De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 35]

Battle for Europe

VICTOR VAN CUTSEM
Diest 17.7.1929.
Grieks-Latijnse Humaniora
Kon. Atheneum Diest
Journalist ‘Het Laatste Nieuws’ (1960) Redacteur-buitenland, gespecialiseerd in Euromarkt-aangelegenheden.

Het Europa der ‘Zes’ is, in crisis-stemming, van het ene jaar in het andere overgestapt. De Franse weigering, tijdens de ministerraad van 18 en 19 december te Brussel, om in een enigszins nabije tijd onderhandelingen tussen de Euromarkt en het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Denemarken en Noorwegen te laten beginnen, weegt zwaar op het lot en de toekomst van de Gemeenschap.

Wrevel, wrok en harde woorden tegen Parijs waren als eerste reacties wel onvermijdelijk. De Gemeenschap zal enkele weken of maanden met zulke buien van kwaad humeur moeten leven.

Het zal niemand verwonderen dat minister Luns daarbij het hardst van stapel liep, maar ook ministers Harmel en Van Elslande lieten, in verband met de gebeurtenissen in de ministerraad, het woord ‘crisis’ vallen.

Als lid van een regering die in eigen boezem nogal verdeeld is over het Britse toetredingsverzoek, zocht Bondsminister Willy Brandt daarentegen de crisisindruk te milderen. Doch had hij kort tevoren, in een verklaring in de Bondsdag, niet gewaarschuwd dat een halsstarrige Franse houding de Gemeenschap alleen maar schade en stagnatie op de hals kon halen?

Praktisch werk duldt geen uitstel

Het komt er overigens maar op aan wat men een crisis noemt. Indien men onder dit woord een open, rechtstreekse bedreiging verstaat die het bestaan en het leven van de Gemeenschap zelf op het spel zet, dan is het wel duidelijk dat men niet in zulke toestand verkeert. In regeringskringen, of het nu te Bonn, Rome of in de Benelux-landen is, denkt niemand eraan met Parijs een hard spelletje ‘buigen of breken’ te beginnen over het Britse toetredingsverzoek en de koortsige idee van sommige commentatoren om desnoods met ‘Vijf’ zonder Frankrijk, maar met Groot-Brittannië een nieuwe Gemeenschap te stichten, valt buiten alle realiteit.

Het economisch integratiewerk van tien jaar moeizame, maar zeer succesrijke arbeid, wil niemand op het spel zetten. En de elementairste politieke wijsheid verzet er zich tegen het ‘lastige’ Frankrijk buiten de Europese barrière te sluiten en in dat land zodoende het nationalisme helemaal vrij spel te laten en als het ware tot ongebreidelde daden uit te dagen... Deze pseudo-oplossing van de Europese problematiek zou vermoedelijk alleen maar Moskou of de Duitse neo-nazipartij in de vuist laten lachen.

Het Gemeenschapswerk zal dus, zo goed en zo kwaad als het kan, voortgang moeten vinden. Op de welbeladen agenda voor het jaar 1968 komen voor de Euromarkt trouwens een aantal werkzaamheden voor die geen of nauwelijks uitstel gedogen. Zo diende er reeds in de maand januari een minsterraad gewijd aan de conjunctuurpolitiek: in de periode van economische slapte die verscheidene E.E.G.-landen doormaken, een

[p. 36]

te ernstige aangelegenheid om er zich op een gemakkelijke manier van te ontmaken. In februari moet de Gemeenschap te New Delhi aan de tweede U.N.C.T.A.D.-conferentie deelnemen: de ontwikkelingslanden verwachten daar van de geïndustrialiseerde landen te vernemen welke tariefpreferenties deze te hunnen gunste voor afgewerkte en halfafgewerkte produkten willen toestaan. De Gemeenschap zou zeker aan haar plichten te kort schieten wanneer zij ook aan deze kwestie niet voldoende aandacht schenkt. Zo kan men verder opnoemen: van maand tot maand en van week tot week moet het Gemeenschapswerk verder gezet worden, om onmiddellijke schade te vermijden.

Dat zal inzonderheid ook nog voor een aantal landbouwregelingen en de voltooiing van de douane-unie op 1 juli 1968 het geval moeten zijn - en het enorme belang daarvan moet hier niet verder onderstreept worden.

Een lange stagnatie in de praktische werkzaamheden van de Gemeenschap lijkt daarom onwaarschijnlijk. Een werksfeer, waarin solidaire beslissingen kunnen getroffen worden, is onmisbaar en zal ertoe leiden dat, oppervlakkig gezien, wrevel en ontstemming jegens de Franse houding inzake het Britse toetredingsverzoek mettertijd wat afgerond worden. En de Fransen zelf hebben ons al bij vroegere gelegenheden geleerd dat zij, eenmaal hun slag thuisgehaald, deze gang van zaken wel willen bevorderen door zich van hun kant enkele maanden lang zo correct mogelijk in de ministerraad te gedragen en zelfs hier en daar wat toegevingen te doen.

Uitgeholde solidariteit

Indien men met crisis echter het smeulende vuur aanduidt dat onder de as gloeit, dan is er zeker meer reden tot zorg.

De Europese solidariteitsgeest heeft nieuwe, grote schade geleden, niet omdat Frankrijk zich tegen een verruiming van de Gemeenschap in de naaste toekomst verzet, maar wegens de manier waarop dit is geschied.

In plaats van het communautaire denken en handelen, heeft Parijs zijn eenzijdige, negatieve thesis kunnen doen zegevieren. Tegen vijf E.E.G.-partners in, die de opening van onderhandelingen genegen waren, en tegen het advies van de onafhankelijke Commissie-Rey in. Erger: alle redelijke argumenten, van de ‘Vijf’ en van de Commissie, werden door de h. Couve de Murville in de ministerraad achteloos voorbijgegaan. Niemand ontveinsde zich de moeilijkheden waarmee de Britse economie en betalingsbalans kampen. De uitslag van eventuele onderhandelingen bleef in elk geval een groot vraagteken. Men wilde Groot-Brittannië alleen een eerlijke kans in een eerlijk proces gunnen. In de plaats daarvan stelde Parijs zijn eigen verdict, zonder naar iemand te luisteren of de belangrijkste betrokkene, Groot-Brittannië zelf, eerst te willen horen.

Deze uitholling van de solidariteitsgeest, die tussen de ‘Zes’ zou moeten heersen, kan Europa zich volgens Parijs blijkbaar wel veroorloven. En dit is, helaas, de wortel van het kwaad, waarvan de ‘kwestie Groot-Brittannië’ slechts het in het oog springende fenomeen is geweest.

Men wil Europees denken te Parijs, maar enkel indien men Europa naar zijn hand kan zetten. In de andere gevallen denkt men nationalistisch, volgens de lijnen van een ‘onafhankelijke politiek’, en dat is vaak, veel te vaak anti-communautair. Dan aarzelt men niet Europa, met duidelijke of verdoken dreigementen, de weg naar het gezonde alternatief af te snijden en onze Gemeenschap de verkeerde weg op te sturen.

Dat kan niet zo erg veel kwaad, zolang Europa gezien wordt als een club van landbouwdeskundigen en douane-specialisten. Het praktische werk moet voortgaan, zoals daarnet aangetoond.

Maar zulke geestesgesteldheid verijdelt wel alle hoop op nieuwe, grotere verwezenlijkingen: op politieke unie is er in deze omstandigheden geen kans en zelfs de uitbouw van een economische unie komt sterk in het gedrang.

Politieke onmacht

Sedert het akkoord van Luxemburg, dat aanvang 1965 een andere, zeven maanden lange crisis tussen de ‘Vijf’ en Frankrijk beëindigde, leefde de Gemeenschap volgens een ‘agreement to disagree’: met name over de besluitvorming bij middel van een gekwalificeerde meerderheid was er geen overeenstemming te bereiken, zo werd voorlopig vastgesteld. Maar alle partijen hadden te Luxemburg tenminste aanvaard oplossingen na te streven die voor ieder van de ‘Zes’ aanvaardbaar zouden zijn.

De houding van de h. Couve de Murville op de jongste ministerraad te Brussel heeft deze verbintenis tot een bespottelijke karikatuur gemaakt. Dit is, meer dan de verwerping van onderhandelingen met Groot-Brittannië, de harde klap die Europa te verduren kreeg. Zal de Gemeenschap zich ook daarvan kunnen herstellen? Van het antwoord op deze vraag, een antwoord dat men voorlopig schuldig moet blijven, hangt het af of de Gemeenschap ooit nog een politieke rol van wereldformaat zal kunnen spelen of, ondanks een betrekkelijke economische welvaart, gedoemd is door het gebrek aan samenhorigheid steeds verder te verkwijnen en te verschrompelen tegenover de grote machten van deze aarde, de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en morgen of overmorgen ook China.

Men ziet in elk geval niet goed, hoe de dynamiek van het communautaire denken zou kunnen hersteld worden, zolang de kwestie van de Britse kandidatuur niet opnieuw, in oprechtheid en ernst, door alle zes E.E.G.-partners samen in overweging zal worden genomen. Ongetwijfeld is thans een tijd aangebroken waarin ontzettend veel bilaterale ‘contacten’ dit ogenblik moeten voorbereiden. Contacten binnen en buiten de Gemeenschap, van regeringen der ‘Vijf’ onderling of met Groot-Brittannië en andere kandidaat-landen. Wat eruit zal groeien, is moeilijk te voorspellen.

De ‘Battle for Britain’ gaat echter voort en is zoals weleer, in vele opzichten ook nu de ‘Battle for Europe’.

V. Van Cutsem