De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 28]

De dood van een festival

Het 21ste filmfestival te Cannes is gesneuveld op zondagmiddag 19 mei 1968 op het middaguur na een reeks woelige vergaderingen en debatten, die nagenoeg 24 uren in beslag namen.

Aldus werd een einde gemaakt aan een gebeurtenis, die in de loop der jaren was uitgegroeid tot de belangrijkste ter wereld op filmgebied. Cannes was een begrip geworden. Toen de cinematografie na de tweede wereldoorlog nog een zeer bloeiend, winstgevend bedrijf was, viel het op door zijn mondain karakter. Elke dag was er een groot nachtfeest, vloeide de champagne bij beken. Op artistiek gebied had het misschien minder betekenis maar toch kan niet worden weggecijferd dat de ontdekking van de Braziliaanse, Mexikaanse, Zweedse, Spaanse, Indische en zelfs Japanse filmscholen in grote mate aan Cannes te danken is geweest.

De jongste jaren was de selectie strenger geworden en steeg het artitsieke peil van de ingezonden werken, zodat Cannes gerust kon blijven wedijveren met de Biënnale te Venetië, waar directeur Luigi Chiarini een politiek van soberheid en strenge kwaliteitseisen had ingevoerd, aldus pogend van zijn festival een filmforum te maken op het hoogste artistieke vlak.

Dit neemt niet weg dat een hoofdprijs te Cannes door de cineasten en de mensen uit het filmbedrijf nog altijd hoger wordt aangeslagen dan een hoofdprijs te Venetië.

Dit jaar was het festival, na een prestigevoorstelling van de tot 70 mm. strook opgefokte versie van de 30 jaar oude ‘Gejaagd door de Wind’ van Victor Fleming, de eerste dagen nogal aan de matte kant.

Na drie dagen was er al een staking in de elektriciteitssector, wat de directie er toe dwong de voorstelling af te gelasten van twee films waarnaar met belangstelling werd uitgekeken: ‘Peppermint Frappé’ van Carlos Saura, een leerling van Luis Bunuel, en ‘Trilogy’, de verfilming van drie novellen van Truman Capote door Frank Perry, de maker van het zo ontroerende ‘David en Lisa’.

Veel hadden wij zodus nog niet gezien toen op zaterdag 18 mei beroering ontstond naar aanleiding van een vergadering, belegd door de vrienden van de Franse Cinematheek als hulde aan Henri Langlois, de afgezette leider ervan, die door de cineasten en de Franse pers zodanig werd gesteund dat van overheidswege besloten werd hem in zijn functie te herstellen.

De Engelsen hadden ‘Around the Mulberry Bush’, ‘Charlie Bubbles’ en ‘Joanna’ getoond, drie werken met zeer moderne opvattingen op het gebied van liefde en erotiek. Van de Italianen zagen wij ‘Gezeten aan zijn rechterhand’ van Valerio Zurlini, een in een Afrikaans land gesitueerd passieverhaal, waarin de centrale figuur was geïnspireerd door Patrice Lumumba, wat Zurlini toeliet de Belgen een ezelsstamp te geven.

De tweede Italiaanse film, ‘Tante Zita’ van Giulio Samperi, over een schatrijke jonge man, die lamheid in de benen voorwendt om zijn omgeving, die hij hartsgrondig veracht, te tergen en te vernederen en zijn tante tot een lijdend voorwerp te maken, had ondanks zijn esthetiseren niet overtuigd.

Van de Hongaren hadden wij ‘De Roden en de Witten’ gezien over een verward tijdperk in 1918, volgend op de Russische revolutie.

Ten slotte was er maar een film, die scheen in aanmerking te kunnen komen voor een prijs: ‘Het brandt, pompiers’ van de Tsjech Milos Forman, bekend o.m. door zijn pittige ‘Liefden van een Blondje’.

Zo ver stond men toen het kabaal uitbrak. Men wachtte nog op de grote favorieten: ‘Je t'aime, je t'aime’ van Alain Resnais, ‘Les Gauloises bleues’ van Michel Cournot, ‘Petulia’ van Richard Lester met Julie Christie en zelfs de Russische versie van ‘Anna Karenina’ met Tatiana Samoilova, de onvergetelijke heldin uit de destijds bekroonde Sovjetfilm ‘Wanneer de Ooievaars vliegen’.

Sedert enkele dagen had men al aangevoeld dat het met het festival niet vlotte, zoals het behoorde. De gebeurtenissen te Parijs, de staking van de studenten en de arbeiders, zetten een domper op het feest en de sterren lieten op zich wachten. Besloten werd alle feestelijkheden af te gelasten, hoe zwaar dit de inrichters ook viel.

De Franse gramofoonplatenkoning Eddie Barclay stoorde zich daar echter niet aan en gaf, naar jaarlijkse gewoonte, een denderend feest dat met het eigenlijke festival niets te maken heeft maar er toch door velen wordt mede verbonden. Het was een fuif, die zeker in de gegeven omstandigheden ongelegen kwam, te meer daar het stadsbestuur van Cannes besloten had een volksfeest, waaraan talrijke platenvedetten zouden deelnemen, af te gelasten.

De morgen na de beruchte slemppartij van Barclay, op zaterdag 18 mei, begon dan de beroering.

De geplande hulde van Langlois werd vervangen door een zitting, waarop afgevaardigden van de Franse staten generaal van de film, vertegenwoordigd door de cineasten François Truffaut, Claude Lelouch, Jean-Luc Godard, Gabriel Albicocco,

[p. 29]

Louis Malle en Claude Berri, vroegen dat het festival, onder zijn huidige vorm, uit solidariteit met de arbeiders en de studenten zou worden opgedoekt.

Gevraagd werd dat de leden van de jury ontslag zouden nemen, zodat het competitieve karakter van het festival meteen zou wegvallen. Na veel gepalaver besloten Louis Malle, Roman Polanski en Monica Vitti, gevolgd door Terence Young een vergadering te laten beleggen van de jury om hun ontslag mede te delen, wat enkele uren later gebeurde.

Intussen was de vergadering van een tamelijk klein zaaltje van het festivalpaleis verhuisd naar de grote zaal, waar een soort ‘vrije vergadering’ werd gehouden, waarop Albicocco trachtte op te treden als moderator, wat hem helaas niet gelukte. De gemoederen waren te zeer opgehitst, mede door de bemoeiingen van een spinnijdige Makowski, uitbater van een proefcinemazaaltje te Parijs. Een poging om op aanvraag van de aanwezige buitenlanders toch de voorstelling te laten doorgaan van de aangekondigde film ‘Peppermint Frappé’ gaf aanleiding tot handtastelijkheden op het podium. En de arme Geraldine Chaplin, die met Saura hoopte dat haar film ten minste zou worden voorgesteld ten behoeve van de internationale afvaardigingen en de kritiek moest met lede ogen aanzien hoe mannen als Truffaut, Godard en Lelouch (collega's feitelijk) aan de gordijnen voor het doek gingen hangen om te beletten dat de film zou worden vertoond, al was dan al overeengekomen dat er van filmcompetitie en toekenning van prijzen geen spraak meer was. De gehele avond en een stuk van de nacht duurden het gewoel, het over en weer geroep, het schelden, maar toen stond het al vast: het festival van Cannes 1968 was ten dode opgeschreven.

Niemand was dan ook verbaasd toen de officiële mededeling door secretaris-generaal Robert Favre-Lebret werd gedaan om half twaalf zondagvoormiddag. Om twaalf uur werden de vlaggen gestreken, de deuren gesloten en kreeg iedereen te horen dat het ‘uit’ was en dat men maar moest trachten naar huis weer te keren. Gemakkelijker gezegd dan gedaan, vermits de spoorwegen in staking waren evenals het Franse luchtvaartpersoneel. Wie wilde kon met door het festival gecharterde bussen naar Parijs of Ventimiglia.

Zo stierf een festival waar in de gehele wereld met belangstelling werd naar uitgekeken. Ergst van al is dat het de dolksteek kreeg van mensen, die er een groot gedeelte van hun welslagen aan te danken hadden: Truffaut, die waarschijnlijk nooit op internationaal vlak zou doorgebroken zijn, had hij er de ‘Gouden Palmen’ niet gewonnen met ‘Les 400 Coups’; Claude Lelouch die twee jaren geleden de hoofdprijs won met ‘Un Homme et une Femme’.

Wat er ook van zij, twee weken na de stopzetting van Cannes waren de staten generaal van de Franse film te Parijs nog altijd aan het debatteren over de middelen om de cinematografie in hun land op een nieuwe leest te schoeien.

Zeker is, voor ons, dat de keldering van het festival een verlengstuk is van het geval Langlois (wegens slordig beheer afgezet en onder druk in ere hersteld) en de strijd tussen de cineasten en de producers over het eigendomsrecht van de films. De cineasten zijn nl. van mening dat zij de baas blijven over hun werk en desgevallend voorstellingsverbod kunnen eisen. De producers, die het maken van de films mogelijk maken, beschouwen zich zelf als de eigenaars ervan. Dat schijnt logisch. Indien een schilder of een beeldhouwer een werk maakt in opdracht en hij werd er voor betaald, is het zijn eigendom niet meer. Hetzelfde geldt voor een schrijver, die zijn handschrift heeft afgestaan aan een uitgever.

Wat er ook van zij, de vraag is nu of Cannes de klap, toegebracht door ondankbare muiters, te boven zal komen en 1968 afschrijven als een kwade herinnering. Maar zelfs indien Cannes in 1969 weer een festival heeft, zal dat gebeuren volgens een nieuwe formule. Dewelke kan niemand vooralsnog zeggen. Indien de staten-generaal van de Franse cinema, die blijkbaar het roer in handen willen nemen, blijven debatteren in ‘vrije vergaderingen’ kan het nog lang duren vooraleer men weet waar men naartoe wil. Het volstaat nl. niet te weten wat men niet wil. Men moet vooral weten wat men wél wil.

Intussen wrijven de directeurs van de festivals van Berlijn en Venetië zich de handen. Zij zullen het dit jaar niet zo moeilijk hebben om goede films te vinden (vooral Venetië). Zij kunnen nu rekenen op de beste films, die te Cannes niet eens aan bod kwamen, tenzij de producers er anders over beslissen.

R. De Borger

[p. 30]