Veelderhande geneuchlijcke dichten, tafelspelen ende refereynen

[p. 126]

Den rechten weg nae t'Gast-huys met die by weghen ende toe paden die daer leyden tot den Broodt-sack. aant.

In den eersten verdolen sy tot in desen wegh, al die luttel hebben, ende veel verteeren, want als sy sieck zijn ende niet winnen en kunnen, soo moeten sy desen wegh in. Alle die gheerne speelen, ende veel verliesen. Alle die haer goet verteren, sonder ordonnantie, regel ofte mate.

Coop-lieden die dier in coopen ende goet coop geven.

Die uyt ydel versuymentheyt verloren laten, t'ghene dat zy van hare meesters souden hebben, om dat sy niet en eysschen. Alle die hem regeren by raet van eenen sot, ende geven hem de last van hare dinghen. Alle die met Teerlinghen spelen,

[p. 127]

aant.
ofte op klos-banen, ende verliesen haer geldt, ende haren tijdt. Luyers die luttel wercken. Leckaerts die veel verteeren, moeten almede.

Oude Luytenaers, Herpers, Trom-slaghers, ende veel ander speel-lieden comen ooc by, om dat zyt lichtelijck winnen, soo verteren zyt lichtelijck, ende dan krijgen sy somtijts haestelijc ziecten, ende sy en hebben niet achter ghehouden, dan moeten zy mede. Alle die sonder, verstandt haer dingen met haesten doen, sonder achter dencken of raedt. Man, ende wijf die vroegh slapen gaen, ende late op staen, want zy luttel wercken ende winnen, ende worden te traegh om te wercken. Alle die van haer eygen zin zijn, ende niet en willen onderwesen zijn maer seggen altijt dat haer opstel t'beste ende t'profijtelijcste is. Bedriegers, Sweerders, Lieghers, comen ooc mede inden wegh, want zy nergens bemint en zijn.

Al die niet meer en hebben dan zy daghelijcx winnen ende voort verteeren sonder achter dencken want als sy zieck werden, ende niet wercken en kunnen, dan moeten zy mede. Alle die haer Coren-solders open laten, als daer Cooren op is, ende die dienst-boden ende kinderen by moghen comen, dicwils lijden zy schade. Cooplieden ende ander volc, die haer geloove verlooren hebben want als zy by quader avontuyren haer goet verliesen dan

[p. 128]

aant.
en wil hen niemant weder goet borgen, om weder te becomen, soo blijuen sy verarmt ende comen by desen wegh. Alle die grooten Maeltijden, ende Bancketten houden, ende luttel winnen, ende luttel renten hebben.

Volc dat anders niet en denckt, smorghens als sy op zijn hoe sy den tijt met geneuchte over brenghen, sonder om profijt te dencken. Volck dat haer kisten, kelders solders onghesloten laten, ende op haer spijse, ende gelt geen acht en slaen. Die haer seluen schaede doen om eens anders profijt. Die haer recht, ende ghedinghe laten verlooren, omdat sijt niet en vervolghen. Aernouts ghesellen die metten netten achter lande loopen. Die inde Taveernen gaen spreucken spreecken, ende singhen. Oude Camer speelders die wten Aes-sac speelen, mit drachten, endediergelijcken. Die lieuer haer ghemack, ende geneuchte hebben, dan haer profijt, ende eere. Die veel Ambachten leeren. Die haer eyghen wille, ende ghenegentheyt meer volghen, dan by rade van vrienden leven. Die haer selven wijs seggen, maer sot, ende onvroet in haer saken zijn.

Die een goede commissie wederseggen, om haren arbeydt te sparen. Huysen daermen daghelicx danst, ende springt, ende dicwils groote feest hout, ende niet gewoon zijn veel profijts te doen.

[p. 129]

aant.
Arme ruyters, ende ghesellen die leckerlijck eeten, ende drincken. Die geen dinc te duyr is, om te copen, als sijt borgen mogen, ende doen so financie, ende werden dicwils onversiens met rechte verwonnen ende wten haren gheset. Die zijnen dienst niet en can daer hy toegestelt is. Die haer coren groen eeten, als die haer Renten wech hebben eer sy verschijnen. Werck luyden die haer loon wech hebben eert verdient is. Die groter dinghen beginnen als sy volbrengen connen. Als wercluyden die haer werck ten haluen laeten staen, ende verliesen cost, ende arbeyt. Die wt versuymentheyt hen laten haer goet ontweldighen, t'sy by rechte dat sy hen niet en vertonen, of dat een ander haer goet aenveert, ende daer niet toe en segghen. Man ende wijf die altijt kijuen, ende vechten want sy lopen dicwils van malcanderen, d'een hoer, d'ander boef achter lande, ende verteeren t'goet so onnuttelijck, endecomen so in desen wech. Die haer ghoet vercoopen om dat eenen anderen te leenen, ende dien te helpen. Die altijt vrolick zijn, met schoone vrouwen hoveren, ende haer goet verdoen, ende seggen altijt: laet ons vrolic zijn, want den wijn en is voor den Verckens niet gewassen, noch dat bier niet gebrouwen voor de Gansen: t'is ooc wonderlick waer hy is diet al betalen sal, ende deese coomen

[p. 130]

aant.
ten eynde in deese wech. Die haer huysen laten bederuen, ende daer inne laten reghenen, ende niet en stoppen ofte decken. Taverniers die Bordeel houden, ende daer af leuen, ende ander luyden die van quaet aes leuen, comen int eynde in desen wech, want sy selden daer mede bedien: want al wat sy onrechtelick met ontmeten, ende ontrekenen winnen, dat borcht hem een ander af die hem niet en betaelt. Meesters die haer boden teten geuen warm varsch broot, ende bernen haer hout groen.

Coppelaers, en de Coppelersen, ist dat sy out werden so werden sy arm, ende ongevallich endeooc so die vanden bordeel leuen, dese comen alle inden rechten wech ten gasthuyse. Die haer werck spade beghinnen moeten al mede want sy hem seluen luttel profijts doen, ende luttel winnen.

Die de luyden achter rugge clappen, die veel liegen, ende flatteeren, want sy en zijn nerghens wellecoome. Die meerder staet houden dan haer goet vermach, die werden terstont bijster. Dronckaerts die haer goet onnuttelijck verdrincken, haer leven corten, ende haer werck versuymen, dese zijn arger dan beesten die bouen haer natuere niet en en drincken. Die hen verlaten op ander luyden goet dat hem aencoomen oft versteruen mach, het welc sy by avontueren nemmermeer hebben sullen. Die haer goet verloren hebben, ende haer Tafel noch

[p. 131]

aant.
euen groot houden gelijck sy deden eer sy schade hadden. Oude Oorlogers die haer ionge tijt de schamele luyden met fortse, ende ghewelt haar huysen berooft, ende verbrandt hebben, ende haer goet verteert hebben. Die van diefte ende rooven leuen comen in desen wech. Volck dat in geenen dingen Godt en ontsiet, die werden dicwils van God geplaeght met quader auontueren, soo dat sy gheluckich zijn datse int Gasthuys mogen comen, Die hem smorgens langhe kleeden om dat haer nestelen gheen naelden en hebben, ende comen soo crachtelijcke te wercke. Die geen acht en slaen op haer kleederen, ende latense bederuen by haer eygen schult. Die haer peerden qualijck doen bewaren, want sy dickwils grote schade daer by lyden. Die haer Tapijtserien laten verotten aen de mueren, ende dat lijnwaet inde kisten laten bederuen. Die borghe blijuen voor andere luyden, comen ooc dicwils in desen wech want sy moeten dicwils die borchte betalen, waer door sy dicwils bijster worden, so datse dicwils wt haer goederen gesteld werden. Die haer ambacht verlaten om heerschappye ende legen dienst te dienen. Die alle dinck wil wreecken dat hem misdaen wert, want sy dicwils haer selven bederven, gelijck die een ander slaet oft steect

[p. 132]

aant.

Jemandt die in spijte van een ander haer goet beter coop geven dan sy souden. Lantvolc ende Landwinners die haer lant ende schuyren open ende onvry laten, terwijle dat daer vruchten zijn ende latent de beesten verderven.

Die hopen dat hem haer meestr sal helpen, ende verteren daer op dat sy hebben, want sy slaen dicwils mis.

Alle die vreck sijn op een kleyn, ende latent groot verloren gaen. Alle die van haer selfs zin zijn, ende hebben een gedinge op handen, ende mochten een goet middel hebben, ende en wilden niet accoorderen, ende dicwils verliesen syt al gheheel. Die haer geluck alst comt niet waer en nemen noch en vervolgen. Die een goet ambacht kan ende laet dat achter, ende leert een ander dat by avontueren arger is. Die een goet werck in handen heeft ende vertreckt het van daghe tot dage, ende can geen tijt vinden om te wercken, maar versuymt synen tijt om yet te winnen, ende verteert het syne. Die des daeghs twee ofte driemael ter merckt om goet te vercopen, om drie stuyvers, ende ses verdoen, ende versuymen haren tijt.

[p. 133]

aant.

Huysen daer licht geladen ende sorgelosen thuys bewaren, om dattet goet daer dickwils verloren ghaet. Die wel weten dat haer dingen qualic gaen, ende in tijts niet toe en sien. Die haer ghoet gheen meester zijn, ende niet en weten waer sijt gheuen of houden sullen. Quaede betaelders die hem laten duncken wat sy borghen connen dattet al gewonnen is, endehoudent als haer eyghen goet ende diet haer schuldenaers ontsweren: dese verdoolen.

Die sonder voorsichticheyt leven, ende dagelycx leckerlijck eeten. Die haer ambacht doen, ende ten eynde sien dat sy daer by niet leuen en mogen, ende geen ander leeren

Kinderen die de ouders in haren iongen tijt geldt geuen ende laten haer willekens volghen, ende als sy out, ende groot werden willen sy haer oude constuymen plegen, drincken ende quaet gheselschap hantieren, ende connen geen gelt meer crijgen, dan lopen sy wech, endeworden rabauwen ende naeckte ridders, die haer hooft houden aen de vier panne ende haer slaepcamer int gasthuys oft inden wege.

Die te houeerdich zijn, ende meenen dat hen nemmermeer goets gebreken mach, ende willen geen arme luyden kennen, maer die avontuere is haest verkeert. Die ondanckbaer zijn tot Godt, ende hem noch en vresen noch en dienen, maer gaen in

[p. 134]

aant.
sonden voort, ende dencken niet eens op Gods oordeel. Die van een ander gelt ontfangen, ende oorbaren dat in haer eygen saecke, en moetent dickmaels onversiens betalen als zijt niet en hebben, ende moeten financie doen, ende verderuen haer seluen. Kinderen die haer verlaten op t'goet dat hem besteruen sal van haren ouders, ende maken daer op goet chier, ende by auentueren sy mogent noch al selver verteeren. Die hem onderwinden eens anders mans ambacht daer hy hem niet mede behelpen can. Die by versuymentheyt endeverghetentheydt laten te winnen, ende vergaren eenich goet. Die eenen anderen straffen, ende selfs quaet doet.

Die wat quaets heeft van zieckten ofte zericheyt, ende en laet daer niet toe sien, noch en laet daer niet toe helpen van angst dattet hem twee ofte drie stuvers costen soude ende latet verargeren dattet naemaels niet te helpen en is, ende vermeesteren al haer goet, ende dan moeten sy noch int Gasthuys steruen. Die goede neringe hebben, ende goet profijt doet maer sy en connen hem niet houden ende beghinnen een ander. Die groten arbeyt ende pijne doet ende int eynde geen profijt en doen. Die grote cost doen ende hopen groot goet te hebben

[p. 135]

aant.
van een gedinge dat in recht staet, ende by aventueren sy verliesen princepael, endemoeten die costen ooc betalen. Die om luttel arbeyt ofte om luttel gelts te sparen vallen in groot misval.

Die quade betaelders iaer en dach borgen, ende nemen dan noch van hem luyden goet deurder dant weert is.

Meesters die knechts hebben dien de Vrouwen geuen dat broot, vleys, bier, ende diergelijcke. Alle die in knaepschap dienen daer zy zelfs meesters af sijn, ende doen hen selven schade om een ander vrientschap te doen. Die haer groote dingen vermeten dan zy doen connen ende willen soo veel goet winnen dat zy niet en verdienen.

Die daer vloeren, plaveylen, glasen, ende veynsteren van haer huysen laten sonder reparatie, ende beteringe gebroken staen, daer sy alle dage meerder schade ende hinder af crijgen, want dat dagelicx meer ende meer gebroken wert, de sulcke zijn oock recht erfgenamen vanden gasthuyse. Die een ander haer goet bevelen sonder onderscheyt. Ende die haer goet vercopen om een coopman te worden. Schamele gesellen die een wijf nemen ende en dencken niet datmen veel behoeft, ende luttel

[p. 136]

aant.
connen winnen, ende krijgen kinderen, dan claegt men dat men oyt began, ende moeten dan te deyle gaen met wijf ende kinderen, ende verdolen so, ende comen geheel in desen wech. Huysen daer de boden, als de Meester slapen is, ghaen bancketteren ende goet chier maken. Die in haer ionckheyt niet en wilden wercken ende werde dan bedelaers, endecomen inden wech.

Die hem betrouwen dat hen geluck gebeuren, sal om haers persoons wille ende willen daer om niet wercken, soo verdolen zy. Alle die haer kleederen, Tapijten laten bederuen ende scheuren, ende latense niet helpen als sy beginnen te brecken.

Die haer wijven wil leyden tot Bevaerden, Kermissen danssen, speelen, want dan maecmen veel kennissen, ende verlieuen somtijts op een ander, ende verteren dicwils qualijc daer om haer goet, ende comen so in desen wech. Volck van oorloghe, die daer hoopen eenen goeden buyt te krijghen, ende haer geldt daer op verteren, ende maken goet chier, so werden sy somtijts avontuerlijc gequest ofte gewont, ende dan moeten sy int Gasthuys. Die spelen ende drincken als ander luyden wercken. Meesters die haer Booden laten mildt zijn over haer eygen goet, ende huer

[p. 137]

aant.
comeren laet aenhouden, die goet chier maken op haers meesters cost. Alle die dat Hennen-ey soecken, ende laten dat Gansen-ey varen die comen oock al mede op desen wech. Die een Somme, geldts ontfangen, sonder tellen, op ander luyden woort ende dat selue ander luyden moet over leveren met ghetale, want daer dickwils groot ghebreck in is. Alle die Renten hebben in verscheyden plaetsen, ende niet in en manen, noch niet en weten hoe dattet met haer dinghen staet, maer sijn te vreden met de woorden van haer dienaers. Die by versuymentheyt haer Hoy, ende Coorn inden velde, haren Wijn op die stocken, ende haer Fruyt op de boomen laten bederuen. Meesters die hen gheheel betrouwen op de Boden, aengaende haer goet ofte werc, sonder selve daer nae te sien. Oock diet wist maken tusschen man, wijf ende kinderen die hen niet aen en gaen, comen dickwils in misval. Alle die van edelen geslachte gecomen zijn, ende nochtans niet veel goets hebben tot haren deele, ende euen-wel volghen willen den staet van haren ouders, ende hen niet nae haer goet en regeren. Tresoriers, Ontfanghers, Keucken-meesters, die langhe beyden eer sy rekeninghe maecken, ende geldt over geven sonder quitantie, wanttet dan

[p. 138]

dickwils vergeten wort, ende moetent dan wederom betalen, so dat sy dickwils arm, ende bijster worden. Ouders die haer kinders meer gheven dan sy hebben, ende die wt haer eygen goet gaen, ende geven 't haer kinderen die ondancbaer zijn, ende comen na in ghebreck, dan hebben sy luttel hulpe vande kinderen, zy moeten dan selfs bidden, al hoe wel datse haer kinders rijck gemaeckt hebben.

Volck dat in genen dingen Godt en ontsiet, dat wert dickwils van Godt gheplaeght met quader avontuyren dies zy geluckich zijn, datse int Gast-huys moghen comen. Die haren wille, ende quade gheneghentheit meer volghen, dan by rade te leven. Alle die hen seluen wijs segghen, ende sijn sot, ende ontvroet in haer saken.

Mans die haer wijven veel te lief hebben, ende die te veel eeren aen doen, ende maeken heur costelijcke kleederen, goude Ringen, ende siluere Riemen, meer dan haer goet vermach, ende segghen: Ghy moet met uwe vrienden, ende gebuyren ter eeren gaen, ende setten hen seluen ten achteren, ende moetense dickwils weder vercoopen, ende ghevense dan om half geldt, Arm volck dat ghemackelijck leven wil, ende niet wercken.

Men mochte nu vraghen oft de Regenten t'zy geestelijck oft waerlijck, die geldt nemen vant volck dat sy in sonden blijuen, so dat sy Concubijnen, ende Boelen houden moghen, binnen hare huysen, ofte buyten. Oock de Woeckenaers, Lombaerden,

[p. 139]

aant.
ende meer andere, die onrechtueerdelijck groot goet conquesteeren, oft sy ooc sullen comen in desen wegh. Sommighe segghen neen, soo verre als sy dat onrechtueerdich goet binnen haer leuen niet weder en geuen, want dat goet is te groot, dat sy gekrijgen: maer haer kints kinderen en sullen dat niet besitten, ende sullen by avontuyren int Gast-huys sterven, want sulck goet comt selden tot op dat derde lidt.

Hier zijn beschreven die erfgenamen van t'Gasthuys om dieswille, soo de Meester subijtelijck quam te steruen dat dan die Vrouwe haer rechte erfgenamen soude kennen, ende dat geen andere (die daer in niet gherechtight en zijn) daerom niet rechten oft dinghen en souden.