De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 3]

[Nummer 11]

Geestesleven - wetenschappen

Pleidooi voor het liefhebberstoneel

LOUIS MANQUOI
Antwerpen 1909
Was zestien jaar secretaris van de Jury voor het Stadstornooi voor Liefhebberstoneel te Antwerpen.

Het toneelspelen door liefhebbers mag niet minachtend beschouwd worden als een ouderwets volksgebruik zonder meer.

Er is een periode in onze geschiedenis geweest - de Franse bezetting tot en met Napoleon - tijdens dewelke bij verbod van de volkstaal, de toneelliefhebbers het Vlaams van de volledige ondergang hebben gered, door in die volkstaal voort te blijven spelen.

In de helft van de vorige eeuw groeide uit het liefhebberstoneel het gehele beroepstoneel van nu.

In onze dagen is het liefhebberstoneel nog altijd een soort volksuniversiteit, niet alleen voor taalbegrip, maar ook voor Algemeen Beschaafd Nederlands, niet alleen voor de literatuur, maar ook voor de zelfbeheersing bij beweging, houding, stemgebruik... En vele optredenden bij beroepsgezelschappen of op het semi-professionele vlak liepen school in de liefhebberij.

Het doel van het liefhebberstoneel in onze hedendaagse samenleving? Een cultureel doel! Een culturele tààk zelfs: vergasten op kunstgenot. Men definiëre dit woord zoals men wil, maar hier heeft het zijn meestomvattende betekenis!

We kennen liefhebbersgezelschappen die ware centra zijn van kunstbeleving, gezelschappen die jaar na jaar geapprecieerde getuigenis afleggen van hun kunstliefde. En die zich daarvan bewust zijn ook! Honderden liefhebbers vatten hun activiteit ernstig op. Natuurlijk bijwijlen met meer ernst en angstvallige schroom tegenover het opgevoerde stuk, dan met specifieke kunde, maar alleszins met de uitgesproken betrachting iets ‘schoons’ te brengen!

Dit jaar verscheen een Theaterjaarboek, waaraan Volksopleiding heeft meegewerkt, en waarin we tevergeefs gezocht hebben naar een rubriek gewijd aan onze liefhebbers. We verzekeren, dat te Antwerpen ‘De Broedermin’ van ‘De opgaande zon’ van Heyermans een opvoering bracht, die de kieskeurigsten kon bevredigen, en dat ‘Multatuli’ van ‘Een vredesduif braden’ van Jan Christiaens, de wérkelijke Ur-Aufführung verzorgde, nadat het beroepstoneel er zich de tanden op stukgebeten had! We vinden het daarom spijtig dat geen plaats werd ingeruimd voor het liefhebberstoneel!

Er zijn nog honderden toneelverenigingen zowel in Vlaanderen als in Nederland. Vele verkeren thans in grote nood. In Nederland alleen waren er amper 20 jaar geleden meer dan 7000 kringen. In Vlaanderen zowat 1500! Vele, zeer vele, gaven de laatste jaren hun activiteit op. Enkele semi-professionele groepen werden gesticht. Wij beschouwen die evenzeer als ‘liefhebbers’ zonder meer. Een moderne vorm! Een kleine vergoeding kregen de vooraanstaande liefhebbers al tientallen jaren her!

In elk geval, honderden kringen ontwikkelen een activiteit: dat vertegenwoordigt duizenden spelers en duizenden toeschouwers... Niemand zal het noodzakelijk achten, dat we het belang van het liefhebberstoneel voor de cultuur onderstrepen! Niemand kan in ernst menen, dat we die activiteit achteloos kunnen verwaarlozen!

Vooreerst wordt het leeuwenaandeel van alle optredenden alleen in de praktijk geschoold en toch bereiken zij bij prestaties voor een Landjuweel, voor een Stadstornooi, voor een Noordstarwedstrijd, meermalen een aanvaardbaar peil dat tot gewettigde fierheid aanleiding kan geven.

Maar vooral spreekt het vanzelf,

[p. 4]

dat het instuderen van een werk een grote geestelijke inspanning vergt. We bedoelen niet zozeer het verwerven van inzicht in de bouw van het stuk, noch in het naar uiterlijkheden opbouwen van een karakterrol, dan wel inzicht in de psychologische geaardheid van de personages, besef van hun gedragingen, bewustwording van de specifieke relaties die tussen hen werden geschapen. Dat moet de acteurs scholen in mensenkennis. Dat moet hun dieper, intensiever de menselijke verhoudingen doen vatten. Dat moet hun een ruimere kijk geven op de wereld. Elk toneelstuk is een ‘tranche de vie’. De acteurs op het toneel en de toeschouwers in de zaal zoeken naar mensen, met wie ze die tranche de vie mee willen beleven. Op het toneel opent zich een gedachten- en gevoelswereld. De toneelliefhebbers leven weken en weken in die andere wereld, bijwijlen vér van hen in ruimte zowel als in tijd, in maatschappelijk milieu zowel als in levensbeschouwelijke houding. Zo moeten zij zich verrijken, zich ontwikkelen, zich onbewust een ruimmenselijker persoonlijkheid vormen. Ideeën zullen zij tot de hunne maken. Auteurs zullen hen blijvend beïnvloeden. Kennen we trouwens de voortdurende bezorgdheid niet van de geestelijke herders voor het repertorium van hun kringen? Kennen we niet de aandacht van vele politici voor het strijdbare aspect van toneelstukken in het kader van hun eigen activiteit? Voor de énen alllicht een beschuttende en beschermende bedoeling, voor de anderen een verwachting van ontluikende weerbaarheid en verdere bewustwording. Maar iedereen is overtuigd van de grote invloed van het toneel op de spelers en op de toeschouwers!

Wij moeten het liefhebberstoneel steunen. Onze overheden moeten de Aeginetische glimlach afleggen, wanneer over subsidiëring wordt gesproken! Den Haag schenkt jaarlijks 16 miljoen aan het liefhebberstoneel. Brussel wel een half miljoen of zowat 3% van de Nederlandse ‘belangstelling en begrip’ voor de ‘amateurs’. Beschamend!

Veler aandacht wordt gericht op de noodzakelijke vrije-tijdsbesteding.

Een nuttige vorm zou zeker blijken: toneelspelen, zich creatief uiten... Onze curatieve inmenging moet de bijna ongeneeslijke ziekte gelden van de passieve tijdsverknoeiing. Nu door de verkorting van de arbeidsduur de mens de gelegenheid heeft gekregen zorgen te besteden aan zichzelf, vlucht hij in gemakzuchtig tijd-verdrijf. Hij wenst niet dat hij voor problemen wordt gesteld, waarover hoeft nagedacht. Hij wenst geen inspanning te leveren om zichzelf te ontwikkelen. Vluchten, onderduiken, de kop in het zand steken. Geen sport beoefenen, wel voor een kijksport betalen. Niet zelf toneel spelen, alleen het passief ondergaan. Geen boeken zelf lezen, wel in ‘Vergeet niet te lezen’ eventueel luisteren naar oppervlakkige beschouwingen waarvan niets overblijft: een gauw vergeten informatie... Niet nadenken over heden noch toekomst van de mens, niet luisteren naar de beangstigende problemen, maar gemakzuchtig vegeteren. Zoeken naar de onbekommerde sfeer van welbehagen-zonder-inspanning, die toch niet wordt gevonden in passiviteit die alleen maar onbehagen verzekert. Daarom moeten de hele opvoeding en latere opleiding gedreven worden in de uitsluitende richting van de eigen creatieve expressie, van de eigen bezielende activiteit.

Het toneelspelen is er een om vreugde aan te beleven. Vreugdevolle dagen werden bij de Romeinen met een witte steen gemerkt. Vele liefhebberskringen kunnen al met veel witte stenen een lang pad versieren! We weten wel, dat niet allen die zich geroepen achten ‘toneel te spelen’ over het vereiste talent beschikken, dat velen slechts bekrompen middelen kunnen aanspreken, en dat dan de kansen op succes eer gering zijn. We weten het, niet het feit alleen zich ermee bezig te houden is al voldoende. Wat wel eens wordt voorgehouden! Een acteur of actrice moet ook kùnnen. Want onze tijd vereist kwaliteit. Het niet kunnen brengen van kwaliteit, betekende de ondergang van tientallen kringen. Veelal hangt dat af van de regisseur...

Hier raken we een pijnlijke plek!

Honderden verenigingen? Dus ook honderden regisseurs!

Willen we daar even bij stilstaan?

De regisseur bepaalt het artistieke peil van de kring. We hebben dat vele jaren ondervonden. Een regisseur werd vervangen... de kring verdween uit de rij van de vooraanstaanden... of de kring veroverde een plaats in de rij van de uitstekende gezelschappen. Dat geldt a fortiori ook voor het beroepstoneel. Het beroepstoneel is, volgens velen, in verval... door gebrek aan regisseurs.

Het wordt dringend tijd, dat de onderscheiden ‘toneelverbonden’ de handen in elkaar slaan om een ‘Instituut voor Regie’ in het leven te roepen. Er zijn tientallen échte regisseurs nodig! Geen verkeersagenten die alleen de beweging op het toneel kunnen regelen!

Een regisseur moet zijn: een vakman, een leider, én een leraar! Want een leraar ontwikkelt de latente eigenschappen van zijn leerlingen, een leider doet zijn spelers al van bij de voorlezing van het stuk evolueren naar de opvoering, maanden later wellicht, en een vakman blijkt nodig voor de opvatting van het decor, het gebruik van alle rekwisieten, het stellen van de belichting, de opvatting van de costumes, het aanbrengen van de schmink...

De regisseur moet ook nog zijn: de man die de keuze van de stukken bepaalt in functie van de mogelijkheden van het gezelschap en van het beschiktbare toneel!

We verklappen dan ook geen geheim, als we zeggen, dat vele kringen een beroep willen doen op de medewerking van beroepsregisseurs! We horen de verzuchting slaken: konden we maar een beroepsregisseur aanwerven!

Wij zien daarin voor het liefhebberstoneel geen oplossing. Er zijn natuurlijk beroepsacteurs, die zich met succes grote prestaties aanmeten als regisseur in een liefhebbersgezelschap. Maar ons land telt ook liefhebbersregisseurs, die inzicht hebben in de toneelliteratuur, die gevoel hebben voor stijl, die perfect de taal beheersen en die over geïnspireerde verbeeldingskracht niet hoeven te klagen! Een adekwate scholing zou er

[p. 5]

allicht tientallen méér kunnen vormen, tientallen die broodnodig zijn op dit ogenblik om het liefhebberstoneel van verder teloorgaan te redden. Door het brengen van kwaliteit! Enkele kringen in Antwerpen, Het Augustijnertheater, De Broedermin, Multatuli... noem maar op!, worden geleid door liefhebbers, brengen kwaliteitsvoorstellingen, bereiken een groot publiek! Er moeten méér regisseurs opgeleid kunnen worden. En spelen onder de leiding van een goed regisseur, verzekerd zijn van een geslaagde voorstelling, ervan overtuigd zijn wat te kunnen leren... zal de spelers voor de kring kunnen behouden. Ze zullen niet weggaan als ze kunnen medewerken aan geslaagde voorstellingen! Als ze toejuichingen met welgevallen kunnen aanvaarden! De vorming van regisseurs is een belangrijke stap op de lange weg naar sanering!

Zeer dikwijls horen we verkondigen, dat het liefhebberstoneel zich niet moet verbeelden, het beroepstoneel te kunnen overtreffen in kwaliteit van uitbeelding, in intensiviteit van beleving. Voor het merendeel moge dat beslist waar zijn. 't Zou ons spijten als het niet zo was. Maar het spijt ons inderdaad soms wél, want we zien beroepsvoorstellingen waaruit blijkt, dat de regie haar strijd met de auteur en zijn gedachten- en gevoelswereld heeft verloren... dat de regie alle subtiliteit en zelfs alle konsekwentie mist...

Sir L. Olivier, M. Redgrave, J.L. Barrault, A. Luguet... zijn natuurlijk beroepsmensen met rijke gaven, verbluffende routine, oneindige vakkennis... en ze spelen in een adekwate entourage. ‘La guerre de Troie n'aura pas lieu’, in de creatie door Louis Jouvet, Danielle Darrieux en andere. José Noguero... blijft onovertroffen. Beckett van Anouilh, met Peter O'Toole en Richard Burton... Bedoelt men dergelijke prestaties, die niet door liefhebbers kunnen overtroffen worden? Toegegeven. Het zijn wellicht hoogtepunten uit onze eeuw! Geen geestelijk gezond liefhebber zal dat bestrijden. Maar hoe miserabel is het soms niet gesteld met rijkelijk gesubsidieerde beroepsgezelschappen, die honderden voorstellingen om-den-brode afhaspelen, zonder toewijding, zonder overgave, zonder innerlijke bewogenheid... slechts drijvend op vermeende vakkennis. Hoeveel sukkelaars lopen er niet rond in het grote cabotinville? We kennen tientallen liefhebbers die zich niet - verbeelden - beter - dan - professioneel - te - zijn. Ze werken ernstig, enthousiast, bezielend... en zijn uit ons culturele leven niet weg te denken!

_**_*

Vele toneelverenigingen die als het ware met het Vlaamse cultuurleven vergroeid schenen, hebben hun activiteit gestaakt:

het Algemeen Katholiek Vlaams Toneelverbond telt te Antwerpen nog 11 kringen, het Koninklijk Vlaams Toneelverbond van Antwerpen kan nog rekenen op een 12-tal verenigingen die geregeld voorstellingen geven, en op het grondgebied van Antwerpen-stad kan voor de Federatie van Socialistische Toneelverenigingen nog slechts één kring opkomen. We hebben alleen de kringen geteld die geregeld voorstellingen verzorgen, niet de groepen die hun tijd zoek brengen met kaartavonden, mosselsoupers, een bal, een kerstfeest, een goochelvoorstelling... en dergelijke familieaangelegenheden die vroeger noodzakelijkerwijze het gezelschapsleven stoffeerden. We menen dat toneelactiviteit alleen in de volgende Antwerpse kringen bestaat:

Federatie Socialistische Toneelverenigingen:

Multatuli

Koninklijk Vlaams Toneelverbond:

De Breydelszonen

Burgerkring (Lauwerenkrans)

Hoop en Liefde / Jeugd

De Kunstvrienden

Kring Marnix

Morgengloren

Oudleerlingenbond School 20

Rodenbachszonen

Scheldezonen

Club Telegrafic

Vrijheidsliefde

Witkapjes

Algemeen Katholiek Vlaams Toneelverbond:

Caritate

Broedermin

Augustijnertheater

Nut en Vermaak

Comoedia

Flandria

De Gildebarden

Kon. Burgerkring

O.K.S.A.L.

O.S.E.A.

Het Nieuw Schouwtoneel

In totaal toch nog 24 groepen minimum: mogelijk hebben we een paar kringen niet vermeld. Van belang echter is te weten, dat 35 kringen te Antwerpen hun activiteit hebben gestaakt.

Zo kon de Socialistische Toneelfederatie de laatste jaren niet meer rekenen op de medewerking van een paar - we zouden zeggen ‘roemrijke’ - toneelkringen: ‘Vrijheid’, gedurende jàren aan de spits in het cultuur- en partijleven, en ‘Arbeiderskunst’, voor een kortere periode evoluerend op een hoog niveau. Blijft de kring ‘Multatuli’, die nog over een vijftiental geroutineerde spelers beschikt en twee stukken per seizoen ensceneert. Die opvoeringen worden dan graag ook buiten Antwerpen, bv. voor het Instituut Emile Vandervelde, aangeboden!

Nog 24 kringen in Antwerpen-Stad dus. Geen getal dat toelaat te beweren, kategoriek, dat ‘het kringleven dood is’...

Trouwens, ook over het niveau dat door de kringen uit de randgemeenten wordt bereikt, kunnen we ons zeker verheugen. Een enkel voorbeeld: de socialistische toneelkring ‘Jean Jaurès’, Borgerhout, won dit jaar de wedstrijd ingericht door de maatschappij Noordstar, een wedstrijd gehouden om de vier jaar. Niet minder dan 40 aanvragen om deelneming werden in 1968 ingediend. Slechts 14 verenigingen werden geselectioneerd. Dit tornooi biedt bijzondere perspectieven: er wordt een opgelegd stuk vertoond. Voor dit jaar was dat ‘Morgen kan het te laat zijn’ van Herwig Hensen. De kringen spelen thuis, voor eigen publiek. De jury verplaatst zich over heel

[p. 6]

Vlaanderen! Het spreekt vanzelf dat bij een dergelijk treffen, geen enkele groep kan ‘gediend’ worden of ‘veroordeeld’ door de keuze van het opgevoerde werk: allen staan voor dezelfde opgave, genieten van dezelfde voordelen, moeten afrekenen met dezelfde moeilijkheden. Voor de juryleden zullen deze opvoeringen wel interessant blijken: visie, accenten, tempo, enscenering, individuele prestaties... moeten uiteraard 14 maal verschillen opleveren, wat gelegenheid schept gefundeerde vergelijkingen te maken. Mochten heel wat meer instanties het initiatief van Noordstar volgen! Dat brengt tenminste voor de deelnemende kringen een ‘gesubsidieerde’ vertoning, die geen duizenden franken kost en met een gevoelig verlies de vervulling van de culturele taak beloont!

_**_*

We schetsten de situatie te Antwerpen. Elders is die niet schitterender! Te Brussel heerst gebrek aan spelers! Ook daar appreciëren we de wil om stand te houden niettegenstaande de pessimistische klanken. Vergeten we niet dat de moeilijkheden daar gedubbeld worden door het verfransingsproces! Maar als de nood het grootst is, is de redding nabij. Ook te Brussel. Er zijn lichtpunten: de Vlamingen zullen elkaar leren vinden, er zal samenwerking tussen de kringen moeten ontstaan. En de conclusie van de Lodewijk de Raet-stichting, 1966, moge als richtlijn gelden: niet afstemmen op de verouderende autochtone Brusselse bevolking, maar op de Vlaamse inwijkelingen! Ook de K.V.S. heeft zich al mooi uit de put gewerkt!

Te Brugge zijn nog 3 kringen van de 13 actief! Te Mechelen spelen nog 6 kringen geregeld!

't Is alarmerend! Beslist!

Van belang is te weten dat de meeste kringen moeizaam worstelen met drie problemen: een financieel probleem, een spelersprobleem, een toeschouwersprobleem...

Vooreerst het financiële probleem:

De onkosten verbonden aan de opvoeringen lopen te hoog. Zaal, druk, rechten, aankleding, eventueel cachetten... alles samen veel te hoog... omdat de belangstelling te gering is! Een vertoning die bijvoorbeeld driehonderd betalende toeschouwers kan verenigen, mag van geluk spreken. Reken de bruto-ontvangst dan maar uit. De kaartjes zijn goedkoper dan die voor een kinema.

En pessimisme is momenteel in zekere zin te Antwerpen gewettigd: het Stadsbestuur had dit jaar voor het laatst een overeenkomst met de zaal Majestic. Veel te grote zaal weliswaar, maar ze werd ter beschikking gesteld. Voor vele kringen rijst nu de vraag: welke zaal volgend seizoen? Aan de Arenbergschouwburg bijvoorbeeld kan niet worden gedacht: 10.000 F zaalhuur alleen al! Dat kan geen kring halen. Onze suggestie is: kleine zaal met honderd tot tweehonderd plaatsen. En dan eventueel meer opvoeringen! Speel het ingestudeerde werk tweemaal, driemaal, zesmaal! Volg het voorbeeld van Arca, E.W.T., Fakkeltheater, Antigone, Vertikaal, Mechels Miniatuur Theater, Korrekelder... om er maar enkele te noemen!

Vergoedingen? Cachetten? Voor vele leiders een pijnlijke vraag. Maar hoewel beweerd wordt, dat ‘niemand nog iets voor niets doet’ geloven wij niet, dat hier mag overdreven worden. Vergelijk toch niet met voetballers en zo! Die behoren tot gecommercialiseerde groeperingen, mét winstoogmerken, die een moderne slavenhandel drijven. En welke voetballer - betaalde! - speelt nog voor zijn plezier? Ze gaan naar hun werk. Ze leveren zich niet over aan hun hobby! Een hobby mag geld kosten, het werk moet renderen.

Wat de subsidiëring betreft: die is miniem. Geeft een kring drie vertoningen, enkele voordrachten, wat geleide bezoeken... dan kan hij rekenen op 1800 F voor een heel jaar! Bijna te verwaarlozen! We zegden het reeds: voor Vlaanderen een half miljoen, voor Nederland 16 miljoen! Veel kringen vragen niet eens de subsidie aan. Er zijn leiders die begrijpen, dat de subsidie alléén niet redt! Ze vechten voor hun behoud, ze brengen goede voorstellingen, dank zij de persoonlijke inzet van velen. Ze voelen dat verdere achteruitgang onmogelijk is, hopen op heropbloei, op herwaardering door het publiek. Het liefhebberstoneel zal niet verdwijnen: daarvoor is de activiteit nog te groot.

Mogen we nog een voorstel in overweging geven?

We spraken al over de oprichting van een Instituut voor Regie. Sticht ook een Studio voor Jongeren! We kennen te Antwerpen een groep die over veel jongeren beschikt, maar die aan de ‘aspiranten’ geen opleiding onder bevoegde leiding kan verstrekken! Die mening vestigen we op de resultaten geboekt door ‘ouderen’! De verbonden zouden specifieke toneelcursussen moeten inrichten, met dans, beweging, schermen, schminken, enz., praktisch opgevat, mét cursus fonetiek A.B.N. ook, én dictie, én debiet, alles samen een paar avonden per week aangenaam amusement, en daarnaast instudering van één werk: 'n Zomerzotheid, Gelukkige Dagen, Eindexamen, noem maar op, stukken waarin veel jongeren kunnen fungeren, en elke rol wordt ingestudeerd in dubbele bezetting, en maar één stuk per jaar! En zó dat de jeugd er plezier aan beleeft! En zó dat die jongeren na een paar jaar studie met meer kansen op succes naar het liefhebberstoneel kunnen overgaan.

Jongeren die menen dat ze iets ‘kunnen’, willen in onze tijd meestal ‘hoger op’. Begrijpelijk. Daarmee bedoelen ze dan bv. spelen in het Fakkeltheater of met het E.W.T., te Deurne, of dergelijke groepen die in wezen amateurgroepen zijn, maar die zich het epitheton ‘semi-prof’ hebben toegeëigend. Zijn die gezelschappen talrijk? Neen. Geen dozijn voor heel Vlaanderen! Er zijn er al verdwenen, andere ontstaan. Hoe meer gezelschappen uit jong enthousiasme ontstaan, hoe meer wij dit zullen toejuichen. Zij brachten ons Pinter, Beckett, Ionesco, enz. Ze bleven niet lang experimenteel, moesten naar kas-stukken overgaan, hebben hun doelstellingen demonstratief verraden... maar boekten als liefhebbersgezelschappen - uit - onze - dagen zeker winstpunten. Het spreekt vanzelf dat vele nooit de verwachtingen die bij hun stichting werden gewekt, hebben gerealiseerd. Vele prestaties

[p. 7]

bleven beneden het peil dat van goede amateurgroepen wordt verlangd! We zijn ervan overtuigd dat de meeste jongeren méér en béter en langer, vooral, zouden gespeeld hebben in de traditionele verenigingen. Vooral dan, als ze bij hun ‘kunnen’ de nodige ervaring zouden hebben verworven. Een modern opgevatte studio zou hen zeker in kortere tijd voor het amateurstoneel scholen en behoeden voor ijdele pretenties die altijd iets lachwekkends hebben.

_**_*

Zou het aantal kringen niet, nog eens, moeten verminderd worden, door in spelersnood verkerende kringen te fusioneren? We menen dat dit wenselijk is. We beleven toch dat vele kringen vertoningen inrichten met ‘geleende’ spelers! Ze putten uit eenzelfde ‘pool’. Maar als dat geregeld gebeurt - spelen met vijf ‘eigen’ en vijf ‘geleende’ spelers - dan slaan die kringen toch best de handen in elkaar? We weten dat dit moeilijk gaat! Er zijn immers zoveel ‘supporters’, leden met de nodige vooroordelen, bestuursleden met jaren ondervinding... en al die mensen met de begrijpelijke gevoeligheden die moeten ontzien worden... Maar als nu toch klaarblijkelijk bewezen moet geacht worden, dat alleen de mogelijkheid bestaat verder te spelen indien wordt samengeslagen, mét spelersmateriaal, mét toeschouwers, mét financiële middelen ook, dan ligt toch voor de hand dat die oplossing wordt verkozen boven de ontbinding? Dan ontstaat allicht een leefbare groepering, met sterker gezelschap, met groter publiek. 't Zal wel weer een kwestie worden van uiterst taktvol aanpakken! Maar zie, als het nieuwe gezelschap over meer krachten beschikt, kan een betere rolbezetting worden voorgeschoteld, kunnen meer stukken per seizoen worden gespeeld, kunnen de opvoeringen op een hoger niveau worden gebracht, zal er meer verantwoorde toeschouwersbelangstelling ontstaan. 't Is weer zo'n soort kringloop... En dan moet ook de regisseur geen verantwoordelijkheid nemen voor het hele seizoen! Hij neemt een paar werken en kan gerust onder een andere regie nog eens meespelen! We menen te weten, dat o.a. in Limburg drastisch werd gefusioneerd, met veel succes. Misschien is het niet aangenaam, tijdens die eerste maanden van samensmelting, enkele persoonlijke prerogatieven te moeten opgeven, maar ‘niets meer van zich laten horen’, ‘bedrijvigheid stopzetten’, ‘zinnens zijn te ontbinden’, en dergelijk fraais meer, kan niemand enige voldoening schenken. Dan liever samenwerken! Er is zoveel dat alle amateurs bindt! Zit hier iets in: ‘liberale’ mensen werkend onder de leiding van een ‘socialistische’ regisseur in een vereniging aangesloten bij een ‘katholiek’ verbond? Voor politicasters kan zo'n activiteit een horreur schijnen. Maar als die bevredigend rendeert? Als zo'n groep nu niét in de penarie zit en groot werk aankan? Vormen deze amateurs dan geen benijdenswaardige, stralende toneelkern? Wat kan hen in onze dagen dan nog scheiden?

_**_*

Het Stadstornooi voor Liefhebberstoneel van Antwerpen heeft nu al zestien uitgaven gekend.

Heeft het Liefhebberstoneel te Antwerpen zijn culturele taak vervuld? We menen van wel! Ten bewijze hiervan brengen we voor elk jaar de drie merkwaardigste vertoningen in herinnering. J. Cocteau, H. Ghéon, Fr. Hochwälder, G.B. Shaw, O'Neill, Terence Rattigan, John Osborne, Agatha Christie, Thornton Wilder... werden met succes opgevoerd. En ook produkties van eigen bodem van Hugo Claus, Marcel Coole, Frans Cools, Jan Fabricius, Jozef Van Hoeck, Frenkel Frank, Jan Ceuleers, Jan Christiaens... en zovele anderen! De lijst is revelerend! We vermelden geen enkele vertoning die niet op hoog artistiek niveau evolueerde, die niet elke denkbeeldige grens tussen liefhebberstoneel en beroepstoneel wat betreft het scheppen van kunstgenot wegveegde! Gezelschappen als die van De Broedermin, Sint-Augustinus, Multatuli... verdienen meer door het Departement van Volksopleiding te worden erkend. Aan het Stadstornooi nemen elk jaar tien kringen deel. De Stad Antwerpen heeft het tornooi altijd financieel geschraagd! We menen dat elke kring ontvangt: 7500 F voor de deelneming + beschikking over de zaal + een geldprijs volgens de plaats in de rangschikking (maximum 9000 F). De kringen rekenen dan natuurlijk nog op de plaatsenverkoop en de opbrengst, eventueel, van het programma. Voor dit tornooi zijn we de Stad Antwerpen wél dank verschuldigd! Ziehier dan een beknopte lijst:

[p. 8]

	1952
Marnix		J. Cocteau	De dubbele adelaar
Flandria		H. Ghéon	Kermisvolk op Kerstavond
Broedermin		P. Raynal	Heeft geleden onder P. Pilatus
	1953
Marnix		A. Christie	Flat te huur
Vrijheid		M. Coole	Dit moeilijk leven
Flandria		Clarence Day	Zo is vader
	1954
Vrijheid		A. den Hertog	Des duivels prentenboek
Sint Augustinus		F. Knott	U spreekt met uw moordenaar
Flandria		J. Fabricius	Op 't kantje af
	1955
Sint Augustinus		H. Wouk	De verrader
Vrijheid		T. Rattigan	De diepe blauwe zee
Multatuli		M.H. Bell	Duet voor twee handen
	1956
Flandria		Pam. Llewelyn	Wegens gebrek aan bewijzen
Sint Augustinus		E. Wooll	Het smaadschrift
Vrijheid		A. Christie	De muizenval
	1957
Multatuli		R. Miller	Ik wacht op je, Gillian
De Broedermin		J. Patrick	Het onstuimige hart
Flandria		N. King	De schaduw van de twijfel
	1958
Multatuli		R. en A. Goetz	De erfgename
Nieuw Schouwtoneel		H. Ghéon	Zwervers om de kribbe
IJver en Broedermin		G.B. Shaw	Candida
	1959
Sint Augustinus		Fr. Hochwälder	De onschuldige
Vrijheid		A. Christie	De onverwachte bezoeker
Multatuli		Wyn. Browne	Inbeelding
	1960
Arbeiderskunst		Frans Cools	Niets dan de waarheid
Sint Augustinus		Thom. Brouns	Het galgenmaal van Govert Goedbloed
De Broedermin		M.H. Bell	Duet voor twee handen
	1961
Sint-Augustinus		J. Ceuleers	Agranulocytose
Multatuli		A. Rosenthal	De derde
De Broedermin		J. Stuart Black	Moordromance
	1962
Multatuli		Hugo Claus	Een bruid in de morgen
Sint-Augustinus		Thornton Wilder	Ons stadje
Flandria		J. Van Hoeck	Appartement te huur

[p. 9]

	1963
De Broedermin		Patrick Hamilton	De strop
Sint-Augustinus		Claude Spaak	Het vonnis
Arbeiderskunst		J.W. Hofstra	Blindgangers
	1964
De Broedermin		Philip Mackie	De volle waarheid
Sint-Augustinus		Don Fr. de Rojas-Zorilla	De verkeerde wereld
Arbeiderskunst		Philip Mackie	De sleutel
	1965
De Broedermin		D. Frenkel Frank	Blaffen tegen de maan
Multatuli		I. Stuart Black	Moordromance
Comoedia		Ter. Rattigan	De diepe blauwe zee
	1966
De Broedermin		Clifford Odets	Het grote mes
Multatuli		John Osborne	Wrok om gisteren
Comoedia		A.B. Shiffrin	De engel in het pandjeshuis
	1967
Multatuli		Jan Christiaens	Een vredesduif braden
De Broedermin		Emlyn Williams	Het laatste bedrijf
Comoedia		O'Neill	Maneschijn voor misdeelden

Vele titels wijzen er ook op, dat niet slechts gekozen wordt uit het repertorium van het beroepstoneel, integendeel, het beroepstoneel ging tot nog toe nagenoeg achteloos Osborne, Frenkel Frank, Frans Cools enz. voorbij. Vele kringen getuigen nog van écht leven! We volgden ze over een periode van zestien jaar. Er werd een niets verouderde noch verouderende opleiding verstrekt. Die kringen zijn niet ‘vermolmd’! Ze weten wat ze willen. Ze volgden de technische ontwikkeling, richtten de vrije-tijdsbesteding van hun leden bewust naar activiteit - die - bevrediging - schenkt. De hoge levensstandaard tovert ons een eindeloze gamma van materiële ‘behoeften’ voor. De grote massa is niet gelukkig omdat voortdurend wordt gewezen op tekorten: nieuwe wagen, kleuren-T.V., keukenmachines. Veel bezitten, veel verwerven, geld vergaren... om het innerlijke geestelijke vacuüm te camoufleren. Een soort reizen om de verveling kapot te krijgen. 't Wordt tijd dat gepoogd wordt velen te richten naar andere, werkelijke waarden. Wordt ons voorgespiegeld dat de tijd zou komen van drie dagen werken en vier dagen vrije tijd? Dan zal nog veel moeten gecultiveerd worden, eer wij zullen geloven, dat die vier dagen ‘niets-doen’ de mens ten goede zullen komen.

Activiteit die bevrediging schenkt, die ontspant door inspanning... onze kringen brengen die!

Ten slotte willen we nog één wens uitdrukken: steun de toneelliefhebbers! Woon hun vertoningen bij! Velen die graag toneel zien, staan té sceptisch tegenover de geleverde prestaties. Velen glimlachen ongelovig, wanneer voorgehouden wordt, dat er ‘wat te beleven valt’. Ze hebben de weg naar het liefhebberstoneel verleerd. Spijtig voor hen. Mochten ze in de naaste toekomst opnieuw kontakten zoeken met de geestelijk verrijkende hobby bij uitstek: de toneelspeelkunst! Elke opvoering die voorbereid wordt, nodigt uit tot een strijd: met de auteur, zijn gedachten- en gevoelswereld, met de vorm van het stuk, met de materiële noodwendigheden, met het publiek dat moet geboeid, meegesleurd, gewonnen worden... Steun ook onze liefhebbers in hun strijd. Gun hun de triomf van een geslaagde voorstelling!

Louis Manquoi