De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 28]

De Mijn

Na een eindeloze nachttrein waarin je moeizaam en alles bij elkaar ten hoogste een paar uren je ogen hebt kunnen luiken, zegt het je niets meer als je eindelijk in dit nieuwe land aankomt. Dit landschap, deze effen vlakten met de donkere lijn van de dennenbossen afgezoomd, roept zelfs geen herinneringen los in je lome hersenen en het is maar als achter een bocht plots de zwarte, zware piramide van het mijnstort opduikt, dat je met een schok gaat rechtopzitten. Meteen neemt alles weer normale vormen aan; je keert terug tot de werkelijkheid, je hoort de bambini weer zeuren van vermoeidheid en je voelt de aanwezigheid van Angela naast je, moederlijk sussend met de kleine Carmine. Je ontdekt met een schok die je ineens al je verloren gewaande energie weergeeft, dat je omringd bent door dit dierbaarste stuk, je vaderland: je eigen kleine gezin, en je voelt je in staat hier een toekomst op te bouwen.

Ik zit dus rechtop en ik kijk met grote ogen naar het stort. Ik hoor het monotone dreunen van de rails, nu niet langer meer een saai slaaplied, maar als een harteklop die steeds sneller gaat, en op mijn netvlies trillen snel en hevig de beelden van herkenning: ‘Je zal een land zien van rijpend koren, van heide en van donkere bossen’ schreef me Carlo, de vice-president van de ‘Associazioni del club Italiano’. En wat stond er verder nog zoal in? O ja, ‘je zal huizen zien van rode baksteen en rode dakpannen...’

- Kijk, roept de kleine Faustino, kijk, babbo, is dat de mijn?

Het is de mijn; het is onze nieuwe thuis; het is het nieuwe vaderland voor Carmine en Faustino.

Angela zit er roerloos bij, met effenblauwe ogen als de zee in het land van Toscanië. Waaraan zit zij nu te denken? Ik kan echter niet nalaten een stortvloed van snelle woorden tot haar te richten, hartstochtelijk wellicht in de oren van de Kempense mijnwerkers in ons compartiment, doch de snelle val van de hoge klanken ruist onverschillig aan Angela voorbij. Voor haar is dit nieuwe land uitsluitend aan de kinderen voorbehouden; wellicht zullen zij spoedig de moeilijke taal van dit gewest leren. Zij leeft echter nog in Toscanië; zij zit onder de sinaasappelboom, bloesemend in het voorjaar; in het najaar trekt zij met haar vaders ezeltjes tegen de warme berghellingen op.

Hoe meer de trein vertraagt, hoe meer het mijnstort groeit.

Ik trek het raampje omlaag en leun, tegen alle voorschriften in, ver uit het portier. Er is hier maar één enkel spoor; ik zie de wagentjes tegen de terril opkruipen als trage reuzekevers en ineens ontdek ik nieuwe enorme molshopen aan de horizon. En daar is het voetbalterrein, waarover Carlo het had, en daar de grote, moderne kerk waar Don Luciano 's zondags de mis leest.

De trein staat nu stil; op het perron herken ik Teresa en Carlo, die ons breed welkom wuiven vóór het kaduke stationsgebouwtje.

Wij sjouwen koffers en pakken naar buiten; wij voelen voor het eerst de grond van het nieuwe vaderland onder onze stramme benen; wij zijn in ons nieuw tehuis beland.

Het huisje is er één uit de honderden van de mijncité; het tuintje lijkt mij erg verwaarloosd, de kamertjes schijnen ruimer nu zij leeg zijn.

De eerste week logeren wij nog bij Carlo. De eerste nacht is een welkome vriend; de kinderen slapen als rozen, maar ik lig uren wakker en ook Angela ligt roerloos aan mijn zijde, zacht ademend of wakend? Ik heb toch even met haar te doen; wat mij betreft, ik zal mij aan de zijde van Carlo vlug thuisvoelen tussen de minatori, Angela zal het echter stukken moeilijker hebben, thuis, op straat, in de winkels en in de zorgen om de kinderen. Haar berustende kalmte ligt mij niet, al is zij van nature uit een bedachtzame, vredevolle gezellin. Maar kom, ik zal haar vlug kunnen overtuigen dat ik hier mijn brood heel wat beter kan verdienen dan in ons klein boerderijtje te San Antimo in het dal van de snelvlietende Ombrone. Als het wat meewil, zal ik hier na ettelijke jaren wellicht een kleine hoeve buiten deze cité kunnen kopen, want mijn enthoesiasme voor het mijnwerk ligt maar aan de oppervlakte; wellicht is het werk er even ongezond als in de marmerputten van Carrara of in de hoogovens te Porto Ferrajo, doch de lonen liggen hier een heel stuk hoger en de werkvoorwaarden zullen er allicht niet slechter zijn...

Ik loop achter Carlo aan naar de ingang van de schacht. Tegen de bleekblauwe hemel liggen de grijze, evenwijdige lijnen van de kabelschijf, onbeweeglijk, sereen in de blauwe morgen, stopgezet voor enkele minuten. Kleine groepjes mijnwerkers staan aan de schacht te wachten om in de kooi met de drie verdiepingen af te dalen.

Ik ben ‘de nieuwe’ voor de werkmakkers. Carlo groet hen in de taal van dit gewest; de meesten wuiven met een vermoeid en vaag handgebaar machinaal terug.

De hemel is blauw op deze eerste werkdag; ik kijk nog eens naar de

[p. 29]

wolken boven het Kempense landschap vooraleer in de tweede verdieping te klauteren en mij voor acht uren in de aarde te begraven.

Een troep verdwaalde vogels is op de kabels neergestreken en ze vliegen verschrikt weg als de kabelschijf begint te trillen.

De machinist geeft het signaal en de kooi wordt gesloten. De koolputters grapjassen aanvankelijk, maar spoedig beginnen ze te klagen over het werk.

- Een rot stuk, dat wij hebben, zegt een magere kompel en tegelijkertijd krabt hij met de punt van zijn houweel over de bodem van de kooi.

- Galerie vier klinkt hol, zegt hij verder, omdat er niemand antwoordt. Men kan er niet eens rechtop zitten, men moet er wel een bult krijgen.

Verder stilzwijgen. De lift daalt nu met duizelingwekkende snelheid; ik krijg het gevoel of mijn maag en ingewanden omgekeerd worden, of zij zich gaan scheiden van de rest van mijn body, of ze opgehangen worden. Ik dwing mijn blik zich te richten naar de natbruine vloer. De magere kompel hoest en spuwt krachtig op de vloer, wist het dan uit met een vertrouwd gebaar van zijn zware schoen.

- Men zou er toch wel wat stutten tegen mogen zetten, zegt hij ontevreden en volhardend.

Het voetengeluid van de putters uit de eerste verdieping dringt verward tot ons door, vermengd met het trage druppen van de watervorming op de schachtbekleding. Door het bewasemde glas van de kooi zie ik de houten wanden snel omhoogschieten. Terwijl wij ons aldus snel in de grond begraven, zweven mijn gedachten naar Angela en de kinderen, naar het kleine, grauwe huisje op de mijncité. Daarboven hangt de zon, liggen de velden vol lichtvlekken, de akkers en de sparrebomen en de dieren. De mensen zijn nu het veld aan het bewerken... Ik betrap mijzelf steeds weer op die gedachten, toch voel ik mij niet ongelukkig. Carlo heeft mij gisteravond nog verteld dat het loon de moeite waard is, zonder er de mogelijke overuren bij te tellen. Ik vraag me af hoe de galerijen er zullen uitzien en het werk.

- Wat moet ik nu gaan doen? vraag ik zacht aan Carlo.

- Dat regelt de opzichter wel; hij deelt hier de lakens uit en het is maar best met hem op goede voet te staan, want ook voor de overuren moet je op hem kunnen rekenen. Hij heet Filip en eigenlijk is hij maar een smerige hond; gelukkig maar dat ik niet met hem moet werken. Er zijn er heelwat die, als ze het voor het doen hadden, hem een paar kwade momenten zouden doen beleven. En zie je die andere, daar in de hoek, Vittorio. Dat is Charel, de schietmeester; hij is de beste knul van het hele stel. Ik geloof dat je bij zijn ploeg zult ingedeeld worden.

De wanden van de schacht vluchten nóg sneller; de kooi glijdt omlaag in een warme damp die van de diepte van de put opstijgt als een vale, melkachtige mist. Er drijft een geur van rottend hout door de reten naar binnen, van altijd vochtige aarde.

- Het is heel slecht, Filip, begint de magere kompel weer, en jij weet het. De lucht van de verversers dringt nooit tot hier door. Zo moet je wel verstikken. En de houten zijn vermolmd, de ratten vreten ze op.

- Luister eens, Carl, zegt de opzichter zwaar, jij bent nu eens altijd aan het kankeren en je makkers aan het ophitsen; één van dees dagen zal ik het wel aan de ingenieurs moeten melden. Steek dit alvast maar stevig in je knobbel: hier heeft men mannen nodig en geen jankende vrouwen die alleen maar kunnen klagen. Blijf dan thuis, man, als je wil, er zijn er genoeg anderen die de pik willen nemen.

- Carl zegt de waarheid, zegt een zeer jong koolputter, er komt nooit verse lucht binnen.

De magere blijft maar hoesten, terwijl hij tergend met zijn pik tegen de wand klopt.

De kooi daalt tot in de eerste galerij, stopt dan brusk. Door de verlichte opening van de overstap waait een golf koude lucht aan. Ik hoor nu ook het doffe geluid van de verversers. Een groep mijnwerkers met ontstoken lampen begint in de tunnel te marcheren.

- Zij moeten bijna een uur lopen eer zij bij hun werk zijn, legt Carlo uit.

Bij het felle licht van de acetyleen glanzen de rails veelkleurig als een regenboog. De afdaling schijnt mij eindeloos, steeds maar dieper de warmte in; ik voel de spanning intenser worden, meter na meter. In de verte hoor ik het onophoudend geluid van de hamers die de rotsen doorboren.

- Dat zijn de mannen van de ploeg, die nu het werk zal beëindigen, verklaart Carlo rustig. ‘Zoals de vogels bij het rijzen van de zon’ denk ik, even levendig, even scherp.

De koolputters van de vierde galerij zijn reeds bezig met het aansteken van hun lampen.

- Is er geen elektriciteit? vraag ik verwonderd.

- Voor de machines wel, zegt Carlo, voor het piqueren volstaat een lamp.

- Je hoeft maar te kloppen en je treft altijd de wand, gekscheert een putter, die er een heel stuk ouder uitziet dan de anderen.

- Dat is Lowie, zegt Carlo. Hij gaat met jou mee.

Tot mijn verwondering zie ik een paar gore handen naar mij uitgestoken. Ik druk ze wat verward en onhandig, want ik heb mij hieraan niet verwacht: kompels, als baarlijke duivels, die op zevenhonderd meter diepte de regels van de wellevendheid in acht nemen.

- Vanwaar ben jij? vraagt nu de opzichter.

- Italiano van Toscana, antwoordt Carlo in mijn plaats.

- Het is zéér ver, zeg ik ontwijkend. Wil je een sigaret rollen?

Ik bied mijn tabaksbuil aan om de sympathie van de kompels te winnen.

- Je mag hier niet roken, zegt de jonge mijnwerker, het is levensgevaarlijk, weet je.

- Ja, het is ver, zegt Filip eindelijk. Dit is trouwens de diepste van de vier schachten.

Wij trekken onze kleren uit; de meesten staan naakt tot aan hun middel. Dan zetten we onze helm op.

- Je zal met de ploeg moeten

[p. 30]

werken die Charel je zal aanwijzen, zegt Filip bondig.

- Bij schaftijd kom ik je wel opzoeken, roept Carlo mij uit de donkerte toe.

Van het gewelf, breed en rond als een zwanger vrouwelichaam, drupt het water traag en gestadig als na een zware regenbui.

Men zou zeggen dat het geregend heeft, denk ik, terwijl ik naar de stenen hemel boven mij kijk.

De lucht wordt dikker en de zoldering van de galerij komt dichterbij. Hoe meer wij het kolenfront naderen, hoe meer de lucht schijnt te gaan koken. De ventilatoren gonzen nochtans donker en zeer ver achter ons en het ruikt naar gistende aarde, naar een mestvaalt met uitwerpselen van mensen en dieren, die nooit door iemand verwijderd worden, omdat het zo nutteloos is, en er drijft een weeë geur van vuil, brak water.

Charel raadt stellig wat ik zoal loop te denken.

- Ja, zegt hij met een halve grijns, hier maakt zich niemand zorgen inzake hygiëne; je wordt daaraan echter snel gewoon en, vooraleer je het weet, kruipt die vuiligheid in je ingewanden. Daarna val je ziek en trap je het af.

De helling wordt ineens nog sterker; de wagentjes waggelen op de rails. Wij lopen voorbij de opening van een ontgonnen put die, als een zwarte buis, tot aan de eerste galerij stijgt.

- Die uitgang is als de mond van een mens, zegt Charel; als men hem zou openen, zou de hoofdschacht een natuurlijke ventilatie hebben.

- Ja, replikeert de magere, die lui van hierboven willen er geen cent aan spenderen. Wij hebben er al zo vaak op aangedrongen, maar hier is het de aardpot contra de geldpot.

- Je zal stilaan wel alles begrijpen, Vittorio, zegt Charel kameraadschappelijk in gebroken Italiaans. In de mijn wint men het geld, maar de putmannen laten er hun vel bij. Eén keer hebben wij een petitie ingediend opdat men die opening zou vrijmaken; er was namelijk een instorting geweest en één van de mannen werd verstikt. Enkelen tekenden het ding, maar het gevolg ervan was alleen maar dat er na een tijdje een paar aan de deur gezet werden. Natuurlijk heeft men ze moeten terugnemen; waarvoor dient het syndicaat anders, maar voldoening kregen wij niet.

Rechts en links van de galerij openen zich grote, zwarte gaten die naar de aders leiden. Mannen dringen er met hun gereedschap, op de rug liggend, binnen. De schietmeesters, zwart als moren, werken er hard met hamers en boren, de lucht is er dik alsof men erin kan bijten.

Af en toe hoor ik de stem van de mijn; de mannen zingen en schreeuwen bij het werk; is het klamme schrik die hun daartoe drijft of zijn zij als vogels, die zowel van weelde als van armoe zingen? In de secondaire putten en de overlangse galerijbuizen zijn de doorgangen waar zij gebogen moeten lopen, bijna op de hurken zittend. Het transport gebeurt er op de armen, op de schouders, in emmers. De sjouwers stoten de bakken op de rechterdij en stuk voor stuk brengen zij ze naar de wagentjes. Het zweet ligt in dikke druppels op het zwarte kolenstof dat hun rug bedekt, blinkend en olieachtig. Het zweet drupt van hun lijven in de smalle watersleuven in de bodem. Vóór mij buigt zich een valk naar de diepte. Het licht van mijn lamp drijft een gele wig in de holte. In het midden blijft een bruine vlek hangen. Het is een rat. Zij houdt zich nog één ogenblik roerloos gevangen in de felle schijn; zij zit met haar snuit in het zwarte stof te woelen. Ik staar vol afgrijzen naar het grote dier, dan raap ik een steen op en kokhalzend keil ik hem naar de rat. Ze loopt snel weg, klimt naar het gewelf, bekijkt mij even als het ware met misprijzen en is dan verdwenen.

Carlo zegt dat ze blind zijn. Ik voel nu de vochtige geur die nóg dikker om mij waart; de lucht van de compressoren kan zeker moeilijk de vierde galerij bereiken.

Om de bocht hoor ik de stenen leven in de beiaard van de werktuigen; een fel oplevend geluid, zo plots en zo intens dat ik er door opgeschrikt word. Ik blijf staan; de geluiden dringen dichter op mij aan, ze roepen echo's los uit de wand. Daarna wordt de stilte nog indrukwekkender. Ik begin hopeloos te zingen, want ik word door een soort paniek overrompeld en het helpt mij geen zier als ik mijzelf over de reden van die schrik ondervraag. Wat gebeurt er toch met mij? Is dit voor iedereen zó, de eerste keer?

Dan kruip ik op het wagentje. De verstikkende atmosfeer hangt vol stof en de warmte is zo drukkend dat ik van hoofd tot voeten zweet. Ik stuur de lege wagentjes sneller over de rails en als ik voor de ingang van een pijler passeer, hoor ik nieuw geroezemoes van stemmen. En ineens sta ik vóór het kolenfront!

Het licht komt in bundels van de lampen die aan de wand opgehangen zjin. De ploeg heeft zich verwoed op de kolen geworpen om ze baldadig uit de moederschoot los te rukken.

Dan zie ik Ruiz, de Spanjaard, die tegen de muur leunt, de borst ingetrokken en met de handen aan zijn schup. Hij bekijkt mij, de nieuwe, met een welwillende grijns; één ogenblik zie ik alleen de witte tanden. Hij neemt zijn helm af, strijkt een grijze baan weg waar hij het zwart verwijdert van zijn voorhoofd en hij vraagt:

- Waart gij aan het zingen, mijn jongen? Gij heet Vittorio, is dat niet ‘de overwinning’? Zing maar, man, en neem een slok uit mijn drinkpul. Geef er maar niets om, jongen; ik kruip al meer dan twintig jaar door dit vossehol en sommige dagen voel ik mij even berooid als jij nu.

Hij spuwt op de grond, keert mij de rug toe en klopt met de hamer tegen de stenen. Ik laad het eerste wagentje en niemand neemt nog nota van de nieuwe kompel, die welhaast één uit de duizenden naamloze dompelaars zal geworden zijn.

Rik Schoofs