Onze Taal. Jaargang 83

[p. 174]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Martijn Koek beste leraar Nederlands

Op 17 mei werd Martijn Koek (44) van het Keizer Karel College in Amstelveen gekozen tot de beste leraar Nederlands van Nederland, een verkiezing die georganiseerd werd door het Radio 1-programma De Taalstaat in samenwerking met het Genootschap Onze Taal. De vakjury (bestaande uit Trudy Coenen en Peter-Arno Coppen) prees Koek vooral om zijn innovatieve aanpak.

Hoe probeert u in uw lessen innovatief te zijn?

‘Door altijd na te denken over wat er nu precies beter moet in de les. Ik wilde dat leerlingen meer gingen discussiëren over gelezen boeken en heb daarvoor de “mindmap” gebruikt, waarmee ze een grafische voorstelling kunnen maken van een roman. En om leerlingen helderder te laten formuleren, bedacht ik een formuleringsspel waarbij ze vreemde combinaties, zoals verdronken eendjes, moesten omschrijven, zonder die woorden te gebruiken.’

Wat maakt een docent tot een goede docent?

‘Een combinatie van structuur en verrassing. Leerlingen hebben behoefte aan heldere uitleg en een veilig klimaat, dat bewaakt wordt door een betrouwbare leraar. Tegelijkertijd wil een goede leraar dat zijn leerlingen nadenken over wat zij leren. Dat bereik je het best door ze regelmatig te verrassen, of zaken ter discussie te stellen. Zo heb ik een keer een quiz-overhoring afgenomen, met multiplechoicevragen. Na afloop ben ik de vragen klassikaal gaan nakijken, waarbij leerlingen mij met goede argumenten konden overtuigen dat een ander antwoord even goed of toch beter was. Dat leverde een zeer inhoudelijke klassendiscussie op.’

Martijn Koek ontving de prijs voor beste leraar Nederlands uit handen van onderwijsminister Jet Bussemaker. Links: Frits Spits van De Taalstaat.
Foto: Daniëlle van Coevorden / KRO

Een van de doelen van de verkiezing was om het vak van leraar Nederlands extra glans te geven. is dat nodig?

‘De leraar Nederlands kan je helpen meer te begrijpen en beter begrepen te worden: dat is iets wat ieder mens moet aanspreken. Toch heeft hij niet echt een goede naam. Hij wordt nogal eens afgeschilderd als oude zeur of men zegt: “Als hij echt wat had gekund, was hij niet voor de klas geëindigd.” Dit soort verkiezingen laten zien hoe mooi en uitdagend dit vak is: als je het goed doet, kun je jonge mensen inspireren. Het is belangrijk dat te blijven benadrukken.’

Poetin verbiedt grove taal

President Poetin van Rusland heeft begin mei zijn handtekening gezet onder een voorstel voor een wet die het gebruik van grove taal verbiedt in films en toneelstukken, en tijdens concerten. Cd's, dvd's en boeken die vuilbekkerij bevatten, moeten na 1 juli voorzien zijn van een waarschuwingssticker. Overtredingen kunnen leiden tot boetes van vijftig euro voor particulieren tot duizend euro voor bedrijven en organisaties. Bij recidive worden de bedragen hoger.

De wet is in Rusland met het nodige gemor ontvangen. Russen zetten hun woorden graag kracht bij met grove taal, maar los daarvan wordt de wet vooral ook gezien als een poging de vrijheid van meningsuiting verder in te perken. In mei 2013 werd er een wet aangenomen die grove taal in de media verbiedt. En het taalgebruik van politici en ambtenaren werd in 2009 al aan banden gelegd.

Het is overigens niet duidelijk wat de wet precies onder grof taalgebruik verstaat. Per geval zal dus beoordeeld moeten worden of de wet is overtreden; het gevaar van willekeur ligt hierdoor op de loer.

‘Geen Nederlands, geen bijstand’

Mensen met een bijstandsuitkering die onvoldoende Nederlands spreken, en weigeren daar iets aan te doen, verliezen na een jaar hun inkomen - althans, als het aan staatssecretaris van Sociale Zaken Jetta Klijnsma ligt. Zij stuurde half april het wetsvoorstel ‘Geen Nederlands, geen bijstand’ voor advies naar de Raad van State. Het voorstel komt voort uit het regeerakkoord tussen VVD en PvdA.

Critici doen het plan af als symboolpolitiek: gemeenten hebben ook nu al instrumenten in handen om mensen die weigeren Nederlands te leren op hun uitkering te korten. Tamar de Waal van de Universiteit van Amsterdam wees er in de Volkskrant op dat de Nederlandse politiek het afgelopen decennium juist stelselmatig heeft bezuinigd op taallessen: ‘Als gevolg hiervan is het aanbod aan taalcursussen grotendeels overgelaten aan de markt en zijn die cursussen doorgaans prijzig. Laaggeletterden met een bijstandsuitkering (...) belanden in een catch-22 waarin zij meer geld moeten verdienen om taallessen te kunnen betalen, om geld te kunnen verdienen in een taal die zij nog niet voldoende beheersen.’

Het advies van de Raad van State wordt voor het zomerreces verwacht; daarna moet het voorstel nog langs de Tweede en de Eerste Kamer.

[p. 175]

Foto: 123RF / Szilagyi Palko Pal

Bedrijfsongevallen door taalproblemen

Onlangs heeft de Stichting van de Arbeid, het landelijk overlegorgaan van werkgevers- en werknemersorganisaties, de handreiking Taal en veiligheidsrisico's uitgebracht. Daarin staan praktische oplossingen om onveilige situaties op het werk die het gevolg zijn van taalproblemen, aan te pakken.

Ieder jaar krijgen tussen 10.000 en 20.000 mensen een bedrijfsongeval waarbij een rol speelt dat ze de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn. Ze kunnen dan bijvoorbeeld de veiligheidsvoorschriften niet lezen of hun collega's niet verstaan. Daarbij gaat het niet alleen om buitenlandse werknemers die geen of nauwelijks Nederlands spreken, maar ook om Nederlanders die moeite hebben met lezen en schrijven en dat uit schaamte proberen te verbergen.

De handreiking moet bedrijven bewuster maken van de veiligheidsrisico's en beveelt onder meer aan om afspraken te maken over de voertaal, veiligheidsinstructies te vertalen, beeldtaal te gebruiken en taalscholing aan te bieden.

Studenten schrijven slecht

Er mankeert veel aan de schrijfvaardigheid van eerstejaars studenten. Die klacht is natuurlijk niet nieuw, maar er is nu ook wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Begin mei promoveerden de Groningse onderzoekers Anouk van Eerden en Mik van Es op een proefschrift waaruit blijkt dat hbo-studenten maar liefst 81 schrijffouten per A4'tje maken, en studenten op de universiteit 42. Het gaat vooral om verkeerde woorden, overbodige woorden, nietlopende zinnen, onlogische alinea-indelingen en foute interpunctie. D/t-fouten komen betrekkelijk weinig voor.

Veel media schonken aandacht aan het onderzoek, en vooral aan de uitkomsten. Daarbij klonken ook relativerende geluiden, bijvoorbeeld over de beperktheid van de steekproef: die is gehouden onder twintig hbo'ers en tien universitaire studenten. Maar volgens onderzoeker Van Eerden doet dit niets af aan de conclusie: ‘Het aantal fouten kan tien lager of hoger liggen, maar het blijft veel te hoog.’

Het onderzoek maakt deel uit van een groter project waarin gezocht wordt naar meetmethodes voor schrijfvaardigheid. Van Eerden en Van Es hebben ook een online-taal-vaardigheidsprogramma ontwikkeld waarmee het aantal taalfouten snel omlaag kan worden gebracht.

Agenda

5 juni, Driebergen. Tekstnetwerken 2014 - het tweejaarlijkse evenement van Tekstnet, beroepsvereniging van tekstschrijvers. Thema: beeldende tekst.

12 juni, Brussel. The Value of Language. Eendaagse conferentie, georganiseerd door De Taalsector, een organisatie voor ‘taalprofessionals’. Centraal thema: de waarde van taal.

Meer informatie en meer evenementen: www.onzetaal.nl/agenda.