naam Carus en een onbekende schuldenaar.

Geen Nederlands in Friese partij

Het bestuur van de Fryske Nasjonale Partij (FNP) vindt dat leden alleen nog maar Fries mogen spreken en schrijven als ze de partij vertegenwoordigen. Dat staat in het nieuwe interne beleidsprogramma van de partij. Partijvoorzitter Nynke Beetstra in De Telegraaf: ‘Als je Nederlandstalig bent, kun je lid worden, maar als je de partij wilt vertegenwoordigen, moet je wel Fries leren spreken. Dat hoort bij deze partij.’

Met het initiatief maakt de partij zich voor de tweede keer in korte tijd sterk voor de Friese taal. Half maart ontstond commotie vanwege een incident in een hotel in Leeuwarden: de eigenaar verbood personeelsleden Fries te spreken. Johannes Kramer, leider van de Provinciale Statenfractie van de FNP, sprak toen van ‘discriminatie’ en moest zelfs denken aan ‘de tijden van Saddam Hussein en de Spaanse dictator generaal Franco’, zo schreef hij op zijn weblog.

Jongeren letten op hun taal

Geregeld klinkt er kritiek op het taalgebruik van jongeren, maar de jongeren zelf zijn minder onverschillig over taal dan veel mensen denken. Ze vinden het wel degelijk belangrijk om goed Nederlands te spreken en te schrijven, alleen zijn er situaties waarin ze wat soepeler met de taal omgaan. Dat blijkt uit onderzoek van de Nationale Jeugdraad, de Nederlandse Taalunie en het Vlaamse jongerenblad Maks! onder 1783 jongeren uit Nederland en Vlaanderen.

De jongeren werd gevraagd hoe ze denken over de Nederlandse taal en hoe ze daarmee omgaan. Een grote meerderheid vindt het belangrijk om in situaties waarin het erop aankomt, bijvoorbeeld bij het houden van een spreekbeurt of het schrijven van een sollicitatiebrief, correct Nederlands te gebruiken. In informele situaties en tegenover leeftijdsgenoten mogen er best wat fouten worden gemaakt en kunnen woorden uit het Engels, dialecten en straattaal worden toegevoegd, menen ze. Linde van den Bosch, algemeen secretaris van de Taalunie, prijst deze instelling van de jongeren. ‘Ze tonen, misschien meer dan vorige generaties, het vermogen of op z'n minst de wil om hun taalgebruik aan te passen aan de omstandigheden’, aldus Van den Bosch in De Standaard.

Taalunie: twee soorten spelling

Het nieuwste Groene Boekje bevat misschien veel lastige detailregels, maar de meeste taalgebruikers hoeven deze helemaal niet te kennen. Dit schreven Ludo Permentier en Rik Schutz eerder dit jaar in Levende Talen Magazine. Permentier en Schutz zijn beiden verbonden aan de Nederlandse Taalunie, die verantwoordelijk is voor de Nederlandse spelling en het Groene Boekje. Volgens hen zijn de Nederlandse spellingregels eigenlijk in twee categorieën te verdelen: regels voor gewone taalgebruikers en regels voor taalprofessionals en hobbyisten - oftewel ‘Groot Dicteeregels’.

Permentier en Schutz reageren met hun stuk op een artikel van Anneke Neijt en Bob van Tiel dat eind 2008 in hetzelfde tijdschrift werd gepubliceerd. Die meenden dat de Nederlandse spelling ‘een opzoekspelletje’ is geworden door de ‘verregaande regeldrift’ van de Taalunie. Permentier en Schutz wijzen er in hun reactie op dat de lastige kwesties die in het Groene Boekje uit 2005 staan, zoals havoër en ideeëloos, in de dagelijkse praktijk nauwelijks voorkomen. Volgens hen is spellen voor de gewone taalgebruiker dan ook niet moeilijker geworden, ook al omdat de basisregels niet zijn veranderd.

Gerrit Komrij schrijft Groot Dictee

De tekst van het Groot Dictee der Nederlandse Taal wordt dit jaar geschreven door Gerrit Komrij, voormalig Dichter des Vaderlands en auteur van romans, toneelstukken, essays en tv-kritieken.

De twintigste editie van het dictee wordt 16 december op televisie uitgezonden. In november worden de deelnemers aan de wedstrijd geselecteerd op basis van voorrondes in de Volkskrant en De Standaard, de twee kranten die het Groot Dictee zoals elk jaar samen met de NPS organiseren.