De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 1

Frans Joris

Den 5^en April l.l. werd, in de voorzaal van den Nederlandschen Schouwburg van Antwerpen, het bronzen standbeeld van den gevierden tooneelspeler Victor Driessens onthuld. Het werd opgericht uit de opbrengst eener openbare inschrijving en uit eene toelage der stad. In eenen prijskamp, uitgeschreven onder een tiental beeldhouwers van Antwerpen, werd het ontwerp van Frans Joris bekroond.

De overleden kunstenaar wordt voorgesteld in burgerkleeding: toegeknoopten frak, open pelsen winterjas daarover en das met breeden strik. De linkerhand leunt op de heup, de rechter houdt neerhangend den tekst der rol van het laatste stuk, dat hij speelde, het hoofd is eenigszins opgeheven. Het wel gekenmerkte figuur van Driessens, zwaar van lichaamsbouw, naar acteurs gewoonte verzorgd van opschik, is juist weergegeven, maar er spreekt bewustzijn van eigenwaarde uit die stevige ineenzetting en uit die ongedwongen houding; er spreekt liefde voor het schoone uit dien edelen zwaai van hals en hoofd; er tintelt een kunstenaarsgeest in den doordringenden en naar boven gerichten blik.

Een eerste prijskamp had geenen voldoenden uitslag opgeleverd, en volgens de bepalingen van het programma, werden de vervaardigers der drie beste ontwerpen tot eenen nieuwen wedstrijd uitgenoodigd. Twee hunner beantwoordden aan den oproep en van deze werd Frans Joris bekroond. Het ontwerp, dat hij in den eersten prijskamp had ingezonden, stelde Victor Driessens op zeer gemoedelijke wijze voor. In de rechterhand hield hij zijnen hoogen breedgeranden hoed en met de linkerhand een regenscherm, waarop hij steunde. Sprekend van gelijkenis, zwierig van lijn, en met eenen humor, die in hooge mate den voorgestelde kenmerkte, maar sierlijkheid niet uitsloot, was het een beeldje, dat buitengewone kunstverdiensten bezat, maar dat de jury niet monumentaal genoeg achtte

[p. 101]

om het in groote afmeting te laten uitvoeren. Wij hopen wel, dat de kunstenaar het in klein formaat in den handel zal brengen. Het

Standbeeld van Victor Driessens

zou gewis welkom zijn bij hen, die van Victor Driessens een aandenken willen bewaren.

De bekroning van Joris in den prijskamp van Driessens' beeld is de derde, die hem in de laatste jaren te beurt viel. Eene eerste maal werd aan zijn zittend beeld van Hendrik Conscience, dat voor den ingang der stadsbibliotheek, in 1881, is opgericht, de prijs toegekend. In 1886 viel hem dezelfde eer te beurt met zijn praalgraf van Conscience. Beide gedenkteekens zijn te wel gekend dan dat wij er hier de kunstwaarde zouden doen van uitkomen: het beeld voor de bibliotheek stelt den gemoedelijken verhaler voor, die zijn volk deed luisteren naar zijne boeiende verhalen en het aldus leerde lezen; het praalgraf herinnert aan den zanger der nationale helden, die ons volk het bewustzijn weergaf van zijne waarde en het leerde strijden voor zijne moedertaal en voor zijn zelfbestaan. De Leeuw van Vlaanderen wakend over de laatste rustplaats van den beroemden en geliefden overledene, de vaderlandsche vlag over hem gespreid, terwijl hij uitgestrekt ligt op zijn sterfbed, en met den vinger wijst op de woorden: ‘Gij zult uw vaderland beminnen, en zijne taal en zijnen roem’, het grootsche gevaarte van graniet, dat oprijst achter die indrukwekkende groep, vertolken de hulde gebracht aan den schrijver van den Leeuw van Vlaanderen, den zanger, die het oude heldhaftige vaderland verheerlijkte om het jonge tot waardiger en manmoediger houding op te wekken.

Welke ook de verdiensten zijn dezer twee kunstwerken, wij aarzelen niet het beeld van Driessens boven hen te plaatsen. Ofschoon slechts een eenvoudig figuur, getuigt het van rijperen kunstsmaak, van meer gemak in het verbinden van waarheid en ideaal, en in het uitdrukken door eenvoudige middelen, van hetgeen de kunstenaar wil te zien en te verstaan geven aan oog en geest der toeschouwers. Dit zegt genoeg, dat Joris nog in dit gedeelte zijner loopbaan is, waarin men den berg opstijgt, dat hij dien weg met vasten tred bewandelt en dat, hoeveel verdienstelijks hij reeds voortbracht, hij nog volmaakter werk voor de toekomst belooft.

Hij scheen niet in de wieg gelegd om een beitelaar van monumentale beelden te worden. Van aard en voorkeur scheen hij hoofdzakelijk of uitsluitelijk een beeldhouwer van guitige kinderfiguren te zullen zijn en blijven.

Hoe hij er in gelukte den argeloozen dreumes met zijne bekoorlijke openhartigheid, geheel liefde of haat, geheel verdriet of vreugde, weer te geven; hoe hij in zijne kleine

[p. 102]

helden koddigen ernst, grilligen moedwil en al de groote hartstochten, die er huizen in de ziel dier kleine menschen wist te belichamen, herinnert zich ieder die zijn Eerste Minnaar, nu in het Museum van Gent, zijn Kind met den Tol, bij den heer Bource, zijn Kind met den Vogel, nu bij den heer Krijn, en zoovele andere beeldjes gezien hebben.

Natuurlijk, moest als elke kunstgenoot, Joris zijn aantal borstbeelden leverde. In dien weligst tierenden tak der beeldende kunst vervaardigde hij eenige werken, die met eere mogen vermeld worden: de marmeren borstbeelden van Jan van Beers, van Peter Benoit, aan beiden door hunne vereerders geschonken; die van Appelmans, van Artus Quellin en Jan Gossaert van Maubeuge, voor het Rijksmuseum te Brussel; van de Bériot, voor het Koninklijk Conservatorium; van Prudens van Duyse, voor de Koninklijke Academie; van Jan van Ryswyck, voor de stedelijke bibliotheek van Antwerpen. Niet onvermeld mogen blijven de uitstekend gelukte standbeeldjes van Jan van Ryswyck vader en van den heer Wauters van Antwerpen.

Het laatste werk, dat hij voltooide en waarvan wij hier eene afbeelding bijvoegen, is een groep kinderen, die bloemen en kransen naar het graf hunner grootmoeder dragen, bestemd voor de rustplaats der familie van Geert, op het Kielkerkhof. Het is eene welgeslaagde versmelting van twee verschillende uitingen van Joris' talent: het portret en de kindergroep, met het eigenaardige, hier door de bestemming vereischte kenmerk, dat de kinderen, argeloos als immer, hunne speelsche uitdrukking voor eene meer ingetogene hebben verruild. Het jongetje, dat de kroon draagt, gaat de grafkapel binnen, het meisje, de oudste der drie, troont haar broerken, dat met een vollen schoot bloemen aan komt gedragen, naar de rustplaats der overledene mede. Sierlijkheid en gemak in de beweging, onbevangenheid in de uitdrukking, kenmerken ook dit voortbrengsel van den Antwerpschen beeldhouwer.

Op dit oogenblik verblijft Joris in Barcelona, waar hij het panorama van Karel Verlat, voor hetwelk hij de geboetseerde figuren vervaardigde, is gaan overbrengen en ineenzetten, en waar hij daarenboven een aantal kunstwerken te verrichten kreeg.

Max Rooses.