De Vlaamse Gids. Jaargang 52

[p. 17]

Kunst en literatuur

Wankel evenwicht

THOMAS TRIPHON
Geboren te Gent 14 augustus 1937. Verbleef tien jaren in het weeshuis te Oostakker en maakte het lager onderwijs niet af.
Broodwinning: schoolknecht.
Debuteerde in Yang voor poëzie en in Het Nieuw Vlaams Tijdschrift met proza.

Ik ben geen mens, die gewoon is van op te kijken of voor uitstalramen te blijven staan wanneer ik naar de fabriek ga of terugkom. Het is niet het geschikte ogenblik. En het zou toch maar tijdverlies zijn.

Nochtans ben ik eens uit mijn gewone doen geraakt. Ik heb er nog spijt van. Men kon het een ongelukje noemen. Anders was me dit nooit overkomen en zat ik nu niet als een arme gek naar een raam met drie tralies te staren om te trachten de betekenis te vatten van de derde tralie.

Links van me staat een kooi waarin een slapende vledermuis hangt. Verder in de kamer staan overal kaarsen, waarvan de meeste stinken en walmen. De lucht is hier zeer vochtig. Gelukkig moet ik er elke dag uit om mijn plicht als werkloze te vervullen, eten in huis te halen voor mij en de vledermuis, en ook kaarsen.

Als het weer het toelaat sta ik buiten op het trottoir. Anders zit ik binnen en kijk naar de derde tralie. En dit is zo reeds jaren. En ik voel me oud worden. Ook is het me opgevallen, dat er af en toe een man uit de straat naar me opkijkt als ik buiten sta. Er ligt een vraag in zijn ogen. Daarom meen ik dat de tijd gekomen is...

Hij viel me voor het eerst op nadat een grijsgemuilde Mercedes-Benz me met modderspatten bedacht had en ik bij een plots uitwijken tegen hem aanbotste. Toen zag ik alleen dat mager gezicht, dat grauw uitsloeg, met daarin de groene ogen en het wit van geel doortrokken, zoals soms bij leverlijders het geval is. Ik voelde de ruwe kraag van zijn mantel in mijn gezicht en mijn neus, die heel gevoelig is, werd geconfronteerd met een stank die men een mengsel zou kunnen noemen van urine, was en knoflook. Daarbij was zijn hals zo zwart dat ik ogenblikkelijk, in een reflex - alhoewel men zoiets altijd doet, maar dit keer iets vlugger - terugweek en mijn verontschuldigingen mompelde. Het was een hoogst onprettige ervaring.

Pas later herinnerde ik me de waanzin die ik in zijn ogen meende gelezen te hebben en het feit, dat hij helemaal niet gereageerd had op mijn botsing met hem, en evenmin op mijn verontschuldigingen, ja, dat het net was of ik hem helemaal niet gestoord had. Hij was volkomen onberoerd gebleven. Blijkbaar was zijn geest te veel met een andere zaak bezig, waardoor hij totaal buiten de werkelijkheid was gebleven.

De volgende dag toen ik terug van mijn werk kwam, stond hij er weer. Hij viel helemaal niet op. Hij leek deel uit te maken van de straat, ermede vergroeid. Geen ander mens keek naar hem op. En dan drong er iets verontrustends tot me door. Er keek echt geen enkel mens op, niet naar hem en ook niet naar elders. Bij allen was er gejaagdheid om ergens te zijn. Er was slechts een oppervlakkige blik, die een afgestompte uitdrukking naar voren bracht, een kijken naar iets, waarbij de afwezigheid duidelijk tot uiting kwam.

Ik bleef staan, voelde me heel moe en ging weer verder omdat ik blijkbaar niet anders meer kon. Ik vroeg me af waarom al dat jagen toch in een mens zijn lichaam zat. En weer treuzelde ik. Ik liep het risico later bij de bakker aan te komen en te laat bij de slager om mergpijpen in ontvangst te nemen.

Maar och, dacht ik, het ritueel zou slechts eventjes gerekt worden. Vanavond zou ik enkele minuten later naar bed gaan, maar morgen zou al-

[p. 18]

les weer volgens hetzelfde patroon verlopen.

Hij stond midden het trottoir dit keer en heel wat mensen schuierden langs hem heen, sommigen met hun ransels, met hun ellebogen, een dame duwde zelfs haar regenscherm in zijn zij. Maar ook dit leverde niets op. Hij keek strak omhoog en bleef pal staan ondanks de kwade opmerkingen en verwensingen die langs hem heen gleden en hem als doof bestempelden.

Een geblutste zwarte bolhoed droeg hij. Het gaf hem iets van een Engelse gentleman, vooral omdat de lange mantel eveneens in die richting wees. Zijn brede bruinlederen schoenen met verouderde gespen stonden hem niet. De handen had hij in de zakken van zijn mantel geborgen, net als gisteren. Alleen van die bolhoed was ik niet zeker. Het was me eenvoudig ontgaan of hij die de vorige dag wel op had. En wat me nu opviel was, dat het weer net zo was als een dagje terug; een grauwe oktoberlucht met korte windstoten, die je een voorsmaakje gaven van de winter. En dan pas vroeg ik me af waar hij zo strak naar keek. Met je gedachten kun je overal zijn, de plaats doet er niet toe. Alleen wanneer het onderwerp van je gedachten zonder de realiteit niet kan gevoed worden, zoek je het object op. Ik was op zijn hoogte gekomen en ik bleef onbescheiden vlak voor hem staan, zag terug dat vreemde licht in zijn ogen en volgde zijn blikken.

Ik twijfelde een ogenblik, maar hij keek wel degelijk naar de overzijde. Wat kon hij vinden aan een vuilgrijs huis met afbladerende verf, een stevige groene deur, tegen de kanten bedacht met uitwerpselen van honden. Vier doffe ramen en een dakvenster met drie tralies voor. En naar dit laatste keek hij. Hoelang al?

Een moment werd mijn aandacht afgeleid door de naast me voortjagende massa, waar ik niet langer deel van uitmaakte. Werd me dit kwalijk genomen?

Ik kreeg een duw, iemand schuurde zijn plunjeszak tegen mijn schouder en vloekte hardop. Aan verder gaan, dacht ik toen, me terug laten meestromen met de vloed en iedereen terwille zijn. Bij de bakker kon ik nog de derde en bij de slager nog de zesde in de rij zijn. Heden ten dage was je nergens meer de eerste of je moest een uur vroeger uit je bed. En vijf uur, vond ik zo al vroeg genoeg. Het lag hem vast aan het feit, dat er te veel mensen waren in de stad. En wat er nog bijkwam was dat opjagen, dat zich altijd maar opjagen. Alleen die zonderling bleek daar helemaal geen benul van te hebben. Hij stond hier en keek naar een getralied raam. Slechts een stijve nek was het risico. Voordien had ik nooit notitie van hem genomen. Dat hij niet beantwoordde aan de meerderheidsgedachte was me nu wel duidelijk.

Het begon te regenen en ik wilde doorlopen wanneer het tot me doordrong, dat hij niet langer naar de overzijde staarde, maar naar mij.

‘Naar wat kijkt u zo?’ wilde ik weten om me eruit te redden.

En nu weet ik, dat ik nooit die vraag had moeten stellen, dat ik me had moeten spoeden dat ik wegkwam om op tijd bij de bakker en de slager te zijn en de volgende dag tijdig op mijn werk.

‘Mag ik u een kop koffie aanbieden’, zei hij.

Zijn hand wees met een houterig gebaar naar het oud huis. De stem was als van metaal, zonder intonatie, vibrering, een gelijklopend geluid.

Het verbaasde me zelf, dat ik geknikt had en iets gemompeld van graag en vooraleer het gans goed tot me doorgedrongen was staken we allebei de straat over voor een hevig remmende gele Opel-Rekord.

Met een stevige trap had hij de groene deur open. Een vochtige tocht sloeg me in het gezicht en een aardse donkerte gaapte me aan.

Hij had een kaars uit zijn zak opgediept en ontstoken. Hij hield ze ver voor zich uit. Soms struikelde hij en af en toe schopte ook ik tegen een steen. Ik kreeg de indruk dat de oude net als ik hier voor het eerst kwam, dat dit een onbewoonbaar en reeds jaren leegstaand huis was. Wellicht een krot door de stad veroordeeld om afgebroken te worden. En dat zou maar best zijn. Maar waar bracht hij me dan heen? Hij had gesproken van een kop koffie.

Men kon het geen woonplaats noemen waar hij me boven bracht. In een halfdonkere krocht gaf hij vuur aan een dozijn kaarsen die overal verspreid stonden, zodat ik goed kon zien hoe het er gesteld was. De kaars die hij in de hand hield, plaatste hij uiteindelijk op tafel nadat hij vooraf wat was op de tafel had laten druppelen om ze er stevig in vast te draaien.

Bij het flakkerend licht kon ik duidelijk een rat zien wegvluchten. Links hing een felglinsterende koperen kooi. Wat schaars licht kwam ook uit het enige venster, dat getralied was.

Ik telde de tralies, alhoewel ik zo iets anders nooit doe. Het noopt gewoon niet tot tellen. Maar dit keer deed ik het luidop. Vooral omdat hij daar naar keek.

‘Een, twee, drie tralies’, zei ik.

‘Ja’, kwam het dadelijk. ‘Je bent vlug van begrip. En nu zal ik maar antwoorden op je vraag, die zeker al ligt te wachten. Weet je waarom ik voortdurend naar de tralies kijk? Eenvoudig om de betekenis te kennen van de derde tralie’.

Dat hij het diepzinniger zocht liet aan duidelijkheid niets over. Wat hij in feite bedoelde begreep ik niet noch het feit, waar hij de moed en het geduld vandaan haalde om uren als een mystieke asceet naar dat obsederend raam te staren.

Hij nodigde me uit te gaan zitten op een van de drie kerkstoelen. Zelf koos hij de enige stoel met een armleuning. Hij nam de rokende aluminium koffiekan, die op een lauwe warmte verspreidende vulhaard stond en zette haar op de witgeschuurde eikenhouten tafel, naast de kaars. Er stonden twee sneeuwwitte kopjes klaar als had hij me verwacht. Het wonderlijke ervan was, dat de porseleinen kopjes zindelijk waren en ook het tafelblad aan properheid niets te wensen overliet.

Toen had ik nog terug kunnen gaan met die les om nooit meer op te kijken wanneer ik naar of van mijn werk kwam en als het gebeuren mocht dat ik uitwijken moest voor een onvoorzichtige vrachtvoerder bij regenachtig weer en tegen iemand zou opbotsen gewoon mijn veront-

[p. 19]

schuldigingen aan te bieden, of helemaal mijn mond niet open te doen, want niemand nam er toch nota van, en door te lopen naar huis of naar het werk om de goede gang van zaken niet te breken. Ik liep zo al genoeg. Want wat was het leven van een mens als ik? Je werkte heel de week, liep maar te jachten om 's avonds voor de televisie De vluchteling te zien of Bonanza of welke aflevering ook. Pas de vrijdagavond begon je te ademen. De zaterdag leefde je op en de zondag nam je weer je voorzorgen om de maandag aan het te werk te gaan. De weekends waren zuurstofflessen. Je kon er op de lange duur niet meer buiten. En die oude had zeker sedert lang niet meer gewerkt, met volle teugen geademd en nu was hij in een dood straatje verzeild waar alleen krankzinnigen terecht kwamen. Hij scheen zowaar maar voor één doel te leven. De betekenis te kunnen vatten van de derde tralie.

En dat ademen met volle teugen was het dat me weerhield en mijn nieuwsgierigheid de bovenhand liet. Wie weet zou ik eindelijk eens niet op een andere manier kunnen gaan leven, een geheel andere richting uitgaan, meer mens worden en van het leven genieten, tijd hebben om een boek te lezen van Colin Wilson, Fernand Auwera, Japanse muziek te beluisteren zoals Habu no minato, Kojo no tsjuki, een toneelstuk te gaan zien van Georges van Vrekhem, films te zien van Hugo Claus of doelloos te wandelen met het enig geluid van je stap in je oren, en de reuk van vers groen om je heen, je één voelen worden met de natuur en je stilzwijgend akkoord met de opgaande zon als een dank om het leven. En ergens een liefje, dat je de illusie geeft, dat ze je boven alles liefheeft. En dan vrijen dat de stukken er af vliegen.

Met bevende gebaren schonk hij de koffie uit, die lekker geurde. Zijn bolhoed en zijn mantel had hij ergens naast het schamel deurtje aan een haak gehangen. Hij droeg nu een grijze stofjas, wat hem iets van een onderwijzer gaf. De stank was er, die ik weer herkende, en zijn grijs-witte haardos. Zo zag hij er stokoud uit, als een oude wijze zoals veelal op prenten afgebeeld.

Te oordelen naar de rook die opsteeg was de koffie gloeiend heet. Suiker en melk waren niet voorhanden. Ik vroeg er ook niet naar. Rijk zou die oude wel niet zijn. En die matras in de hoek zou vast geen fortuin bevatten, zoals soms wel het geval was met beroepsbedelaars.

Hij plaatste de koffiekan terug op de roodgloeiende plaat. De manier waarop hij het deed liet me gissen dat hij koster moest zijn. De stoelen lieten me verder in die richting gaan. De kaarsen eveneens. Alleen die vledermuis zat me enieszins dwars. Wellicht vond men die ook in de kerk. Maar zekerheid had ik niet. Misschien hield hij die vledermuis, zoals een ander een kat of een hond hield. Kosters zijn soms zonderlingen en dit was er stellig een. Maar dan viel het me te binnen dat kosters ook moeten werken en geen klein beetje. Sommigen zijn erbij organist en manusje van alles wat de kerk aanbelangt. En die oude stond maar te staren naar een raam met drie tralies voor.

De stank van de kaarsen waarvan er vier begonnen te walmen en een dikke gele rook afscheidden deden me hoesten. Twee kaarsen hadden een mooie zachte vlam en ze stonken helemaal niet. Dat viel op.

‘Drink eens’, zei de oude, en hij moest me al een tijdje geobserveerd hebben.

Ik deed het werktuigelijk. De koffie was lekker. Hij deed het ganse bovenlichaam deugd en bande het prikkelend gevoel in mijn keel.

En toen dacht ik, dat hij nu eindelijk zou beginnen vertellen waarom hij me gevraagd had. Maar ik sloeg de bal glad mis. Hij nipte eens aan zijn kopje, zette zich goed recht en staarde naar het raam met de drie tralies.

Hij moest echt een slag van de molen hebben. Buiten staan en naar dit raam kijken. Binnen komen en weer naar hetzelfde object opzien. Wilde hij werkelijk niet buiten die begrenzing treden, was dit een soort levensfilosofie? En toen dacht ik aan het verhaal van Van Ostayen ‘De gevangenis in de hemel’. Dit moest het zijn. Stellig had hij gezeten, een boel jaren misschien, genoeg om van de samenleving te vervreemden. Wellicht was hij een zwakkeling bij wie alle levenslust dood was en de moed ontbrak er een eind aan te maken. Alleen mensen die eenzaam leven en lijden komen die richting uit. Ofwel zag hij me als een goedige cipier, die eens langs kwam om naar zijn verzuchtingen te luisteren en hem daardoor het gevoel gaf dat hij nog meetelde in de maatschappij, dat hij nog iemand was, die bestond en ook prettige kanten had.

Ik nam die gelegenheid te baat hem goed op te nemen. En zoals steeds keek ik eerst naar zijn ogen. Groenig warm glansden ze, zonder verwantschap te vertonen met verhitting. Het wekte de indruk, dat hij een van die zeldzame mensen was, die voortdurend in een roes van geluk leefden.

Wie was hij toch, vroeg ik me af. Oefende hij wel een beroep uit? Had hij een hobby?

Ik tobde nog wat en bracht toen prompt de laatste vraag naar voren omdat ze me de minst onbescheiden leek.

‘Kijken’, zei hij, zonder te verpinken, ‘kijken naar het raam met de drie tralies’.

Hij bracht het kopje even aan de lippen.

‘Kijken om de betekenis van de derde tralie te vinden’.

Hij wist vast niet dat hij in herhaling viel. Of wilde hij me over dit punt nogmaals doen nadenken. Maar wat bedoelde hij in feite?

Mijn gedachten scheen hij geraden te hebben.

‘We kijken allen door het raam van het leven, velen willen beter worden, uitstijgen, zuivere schoonheid zoeken, maar we zijn allen gebonden, weerhouden door drie tralies. Het zijn drie noodzakelijkheden die er de mens van verwijderd houden. De eerste tralie stelt het menselijk lichaam voor. Als zinnebeeld heb ik de vledermuis gekozen, iets wat in het donker kan leven. De tweede tralie stelt de menselijke geest voor. Die is veelal gelijk aan kaarsen, stinkende, walmende allerhande en enkele met zuivere vlam, die men zeldzaamheden mag noemen, maar toch met grillige

[p. 20]

schaduwen. De derde tralie heb ik het wankel evenwicht genoemd’.

Hij dronk terug een slokje en ik stelde thans vast, dat het vreemde licht weer in zijn ogen lag zoals ik het gisteren gemerkt had.

Hij zag me vast als een goedige cipier, die eens langs kwam en bij wie hij zijn hart mocht luchten zonder uitgelachen te worden. Wellicht was hij in de gevangenis voortdurend geconfronteerd geworden met een raam met drie tralies voor en had hij allerlei spelletjes met de geest gedaan, waarvan dit er een was. En wat wilde hij eigenlijk beduiden met wankel evenwicht?

Ik vroeg het hem. Hij lachte hardop als een waanzinnige.

‘Helemaal snap ik het nog niet. Daarom kijk ik al zo lang naar dat raam’.

En toen pas keek hij naar me, boog zich naar me over en sprak fluisterend.

‘Weet je al hoe lang?’

En toen barstte hij los in een razernij, die me schrikken deed.

‘Vijfendertig jaren! Ja, vijfendertig jaren!’

Zijn gelaat was geheel vertrokken van haat en zijn vuist hamerde, scanderend vijfendertig jaren.

De kopjes dansten en de kaars op de tafel flakkerde wild haar licht en schaduwen op zijn verbitterd gezicht. Maar hij werd even vlug weer kalm. Hij was niet gewoon zijn beheersing te verliezen of zich door verwoede uitvallen te doen gelden. Dat lag niet in zijn doen, vooral niet met zijn stem. Trouwens, tegen wie zou hij wel tekeer hebben moeten gaan? Ik was de eerste met wie hij sedert jaren sprak.

Maar ik moest hem verwonderd opnemen. Kon je je voorstellen dat er zo een mens bestond die vijfendertig jaren van zijn leven niets anders gedaan had dan getracht de betekenis te vatten van de derde tralie van een vervuild zoldervenster, weekdag, zondag? En nochtans, hier zat hij voor me.

Ik kon dit zo maar niet verwerken. Een mens eet, werkt, slaapt en af en toe heb je een mooi meisje dat heel teder voor je is. Dat laatste vooral maakt het leven draaglijk, ja, zelfs heel mooi.

Maar vijfendertig jaar lang alleen maar leven om iets te zoeken achter een raam met tralies.

‘U zult zich natuurlijk afvragen hoe dit alles begonnen is?’

Hij zei het schor, als vermoeid en zo zag hij er ook uit. Zo vlug werkte mijn geest op het ogenblik niet. Ik stond nog altijd stil bij die vijfendertig jaren.

Maar hij ging verder, weer monotoon, met een gevoelloze stem, die ik reeds van hem kende.

‘Voor me woonde hier een oud man. Ik had toen uw leeftijd. Hoe oud ben je eigenlijk?’

Hij moest zijn vraag tweemaal herhalen, maar toen bleef ook mijn aandacht bij zijn verhaal.

‘Dertig’, zei ik.

‘Wel, en op een dag bracht hij me net zo in huis. Van dan af is het begonnen. Ik wilde ook de betekenis van de derde tralie ontsluieren. Ik ben ook altijd vrijgezel geweest en hokte steeds alleen op een zolderkamer. Vrijgezellen hebben iets triests als ze in de stad lopen. Het zijn net verloren schapen, vooral wanneer ze op hun eentje doelloos rondkuieren en de meisjes nastaren met een schuw licht in hun ogen. Zo was ik tot ik hem zag. En nadat hij me alles verteld had begon ik met drie stokken voor mijn zoldervenster te plaatsen om het beter te zien. Naderhand ging ik me kaarsen aanschaffen en toen ik zinnens was een vledermuis te vangen en de oude daarom enkele inlichtingen wilde vragen, hoorde ik van de buren, dat hij gestorven was, schielijk. Meer zeiden ze niet. Of toch. Dat hij eigenlijk nooit een mens kwaad gedaan had en het daarom beter was er verder het zwijgen aan toe te houden over zijn dood. Ik ging daar niet dieper op in. Waarom ook? Dood is dood. Meer belangstelling had ik voor het huis, dat toen leeg stond en na een vluchtige kijk nog van alles voorzien was. Van kaarsen en een nog levende vledermuis, bedoel ik. Ik heb het huis gehuurd en nu woon ik er nog. Na een tijdje boterde het niet te best op mijn werk. Ik weet oprecht niet meer wat voor werk ik eigenlijk deed. De opzichter zei dat ik te veel stond te dromen. Mijn opzeg betekende niet veel en sedertdien leef ik van de werklozensteun. Weinig is het. Maar ik heb leren bestaan op brood en soep en dit laatste hoef ik niet eens klaar te maken. Daar zorgt de soepboer voor’.

Ik weet, dat het niet netjes van me was, maar ik lachte hem in zijn gezicht uit. Dit was me te veel. Hij was gek, stapel in de hoogste graad, een levende dode, een mummie, die niet in stof verviel dank zij een obsederend raam met tralies voor.

Zou hij nog wel weten wat het betekende een vrouwenborstje in je hand? Vast niet. Wist hij hoe men zich voelde na eens lekker zijn buik gevuld te hebben met kip en rijst? Vast niet.

Later zou ik me verbaasd afvragen waarom hij zich toen niet boos had gemaakt, niet was uitgevaren. Veel later zou zijn medelijden met me me volkomen duidelijk worden. Want zo bekeek hij me. Echt medelijden met me lag in zijn blik.

‘Weet je waarom ik vooral de vledermuis gekozen heb?’

Hij liet me gewoon niet aan het woord.

‘Zeker niet’.

En hij begon stilletjes te lachen:

‘Hi hi hi hi’, zoals alleen oude mannetjes dat kunnen met hun vogelkopje meehikkend.

‘Op een avond zag ik ze in het licht van een lantaarn, twee vledermuizen, de een was gewond en sleurde de andere mee in haar val. Daarom alleen is ze me zo lief. Hi hi hi’.

Ik voelde me kregelig worden.

‘En wat ben je tot nu toe te weten gekomen?’ vroeg ik, een tikje spottend. Maar hij sloeg er geen acht op en zei doodnuchter, met een sluw lachje.

‘Nu kun je van mij toch niet verlangen, dat ik vijfendertig jaren geestesarbeid verricht heb om ze zo maar voor iemands voeten te gooien. Ik zou stapelgek moeten zijn. Dit kan gewoon niet betaald worden’.

Hoe hield hij het uit bij zijn slapende vledermuis, zijn flakkerende, stinkende kaarsen, starend naar het raam. Af en toe drongen geluiden van een denderende overlegger door die het ruisen van de kleinere wagens

[p. 21]

overstemde, was er het oplevend geknars van een voorbij schaverdijnende tram. En die lucht voor het raam. Wellicht was zij enigszins opbeurend wanneer het zomer was, maar dan zou hij natuurlijk buiten staan in het gedrum van de drukte. Hij moest een zwartkijker worden alleen van door dat raam naar de lucht te kijken. Nu was die lucht grijs met grauwe lichtende wolken die in pijlsnelle vaart voorbij schoten.

Ik stond recht, dronk het restje koud geworden koffie en bekeek de oude nog eens. Hij keek weer naar het raam. Het was een arme gek, die wellicht medelijden verdiende en ik had spijt om mijn tactloosheid.. Vroeg of laat zouden ze hem weghalen, ergens in een inrichting stoppen tot het gans duister zou zijn in zijn geest en ook zijn leven voorbij zou zijn. Dan zouden studenten of enkele provo's dit huis inpalmen en na een paar maanden zou de oude totaal vergeten zijn.

Op mijn woorden dat ik nu eens ging opstappen, reageerde hij niet. En toen ging ik maar.

Buiten was het frisser geworden. Ik had het echt koud, bibberde ervan, trok mijn kraag recht en begon flink door te stappen. Ik was nu wel geleerd, zou nooit meer opkijken als ik naar of van mijn werk kwam. Twee uren had ik zeker verspild bij die oude dwaas. Aan de bakker en de slager hoefde ik niet meer te denken. Hun winkels zouden vast gesloten zijn. Morgen zou ik van Fiel, mijn werkmakker een paar boterhammen schooien en gans de dag met honger lopen en alleen van Fiel zijn humeur zou het afhangen of ik iets te eten zou hebben. En mocht het gebeuren dat ik zou moeten uitwijken voor een onvoorzichtige vrachtvoerder om niet met modderspatten bedacht te worden, mijn verontschuldigingen aanbieden en doorlopen, of beter, helemaal mijn mond niet opendoen. Want wie lette nu nog op een ander zijn verontschuldigingen. Ze waren veel te gejaagd om ergens te zijn. Waar? Dat wisten ze zelf niet. Alleen die oude dwaas met zijn drie tralies. Gek toch, de eerste tralie het menselijk lichaam. De tweede tralie de menselijke geest. En de derde tralie had hij voorlopig wankel evenwicht genoemd. Zou hij echt de betekenis gevonden hebben of deed hij maar wat geheimzinnig om zijn nederlaag te verduiken? Per slot van rekening kan dit toch zo moeilijk niet zijn. Ja, wat zou het eigenlijk te betekenen hebben? Wankel evenwicht? Wat bleef over na de menselijke geest en het lichaam? Wat kon men gelijk stellen met wankel evenwicht? Het gevoel, liefde, het godsverlangen, het geweten, de droom of het leven zelf. Je moest vast verder gaan, alles uitkienen tot in de finesses. Het geweten bij voorbeeld. Ik zet er het ontleedmes in. En wat zie ik? Een innerlijk rechtstreeks richtsnoer. Laat ik nu een tweede nemen. Het godverlangen. Wat is dit anders dan de menselijke wil om zelf boven alles bemind te worden, zich volkomen veilig geborgen te weten. Nu moet een van die twee eruit. Nu moet ik schiften. Het moet de mens van de zuivere schoonheid weerhouden. Het geweten kan dit niet zijn. Want het geweten is nog steeds datgene wat het menselijke het dichtst benadert en het menselijke was de zuiverste schoonheid. Dus bleef het godsverlangen, die zogezegde liefde, die in feite niets anders is dan een zich verwijderen van de mensen, een dolen in mysteries, waar je alles blindelings moest aanvaarden, geen stap verder kwam wanneer je heerlijk nadacht in die richting. Het godsverlangen kwam in aanmerking voor de derde tralie.

Zie je wel, het ging van zelf. Vanavond zou ik dit eens rustig verder uitpluizen. Het zou me nogal een bom geven indien ik vond wat die oude in geen vijfendertig jaren gevonden had. Ik lach me dood. En om alles heel klaar te zien ga ik drie stokken voor het raam steken.

... Om de fakkel van het zoeken door te geven. Want wonderlijk, in de man uit de straat herken ik me zelf al die jaren terug en het is nu heel duidelijk waarom de oude indertijd medelijden met me had. Daarom zal ik ook zijn lachen verdragen wanneer ik hem straks alles vertel. Er zullen er altijd zijn zoals de oude, zoals ik, zoals hij die na mij komt en anderen die nog komen zullen. Dit gevaar ligt alleen weggelegd voor hen die durven opkijken, stilstaan in het jachtig leven en willen uitstijgen. En soms wordt men heel bitter, zou men gans de wereld kunnen haten. Als ik bedenk, dat ik al die jaren geobsedeerd ben door dat raam met die drie tralies, als ik bedenk dat ik al die tijd geen vrouwenborstje meer in mijn hand heb gehad, geen dij meer gestreeld en gekust, niet meer weet hoe het kreunen van genot is van een mooie vrouw. Dat alleen maakt het hard. Je loopt grauw van verlangen en je kunt niet weg van dat raam. In een minimum van tijd heb je je plicht als werkloze gedaan, brood en kaarsen in huis gehaald en de vledermuis gevoerd. De soepboer vult je keteltje dat je steeds in de nis van je deur plaatst. Je vergeet soms dat je af en toe gewassen moet worden. Alles wordt achteruit geschoven door dat raam met de tralies.

Zeker zal hij me vragen welke vorderingen ik gemaakt heb. Ik zal slechts kunnen herhalen wat de oude voor me verteld heeft. Geen mens kan zo onrechtvaardig zijn om van me te verlangen dat ik vijfendertig jaren geestesarbeid zo maar prijs geef. Ik zou stapel gek zijn. En wellicht vindt iemand toch de ware betekenis van de derde tralie. Dan zal mijn leven toch niet nutteloos geweest zijn. Want zeg nu zelf. Kan ik nu nog terug na al die jaren?

Thomas Triphon