Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

[p. 553]

Bedenkingen over het oorsponklyk berusten der Oppermacht by het Volk; - over de onvervreemdbaarheid der natuurlyke rechten des Volks; over deszelfs recht om voorstellingen en vertoogen te doen aan hun, welke hetzelve bestuuren, en hen, des noods, voortelichten en te onderrichten; - en om zyne wettige rechten te handhaaven, zo menigmaal men inbreuk op dezelve maakte. Wordende deeze bedenkingen voorgegaan door een herdruk van een klein, zeer zeldzaam en zeer zonderling Boekje, eertyds uitgegeeven door een Rotterdammer, en tegenwoordig gedeponeerd in den Boekwinkel van L. Herdingh, te Leyden. ----- Te Leyden, by L. Herdingh, den 31 Augustus, 1785. Behalven het Voorbericht, 82 bladz. in gr. 8vo.

Onder het geleide van de hier aangekondigde bedenkingen deelt derzelver Uitgeever ons den herdruk mede van een zeldzaam en zonderling Boekje, het welk hy, om het gewicht der onderwerpen, welken hetzelve behelst, beslooten heeft in zyn geheel te doen herdrukken, zonder iets aan deszelfs verouderden styl, noch aan de onregelmatige en gebrekkige spelling, welke men in hetzelve bespeurt, te veranderen. Het is oorsprongkelyk in 120, waarschynlyk te Rotterdam, onder den verdichten naam van Nymwegen, verscheiden jaaren vóór de herstelling van het Stadhouderschap in den Persoon van Willem den IVden, uitgegeeven, en behelst slegts weinige bladzyden. Het heeft geen anderen Titel dan de volgende Latynsche Zinspreuk; Libertatem nemo bonus nisi cum anima amisit, dat is: De Vryheid heeft geen eerlyk man als met zyn leven verloren. Op de linkerzyde van deezen Titel vindt men den lof van de Vryheid, getrokken uit de Batavische Arcadia van Heemskerk. Hierop volgt een antwoord van een Vriend te Rotterdam, op een Missive van zyn Vriend te Amsterdam, waarin deeze zich beklaagd had over den bekommerlyken staat, waarin het Land en de Steden gedompeld waren door het onrechtvaardig en despotiek bestier van verscheide Regeeringen. In dit antwoord heeft de Schryver een raisonnement gevoegd, dat men hem uit den Haag had toegezonden, en door 't welk men trachtte te betoogen, dat de herstelling van het Stadhouderschap, in plaatse van hulpmiddelen toe te brengen aan de rampen, die het Land drukten, dezelve tot een verbazenden trap konden verzwaaren. Op dit raisonnement, 't welk de te-

[p. 554]

genwoordige Uitgeever van dit Boekje aanmerkt, in zeer veele opzichten de allerklaarste, en allerwaarachtigste prophetie te zyn, die 'er ooit geschied is, laat de Schryver een Ontwerp volgen, volgens welk het Volk in alle Steden van Holland, van 't Land van Utrecht en elders, uit deszelfs midden zoude kunnen kiezen, Gemeensluiden der Wyken, die zo haast mogelyk aan het Volk weder zouden doen bekomen dat hetzelve ontnomen was, en de orde en goede trouw in 't rechtsbestier en de financiën herstellen. En tot een voorbeeld van zodanig een ontwerp geeft hy een Plan op, dat hy voor de Stad Rotterdam had opgesteld. Dit Plan bestaat uit XXVIII Artikelen. De eerste XIV bepaalen, welke de vereischte hoedanigheden zyn om tot Gemeensman en Burgemeester van de Wyk te kunnen worden verkozen; de wyze van verkiezing en de duuring van 't Gemeensmanschap van ieder van hun. De Artikelen XV. tot XVIII. bevatten het Reglement van het bestier der Inkomsten en financiën der Stad, en den aart van 't opzicht, dat de gemelde Gemeenslieden over dat bestier zouden behoren te hebben. Het XIX. Artikel behelst dat de Burgers of Ingezetenen, die zich in hun eigendom rechten of vryheden zouden verkort vinden, hunne toevlucht zouden neemen tot de gemelde Gemeenslieden, als tot hunne voorstanders, en dat deezen verplicht zouden zyn om hun best te doen om by de Regenten de betering der bezwaren van de klagers te bekomen. ----- De Artikelen XX. tot XXIV. gaan over eenige byzondere punten van het bestier der financiën ----- over 't recht der Gemeenslieden, om de posten van verkeerd gedaane uitgaven door te haalen, en, in geval van tegenkanting ten deezen opzichte van de zyde der Regenten, zodanige maatregelen te neemen, als zy zouden goedvinden; eindelyk, over het recht dat zy hebben zouden, om, zo dikwils zy nodig zouden oordeelen, op het Raadhuis of elders te vergaderen. Het XXV Artikel behelst eenige maatregelen ten einde 'er niets onuitvoerlyk wierde geoordeeld voor dat 'er behoorlyk onderzoek over geschied ware. Het XXVI. Artikel zegt, dat een der wezenlyke plichten van de gemelde Gemeenslieden zoude zyn zorgvuldiglyk natespooren en te onderzoeken, of en welke rechten en privilegiën verduisterd of weggeraakt waren; dezelven weder te herstellen, en te laaten drukken om ze des noods te kunnen raadpleegen. Het XXVII. Art. bepaalt, dat in alle gevallen, wanneer 'er eenige onderneeming, die voor de Stad, voor haare domainen of ook voor de rechten en privilegiën der Burgery na-

[p. 555]

deelig is, tot hunne kennis zal komen, zy gehouden zullen zyn zich te vervoegen aan de Vroedschap, ten einde van dezelve betering dier bezwaaren te bekomen; en dat, indien men hun recht mogt weigeren, zy in dat geval terstond daarvan kennisse moeten geeven aan de gemelde Burgery, om door dezelve in dit opzicht te worden ondersteund. Eindelyk zegt het XXVIII. Art. dat de Burgery ten allen tyde dit reglement, wanneer het geval zulks vordert, naar welgevallen zal kunnen vermeerderen, verminderen of matigen. Na dit Reglement vindt men het formulier van den Eed der Gemeensluiden, waarop het slot van den brief van den Rotterdammer volgt, waarin hy aandringt op de nuttigheid van dusdanig een plan, volgens het welk, naar zyne gedachten, de aloude Vryheid der vereenigde Nederlanden volkomen zoude kunnen hersteld worden zonder eenige krenking van de form van regeering; terwyl hy tevens op nieuws beweert, dat de herstelling van het Stadhouderschap niets anders zoude te weeg brengen dan het verderf der Natie en het verlies van haare Vryheid. Voorts wordt dit Boekje besloten met de Latynsche Zinspreuk: Nullum imperium tutum, nist benevolentia civium sit munitum. Dat is: Geen form van regeering is veilig en bestaanbaar, ten zy die worde bevestigd en verzekerd door de wille en genegenheid van het Volk. By dit Werkje heeft de tegenwoordige Uitgeever eenige Bedenkingen gevoegd over de Natuurlyke, Burgerlyke en Politieke Rechten der menschen in eene Maatschappy vereenigd. Deeze bedenkingen, die zeer veel goeds behelzen, schynen eigenaartig geschikt om het voorgemelde plan verder uit te werken en te beschaaven.