De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 1

Tentoonstelling der XX te Brussel.

Is de taak van den criticus uit haren aard zelve reeds ondankbaar, die negatieve hoedanigheid stijgt wel eens tot verbittering, wanneer men genoodzaakt is herhaaldelijk tentoonstellingen te bezoeken, als die waarvan we hier eene vluchtige schets zullen geven.

De XX, reeds ingekrompen tot XVI, vormen alhier de kern der impression- en andere isten, zoolang ge niet spreekt van artisten; 't zijn de aardigheidsweters van palet en penseel. Voor hen hebben onze oude meesters, die reuzen der kunst, 't licht in het landschap hoogstens door een lakenschen bril ontwaard, en alwie, - schilder, - zijne ingevingen onder dien stempel afdrukt, behoort tot de brekebeenen der kunst.

Uit de inleiding van hun catalogus dien ik eenige regelen te knippen, om den lezers van De Vlaamsche School eenig besef te geven van de onmetelijke verwaandheid dier jonge lui.

‘Die schilders (namelijk onze huidige Vlaamsche meesters) hebben de scherpte van onzen blik bedorven. Wat we in de natuur zien, is niet hetgeen wezenlijk bestaat, doch 't geen ze daarvoor, in vergulde lijsten, op elke officieele tentoonstelling te aanschouwen geven, en 't beeld, dat zij van de natuur in ons oog afdruken, zit er zoo rotsvast in, dat we niets anders ontwaren, wen we bij toeval een frisch grasplein of een spiegelhelder meer te zien krijgen.’

‘Hebben onze vaderen het open veld niet onder het somber, deftig, dompig (?!) uitzicht aanschouwd, zooals 't Hobbema en Ruysdael behaagde te schilderen. En, toen in Frankrijk Claude Lorrain het bestond, zijne landschappen te overgieten met een slag vuurwerkstralen, wie hadde toen durven beweren, dat er onder 't blauwe gewelf ander licht bestaat, dan zulk schijnsel van bestoven straatlantarens!’

Verder wil ik niet citeeren uit de dogmatiek der alleen zaligmakende kerk van 't nieuwere. Dit nieuwere bestaat voor onze lawijtmakende XX - van hunne uitgenoodigden spreek ik verder - in volslagen afwezigheid van techniek, en vooral in 't aanwenden van totaal onbestaanbare kleuren. 't Is de ziekte van rood en blauw, als een andere honigdauw, in den oogst der jongere kunst gevallen. Hadden nu die schilders, - zijzelven noemen zich althans zoo - die vreemdsoortige tinten en toetsen uit hun eigen oog gehaald, of, als hedendaagsche Jupiters, uit hun' knikker geklopt, men zou aan een verbazend verschijnsel van kleurenblindheid in naamlooze vennootschap kunnen denken; die baldadige onzin komt echter regelrecht uit Frankrijk, en is dus op slot van rekening eene slaafsche naäperij. Zulks blijkt eens te meer uit het feit, dat enkele dier nieuwlichters vóor eenige jaren schilderden naar de aloude gegevens van 't gezond verstand, en doeken leverden, die bepaald eene heerlijke toekomst beloofden. Doch genoeg van algemeen-

[p. 41]

heden; laat ons even rondkijken en hier en ginds wat aanteekenen.

De uitgenoodigden, voor de groote meerderheid Franschen, zijn allen, behoudens M^lle J. Gonzalès, met hooger genoemde ziekte geplaagd. Door den band echter teekenen ze buitengewoon keurig en hebben hunne onderwerpen wat om 't lijf. N^o 1 van den catalogus, L. Anquetin, leverde onder andere Een avond op straat, in Pruisisch blauw; menschen, rijtuigen, huizen, straatlantarens, enz., doch zoo keurig van factuur en zoo malsch van teekening, dat men onwillekeurig geneigd is, hem zijne misselijke blauwverversmanie te vergeven; even zooveel kan ik zeggen van zijn Bootje op een vijver bij ondergaande zon; hier echter is alles schreeuwerig rood.

Een andere Franschman, G. Caillebotte, heeft het belachelijke nog verder gedreven, al was zijn stift op 't grijsdoek even vaardig. De stuks, die hij levert, in schetterend wit gelijst, schijnen met de spons gekleurd, - ça vibre - net als onze meubelschilders de vloeren bij de brave burgers opknappen. De kunstenaar ontzag zich niet, zijne portretten naar dezelfde wijze te behandelen, zoodat het er uitziet, alsof zijne modellen ijselijk van de pokken geschonden waren. De kleur niet in aanmerking genomen, zijn enkele zijner stukken, bijvoorbeeld: Een arm van de Seine en Bloeiende Kerselaars heel aardig.

Noemen we pro memoria nog: de Toulouse-Lautrec, die, zoo mogelijk, het aanstootelijke in kleur nog verder gebracht heeft, dan zijne overige landgenooten; en Dubois-Pillet, wiens onderwerpen wel wat mager zijn, om ons geduldig zijne bandeloosheid in 't bezigen van de spons - vol rood en blauw - te doen verduren; zijn Ile Lacroix heeft echter zeer lieve hoedanigheden, en zou, in menschelijker gam getint, een echt pronkstukje wezen.

Zooeven reeds maakte ik voor M^lle Jeanne Gonzalès eene uitzondering, bij 't bespreken van het moderne Fransche koloriet. Eenige naïefheden in opvatting en schikking daargelaten, geeft deze kunstenares bewijzen van een niet alledaagsch talent. Haar Koffiepartij op 't grasplein is een door en door lief stuk, fijn geborsteld, zonder daarom gelikt te heeten, net gegroepeerd en overgoten met een bescheiden licht, dat de gezichtsorganen streelt. Was het niet, dat de personen wat stijfjes zitten en 't meisje er wat onbeholpen uitziet, het doek zou voor een meesterstukje gelden. Haar Kersen en Theepartij zijn niet minder verdienstelijk.

De overige vreemdelingen wil ik liefst onbesproken laten, om niet gedurig te moeten herhalen: foei-leelijk.

En nu onze XX-XVI!

In de eerste plaats noemen we mejuffer Anna Boch, die ons, het jaar te voren, vrij lieve tafereeltjes te zien gaf, doch nu ook al overlommerd schijnt van den geest van het onbepaalde in teekening en het aanstootelijke in kleur. Ik herinner me hare Kollebloemen, uit eene vorige tentoonstelling nog; ach! waar is toch de lieflijke genius heen, die haar zooveel poëzie in 't penseel legde. Haar stuk Au bon St-Jacques alleen, laat een ietwat aangenamen indruk na.

Hebt ge al van Henry De Groux hooren spreken? Hij geeft ons Drie droomen van den slag van Waterloo ten beste en dreigt ons met nog vier volgende; ik vraag genade! 't Is me onmogelijk bedoelde drie stuks te beschrijven, aangezien uit den vreeselijken warboel van lijnen, strepen en vlekken, geen enkel vatbaar beeld hervoortreedt. Ik wil echter den lezers der Vlaamsche School een middel aan de hand doen, om zich een gedacht van het ding te maken. Men verbeelde zich een afschuwelijk negergevecht bij stikdonkeren nacht, op een halven kilometer afstand gezien.

Dario de Regoyos, een Belgische Spanjaard, levert eene reeks zichten uit zijn vaderland. Wilde die kunstenaar zijne tafereelen afwerken en zich losmaken van de opzettelijke overdrijving in koloriet, hij zou heel wat liefs kunnen geven. Zijn Hemelvaartfeest te Fontarabie is een breed opgevat, goed gesteld en malsch geborsteld iets.

Van James Ensor, die ter vorige exhibitie, knoeiwerk zonder de minste inachtneming van teekenen uitstalde, moet ik getuigen, dat hij zeer veel bijgewonnen heeft. Zijne schilderstukken zijn echter nog te wild en vooral met te veel blauwsel en beziesap gesausd. Het beste van zijne hand is het portret zijns overleden vaders (teekening); dat is oprecht flink.

Wat zou ik wel van Fernand Knopff vertellen? De man doet in onbegrijpelijke dingen, in buiten-issigheden, zou Multatuli gezegd hebben. Aan kunst mangelt het hem nochtans niet; en daar, waar hij verstaanbare onderwerpen behandelt, is hij wel eens knap, bijvoorbeeld, die twee juffersportretten, die zijn schoon.

Félicien Rops is voldoende gekend; hij ook doet aan aardigheden, doch met treffend talent; zijne typen uit het gerechtshof verraden den grooten meester der etsnaald.

Willy Schlobach is een gansch jonge schilder, van wien ik, bij eenen vriend, een Winterzicht gezien heb, dat bijzonder lief is; thans evenwel ziet hij purpere zeebaren met blauwe booten en roode of oranje-gele zeilen; 't is misselijk van onnatuurlijkheid.

Jan Toorop is een dier hooger begaafden, wien het slechts aan goeden wil ontbreekt, om kunstenaar van eersten rang te worden. Waarom doet hij, die zoo gezond en frisch in zijne opvattingen was, ook mede aan die armzalige hansworsterij van het onbestaanbare in koloriet? Bij hem zal het maar een voorbijgaanden roes zijn, hoop ik. Bijwijlen komt zijn beter ik boven, en dan schildert hij stukken, als die Rozen, 't fraaiste der gansche tentoonstelling.

Van Strijdonck en Vogels zijn twee schilders, die dichter bij onze opvatting komen en zich beginnen te beteren; beiden echter zijn wat dor in kleur en mager in de daarstelling; de keus hunner onderwerpen is mede niet altijd gelukkig; een Avondzicht met schapen, is zooal iets dat moeilijk op het doek komt, zoowel als het Mistweer van Vogels.

[p. 42]

Nu zou ik nog over de tentoongestelde beeldhouwwerken moeten spreken; doch ik merk, dat mijn schrijven erg lang wordt, en vraag den lezers verschooning over mijn stilzwijgen, omtrent de mannen van spaan en beitel. Laat me echter zeggen, dat het beeldhouwwerk veel flinker was dan 't geschilderde.

J.M. Brans.