De Vlaamse Gids. Jaargang 52

Vervolg: Muziek en Mens

In een twintigste eeuws-perspektief is een overlapping van verschillende gebieden van het wetenschappelijk onderzoek echter niet te vermijden, wenselijk zelfs om tot conclusies te komen, weliswaar altijd voorlopige, die algemeen menselijk waardevol kunnen geacht worden.

In een onlangs verschenen publicatie heeft de Duitse musicoloog Albert Wellek zich resoluut op dit pad begeven en een poging ondernomen om bv. de gegevens van de muziekestetiek in samenhang te brengen met de laatste bevindingen op muziekpsychologisch gebied. Er zijn ten andere reden te over om, ten eerste, de diverse gespecialiseerde takken van de muziekwetenschap als componenten van een coherent geheel te beschouwen en, ten tweede, doet zich de behoefte voelen om enerzijds het muziekwetenschappelijk onderzoek uit te breiden tot de nieuwe sonore producten en de nieuwe compositie-beginselen, anderzijds om de belevenis van de muziek in het licht van onze gewijzigde levensverhoudingen en perceptiecondities te ontleden.

_**_*

Aan dit onderzoek op voornoemd plan zijn de inleidende beschouwingen tot een estetiek van de muziek van Dr. Jan L. Broeckx gewijd en, voor zover ons bekend, is dit de eerste poging, die, ook buiten het Nederlands taalgebied, ondernomen werd om de muzikale gebeurtenis, de muzikale ervaring en de funktiebepaling van de muziek aan het hedendaagse denken en voelen te toetsen.

In deze studie, waarin de auteur door beredeneerde analyse tot precieze formulering van de begrippen gedrongen werd, en zodoende de Nederlandse muziekwetenschappelijke vaktaal met een ten dele nieuwe terminologie verrijkt heeft, wordt de verhouding mens en muziek centraal gesteld in de relatie schepper-vertolker-ontvanger en dit zowel in de studie van de muziek als verschijnsel en als gebeurtenis, in de structuur van de muzikale uitvoering en van de muzikale verspreiding, als in de functies van de muziek.

[p. 26]

In het tweede deel van deze studie zal de muziek als waarde behandeld worden. Hierin zullen de begrippen stijl en smaak onderzocht worden, ‘sleutelbegrippen’, schrijft Dr. Jan L. Broeckx, die ons op het spoor kunnen brengen ‘hoe zich de waardenvorming van de muziek bij de mens voltrekt en in welke mate waardenoordelen betreffende de muziek, algemene, menselijke geldigheid kunnen verkrijgen’.

_**_*

In een algemener verband had de auteur enkele begrippen, hiervoor aangehaald, reeds in zijn boek ‘Begrip en Schoonheid van de Muziek’ behandeld. Doch in ‘Muziek en Mens’ heeft hij deze begrippen aan een diepgaander, systematisch onderzoek onderworpen.

Het meeste voordeel zal met dit boek de musicologisch geïnteresseerde lezer wel doen, doch door de heldere analyse van de gegevens, de logisch en klaar geformuleerde gedachtengang in de motivering en de precieze terminologie zal deze studie ook de leergierige muziekliefhebber interesseren.

Wij vechten de stelling van Simon Vestdijk aan, waar hij schrijft, dat ‘de estetiek de leer is, die ons niets omtrent de schoonheid leert’, dezelfde Vestdijk die drie, overigens zeer lezenswaardige, boeken over toegepaste muziekestetiek heeft geschreven.

Zeker is technische kennis geen primordiale conditie voor kunstgenot. Daarover gaat het trouwens niet hoofdzakelijk in het boek van Dr. Jan L. Broeckx, wél over de betekenis van de muziek voor de hedendaagse mens, die het verschijnsel van de muziek in zijn vele, humane aspekten wil doorgronden.

Stan Wouters