De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 12

[p. 99]

De tentoonstelling van ‘De Maatschappij van Schone Kunsten’ te Brussel

EEN tentoonstelling als deze, - niet meer dan een goede twee honderd schilderijen en beelden, voor de helft het werk van de voortreffeliksten onder onze tegenwoordige kunstenaars, - zou ons haast met de niet zonder recht meer en meer geminachte jaar- en driejaarlikse salons verzoenen.

De in de zalen van Waux-Hall, in de Warande, bijeengebrachte gewrochten, waren in werkelikheid een wel onvolledige, wel onvolmaakte, maar toch merkwaardige keuze, een bloemlezing uit de produksie van de twee à drie laatste jaren. Naast de Vlamingen Claus, Courtens, Gilsoul, Mertens, Verhaeren, de Lalaing, Dillens, Dierckx, Frédéric, Hannotiau, Verheyden, Lagae, enkel een kleine keurtroep buitenlandse uitgenodigden, als Haverman voor Noord-Nederland, Bartlett voor Engeland, vooral Segantini voor Italië...

De ruimte, waarover ik beschik, laat mij niet toe, over elk van deze artiesten in het biezonder wat te zeggen. Courtens' Herderin 's Morgens in 't Bos; Frédéric's Landschap in de Belgiese Ardennen; Hannotiau's Oude Huizen te Brugge; Verheyden's Vijver; Dierckx' In de Keuken; van der Hecht's Indruk, zijn, het ene uitgevoerd in rijker, gloedvoller, vetter, het andere in heller, fijner soberder kleuren, dit wat meer, dat ander wat minder realisties gezien en gevoeld, werken van door en door Nederlandse, Vlaamse temperamenten, overal, ook in het buitenland, al lang eervol bekend.

Tot het voortreffelikste van de verzameling reken ik - naast Segantini, die voorzeker ditmaal primus inter pares dient genoemd te worden, - de werken van Claus, Verhaeren, Mertens, onder de schilders, die van Lagae, Dillens, vooral de Lalaing onder de beeldhouwers.

Claus zond een Avond op de Leie, een paar meisjes, in een boot, spoelend, in het goudgekleurde rivierwater, allerlei wasgoed, - een stuk, waarin het alledaagse van dit zeer prozaïese doen, volkomen wegdampt in de innige poëzie van de natuurvertolking. Toch bevielen

[p. 100]

mij zijn beide andere werken, een Herders- en een Zeemanstiepe, noch meer. Uiterst modern van behandeling, voorgesteld als in een bad van het schitterendste licht, schenen deze kranig gemodelleerde koppen werkelik te leven. Het is heerlik werk!

Mertens had geen enkel schilderij, enkel een zeven of acht tekeningen ingezonden, doch daaronder een viertal van de hoogste artistieke waarde: Oud Joodje, een meesterlik stuk werk, zeer doorgevoerd en toch zo fris als een schets, vooral mooi de droeve, sprekende, vochtige oude ogen; - dan, veel soberder, Mijn Broer en Zeeuwse Meisjes, en eindelik, een juweel van gevoel evenzeer als van doorwrochte kunst, Portret van mijn Moeder.

Verhaeren, die sedert lang al wordt meegerekend tot de voortreffelikste onder onze koloristen, doch wie men terecht een al te grote stoffelikheid te last legde, veropenbaarde zich ditmaal als een dichter, een gevoelsdichter, van ongewone betekenis. Zijn Kalvarie in een Roomse Kerk is, in zijn vette, weelderige, krachtigsprekende en toch bijna gedempte, ja, uitgeveegde tonen, een lieriese ontboezeming, vol van een zeer innige, religieuze stemming.

Van Gilsoul waren er een drietal werken, - éen vrij oppervlakkig, ofschoon ook wel aardig van kleur, - de twee andere echter voortreffelik, namelik Het Rieviertje en vooral Vijver bij Regenweer. Uit dit stuk waait u de koele frisheid van de natuur na een gezonde, hartelik gemeende, vlug afgedreven zomerbui zo tegen. Ook dát is ‘ziel’, zou 'k menen.

Ook Stacquet verdient een biezondere vermelding voor zijn akwarel, In de Kerk. Uit de verte doet het, met zijn regenboog van kleuren, aan als een heel rijk, van buiten hel verlicht bemaald kerkraam.

De Lalaing's pastelportretten zijn... taai als een stuk proza van vóor 40 jaar! De houdingen zijn niet gelukkig; de kleur is hard, zwaar, zo maar niemedal fris, zonder alle doorschijnendheid; de tekening schools. Met des te meer ingenomenheid vermeld ik zijn beeldhouwwerk: Pax, onlangs in ‘Studio’ gereproduseerd. Dat vrouwelieguur is noch min noch meer dan meesterlik. De edele kop; de mooie, gelukkig gevonden lijn van buste, armen, benen, vleugels; het zwierig-grootse van de plooienval van het kleed, hier verdient alles lof.

Dillens' van Duyse en Lagae's grote Vaas zijn ook zeer mooi. E. Wauters heeft mij ontgoocheld. ‘Sjiek,’ meer kan men van die gehele reeks portretten moeilik zeggen. Sjiek, handig, ongemeen handig zelfs, doch - hoe mode-achtig, hoe oppervlakkig, hoe geheel buiten af, zonder enig streven naar iets, wat men karakter of zelfs gevoel zou kunnen noemen!

Ook deze rijkbegaafde artiest was het verblijf in Frankrijks hoofdstad niet gunstig.

Danse stelde een grote ets ten toon, uitgevoerd naar Claus' mooi schilderij, Winteravond, gereproduseerd in De Vlaamse School, n^o 1-2, 1899. Deze ets is zeker de beste, veruit de beste, die Danse

[p. 101]

DE TWEE MOEDERS
naar een oorspronkelike tekening van Segantini

[p. 103]

ooit voltooide. Ook elders dan hier te lande zal hij er plezier aan beleven.

Haverman zond enige portretten, die ik al te bekend acht, om er veel van te zeggen, o.a. van Deyssel, uit 1897, Couperus, Maris. 't Eerste is, dunkt mij, het merkwaardigste. Er steekt altans meer ziel in dan in de andere.

Eindelik nu, Segantini. Van hem een paar grote tekeningen, Koeien in de Wei en Schapenscheren, een paar fantazieën, o.a. de reeds meer dan eens gereproduseerde Bron van Jeugd en Moederliefde, een groot olieverftafereel, Rust, en dan kleinere schilderijen, Terug naar Stal, Schapenhoedster, De Spinster in de Stal, - een uitnemende keuze, waarin men de gehele veelzijdigheid van Segantini kan waarderen.

De Schapenhoedster is, in helle zon, breiend, vóor een staketsel gezeten, waarachter, in de verte, een dorpje zijn witte huisjes tot een achtergrond uitbreidt.

Is dit keurig, noch veel beter is Terug naar Stal, - een weide, waarover de eerste schemer van de valavond langzaam, onmerkbaar neerdaalt. Ginder in de houten loods, die tot stal dient, pinkt al een lichtje; reeds een eerste kudde is bijna binnen; een tweede trekt op de voorgrond voorbij.

Het realism, het gevoeld, bezield realism, waarmee Segantini die schaapjes wist te schilderen, doet denken aan toverij. De argeloze onnozelheid, de gedweeë volgzaamheid van die schapen, beide werden nooit door een ander schilder verstaan en vertolkt zo als hier. Zeker, kleur en verlichting zijn iets, zijn veel; doch dát te treffen en dát vast te houden, is oneindig meer en staat oneindig hoger.

De Spinster in de Stal munt uit, in hoger maat noch, door dezelfde hoedanigheden. Die ‘op kalven staande’ koe is onnavolgbaar waar; vooral het hoofd, ‘gebeeldhouwd met verf,’ zou ik zeggen, als het geen klinkklare onzin was, en in dat hoofd die smachtende, hulp afsmekende blik. Verwee kon het niet beter! Daarenboven is er bij Segantini een gedrongen- en soberheid, welke onze Vlaamsche meester, eksuberant in alles, wel nooit bezeten heeft.

De Vlaamse School acht het zich tot plicht, de uitnemende kunstenaar dank te zeggen voor de tekening, welke zij heden de eer heeft te reproduseren en die hij opzettelik voor haar voltooide.

Pol de Mont.