De Vlaamse Gids. Jaargang 52

Objectiviteit in de berichtgeving

De contrasterende houding van R.T.B. en Franstalige Belgische Pers tegenover het probleem Leuven.

JAN BRIERS
Gent 4.8.1919
Doctor in de Wijsbegeerte en Letteren. Professor aan de Rijksuniversiteit te Gent en de Vrije Universiteit te Brussel. Directeur van de B.R.T.-2 (1963). Stichter van het Festival van Vlaanderen (1958).

De strijd voor een objectieve, volwassen informatie wordt in ons land met stijgende belangstelling gevolgd. Radio en televisie, beheerd door een raad waarin de grote partijen vertegenwoordigd zijn, presenteren nieuws dat opgesteld wordt door een redactie, waarin alle politieke strekkingen zetelen; de journalisten, onder de dagelijkse controle van miljoenen luisteraars en kijkers, kunnen zich niet veroorloven een krant op te stellen, die geen globaal evenwichtig en correct beeld geeft van onze wereld en van ons land.

De audio-visuele media hebben in de laatste jaren echter zo'n doortastende informatierol verworven, dat een gedeelte van het politieke leven zich daarheen heeft verplaatst. Het is dus vanzelfsprekend, dat bijna alle politieke partijen de berichtgeving rechtstreeks of onrechtstreeks trachten te beïnvloeden. En dat is tegenwoordig voor de moderne onafhankelijke informatie het grootste gevaar.

Veel politici, die voorheen in hun partijkrant hun visie konden propageren, zien nu onvermijdelijk een groot gedeelte van hun invloed tanen. En zien een steeds maar groeiende onafhankelijke radio- en televisie-informatie met lede ogen aan. De opdracht van de B.R.T.-journalist, die zelf een politieke overtuiging heeft en somtijds onder druk van zijn eigen politieke vrienden komt te staan, wordt steeds moeilijker, belangrijker, beslissend voor de echte demokratie. Hij moet voet bij stek houden. En steun zoeken bij de even objectieve akademische vorsers der communicatiewetenschap.

Donald Edwards in een BBC-brochure over ‘Political Broadcasting’ (p. 10): ‘The BBC in its desire to be impartial already imposed restraints on itself. For instance, we keep a tally of all M(embers) of P(arliament) appearing in our programmes - not just current affairs programmes. Even a charity appeal counts. Over each month or so, we maintain equality between Labour and Conservative, and a due portion of Liberals’.

Roger Clausse in ‘Les Nouvelles’ (p. 333): ‘Il est temps d'arracher l'information à cette lamentable servitude où la tient la passion idéologique, quand ce n'est pas le vil souci de ménager des intérêts particuliers. Elle a un rôle particulier à jouer dans la société contemporaine, celui d'une documentation sociale sur les évènements d'actualité; celle-ci étant mise largement à la disposition de tous et de chacun’.

William L. Rivers in ‘The Opinionmakers’ (. 75): ‘Reston takes an activist stance. The reporter must move in, he says, while policies are stili being debated. If he does not submarine and illuminate the dark corners of the political arena, policy will have become so hardened by the

[p. 45]

time officials make it public, that nothing can be done to change it’.

Objectiviteit door een evenwichtige, een onafhankelijke en een waarheid opsporende informatie.

7 februari 1968.

De val van de regering, in radio en pers

De Vlaamse televisie geeft in haar journaal van 20 u. een opvallend volledig, juist, overzichtelijk beeld van de toestand, met tal van korte, duidelijke interviews, afgenomen van alle mogelijke politici, die de oorzaken en de gevolgen echt klaar afschilderen.

De Waalse televisie is die avond even uitvoerig in het nieuwsbulletin, blijft correct en onbevooroordeeld.

Te 20 u. 30 volgt onmiddellijk ‘Neuf millions’, met, eveneens van de R.T.B.-redactie, een reeks interviews, waarin de meest tegengestelde ideeën tot uiting komen; met o.a. het oordeel van een Zwitsers journalist, dat voor heel wat Franstaligen nogal verrassend moet hebben geklonken.

Tot slot kwam er echter een discussie met drie vooraanstaande Waalse journalisten, nee, rubriekleiders, vertegenwoordigers van de drie grote traditionele partijen, en hun oordeel klonk verrassend onvolledig, voorbijgestreefd, partijdig, onevenwichtig.

Nochtans...

De Vlaamse CVP-pers steunde onvoorwaardelijk hen, die de verouderde politieke tradities wilden doorbreken en was mede verantwoordelijk voor de val der eigen regering.

De Vlaamse PVV-pers heeft, in voor haar moeilijke omstandigheden, de Vlaamse standpunten verdedigd waar ze kon. Leo Siaens schrijft toch in het Laatste Nieuws van 22 februari j.l.: ‘Dat betekent echter niet, dat de Vlaamse gemeenschap een afbraak van de taalwetgeving zou toelaten. Daaromtrent zijn alle Vlamingen het zodanig eens, dat het zelfs geen programmapunt dient te zijn van een of andere partij’.

En de BSP-pers volgt, juist sedert de kwestie Leuven, zoals trouwens de socialistische massa, een veel strenger Vlaamse lijn dan vroeger.

Wat was de reactie van de Waalse mens? Tamelijk redelijk, zouden we zeggen. We weten toch, dat talrijke Waalse professoren te Leuven akkoord gaan met de overheveling. De Waalse oud-student van de U.C.L., die in ‘Le Monde’ de houding van de Vlamingen begreep, staat zeker niet alleen. Wie na het nieuws van 19 u. het Vlaamse magazine ‘Actueel’ beluisterde weet, wat de Waalse arbeiders, die bij de ingang der mijnen en der werkplaatsen strooibiljetten kregen toebedeeld door Leuvense Vlaamse studenten, antwoordden: verstandige en somtijds begrijpende, zelfs genuanceerde reacties. Het voorstel Housiau, dus van een Franstalig socialist, werd door de strengste katholieke Vlaamsgezinden als een constructief basisdocument aanvaard. De hele BSP, dus ook de Brusselse en Waalse vleugels, verklaarden officieel zich niet tegen de overheveling te verzetten. En er was een Franstalig student, die de moed had zich met de Vlamingen eensgezind te verklaren... en hij werd als verrader gebrandmerkt door de Waalse PERS, en 's anderendaags afgeranseld.

Over die pers gaat het.

Zij onderschatten de objectieve invloed der tv-formatie

‘Neuf millions’ werd dus, zoals gezegd, besloten met de antwoorden van de vertegenwoordiger van een Franstalig katholiek, een liberaal en een socialistisch dagblad, op vragen van een beperkt publiek, dat door de televisie zelf was opgeroepen. Iedereen heeft kunnen vaststellen, dat sommige vragen ingegeven werden door het gezond verstand en bepaald niet ongunstig klonken voor de Vlamingen. Hoe werden ze beantwoord door de aanwezige politieke editorialisten der Franstalige persorganen?

De katholieke vertegenwoordiger negeerde willens en wetens het algemeen erkend recht op volledige informatie, door steeds te spreken over 1 Vlaams bisschop, alhoewel er op dat moment reeds drie anderen het Vlaams standpunt hadden erkend. Daarenboven sprak hij, met onoprechte weemoed in de stem, over die onmondige kinderen van het middelbaar onderwijs, die op de straat kwamen manifesteren; waarom heeft hij er niet aan toegevoegd, dat de meeste kinderen, die niet betoogd hadden, toch hetzelfde principe verdedigden en meestal dachten, zoals hun ouders. Ook had hij het voortdurend, zoals trouwens zijn twee collega's, over een racistische minderheid. Hij beging hier juist dezelfde fout van een Franstalige krant, die in Vlaanderen wordt uitgegeven, en die sprak van 2000 studenten en enkele tientallen Vlaamse professoren. Indien we ons niet vergissen, waren de 12.000 Vlaamse studenten eensgezind bij de staking te Leuven betrokken. En als professor aan de Universiteit te Gent, weet ik uit eerste bron, dat de 9.000 Gentse studenten méér dan twee weken lang hun eensgezinde solidariteit hebben betoond tegenover hun Leuvense commilitones: ze staakten.

De liberale gesprekspartner onderlijnde met zichtbaar welbehagen het feit, dat een paar Leuvense studentinnen in de gevangenis terecht kwamen bij een paar eigenaardige dametjes, die met de Alma Mater nu eens hoegenaamd niets te maken hadden, en hij vulde hierbij zijn weinige woorden aan met zoveel grimassen, dat hij ons de meest onzalige minuten deed beleven uit de geschiedenis der Belgische televisie. Hij zondigde tegen een andere strenge wet der volwassen informatie: die der welvoeglijkheid en der voornaamheid.

De verrassing moest echter nog komen. Alhoewel de BSP zich duidelijk had uitgesproken als niet gekant tegen de overheveling, althans niet in het kader der algemene universitaire expansie, huldigde de socialist een even conservatief standpunt als zijn conservatieve perscollega's, die nochtans allen wisten, dat een der slogans der Vlaamse studenten de democratisering was van het universitair onderwijs. Hij maakte er daarenboven een kleine verkiezingscampagne van, wat te duidelijk indruiste tegen de informatiewetten der eerlijkheid en der objectiviteit. Dat de meeste Vlaamse socialisten voor de overheveling gewonnen zijn, verzweeg hij angstvallig.

[p. 46]

Ik begrijp hun eenzijdigheid

En dit is dan ook de enige tekortkoming die ik wil aanstippen bij een pers, die wat de algemene informatie betreft, een zeer hoog niveau bereikt. Eerst en vooral zijn ze gewoon dag aan dag in hun eigen krant een zelfde politieke lijn te verdedigen voor een sympathiserend publiek. Ze hebben vergeten, dat ze die avond geconfronteerd werden met een tienmaal breder belangstellingskring, die gewoon is in radio en televisie ook het oordeel der andersdenkenden te beluisteren en die daardoor heeft leren redeneren en beslissen voor zichzelf. De vragen van hun Waalse aanwezige televisiekijkers zullen hen wel enigszins hebben verrast. Ze hebben vergeten dat dank zij een objectieve radio- en televisieberichtgeving, tweedriemaal per dag en nu reeds tientallen jaren driehonderd-vijf-en-zestig dagen lang, de radio- en TV-bulletins de mensen, die zij voor zichzelf willen behouden, naar mekaar hebben doen toegroeien, de gelovigen en de ongelovigen, de rechtsen en de linksen, de Walen en de Vlamingen. Ze vergeten, dat de radio en de televisie niet vreemd zijn aan het vlug stijgend verstandelijk niveau van de doorsnee Belg, en zo hebben ze zeker niet vermoed, dat tienduizenden Vlamingen geleerd genoeg waren om hun ‘Neuf millions’ te volgen. En te misprijzen.

Televisie is een uiterst machtig, en dus gevaarlijk medium, vooral voor hen die te opvallend afwijken van een redelijke waarheid. Door haar enorme invloed en blijvende gevolgen, heeft ze DE objectiviteit als het ware aan de moderne journalist opgedrongen, en wegens de trouwe controle van alle opinies, kan ze geen partijdigheid meer verdragen. De kring der verdedigers van de informatie op hoog niveau, wordt met de dag breder. Waarom hebben die Waalse confraters, die we anders zo hoog schatten, zich die ene dag voor dat ene probleem Leuven, zo in opspraak gebracht bij alle andere informatiemedia van dit land?

Jan Briers