De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 12

[p. 185]

Over C. Cornelis de Moor

IN de wandelzaal van het Théâtre Antoine, te Parijs, te midden van die luidruchtige en reeds demokratiese buurt van de ‘Concerts Parisiens’, stelt een Hollands schilder, evenzeer vereerd als uitgejouwd in eigen land, - zijn huidig werk ten toon.

Zijn arbeid is aanzienlik, wanneer men de kundige en geduldige bewerking van ieder stuk in aanmerking neemt en daarbij enig denkbeeld heeft van de overgrote hoeveelheid studies, schetsen en afzonderlike tekeningen, die hij zich niet ontzien heeft te maken voor de minste samenstelling, en eindelik noch nagaat hoevele doeken, - en daaronder zelfs heel grote, doorwrochte werken, - vernield zijn geworden door de artiest, die van zijn mooie iedealen en dromen zeker al te weinig in zijn werk terugvond.

C. Cornelis de Moor is een van de weinige Hollandse kunstenaars, van welke de verbeeldingskracht verder gaat dan het schouwspel van de natuur in het zo mooie en schilderachtige Holland, - het land van de dromen, de nevelen, de krachtige of vale kleurenpracht, het land van zo heerlike luchten, dat ik in geen enkel ander land zulke gezien heb, met grote wolken als zware witte mantels, slepend door het blauw, het zeegroen of het goud van 't oneindig firmament.

Tussen de wondere beelden van bomen, luchten en wateren, van kleine poppehuisjes, die zich in de rimpelwaters van de grachten spiegelen, van draaiende molentjes, van schuitjes met vrolike kleuren beschilderd, van schilderachtige zeden en kleedijen van bewoners, die de tradiesie in ere houden, - ziet Cornelis de Moor drama's, legenden en epossen worden, bloeden en stralen.

Groteske, lelike en boosaardige wezens ziet hij daar, als in 't werkelike leven, achtervolgen en vervolgen de zuivere en goede, de hulpeloze en vooral de vertrouwende wezens, om hen met het maagdelike kleedsel ook het hart te ontrukken.

Ziedaar de kunstsintezis van deze kunstenaar van 't jonge

[p. 186]

Nederland. Zijn voorouders, beurtelings op avonturen op de oseaan of in het tragiese Spanje, verklaren die somptueuze en veelbewogen uiterlikheid in de daden van het werkelike en burgerlike leven, zeldzaam in de kunstgeschiedenis der Nederlanden.

_* * _*

Ziehier een stuk zeldzame kunst, waarvan het prosedee niet te onderscheiden is: was, akwarel, pastel of olie - misschien al deze middelen te samen gebruikt:

Verdwaald. - Een ridder, even zuiver en gestreng als een Sint Joris of een Michaël, met ijzer bekleed en gehard in de strijd - vervolgt een vijand van het schone, en verdwaalt in een zeer vreemdsoortige streek - misschien een door het vuur des hemels verwoeste stad als Sodomah of Gomorrah - en de ridder wordt overwonnen, omringd, meegesleept - en niettegenstaande zijn kracht en het ijzer, waarmee zijn hart beslagen is, schijnt de macht van de daimoon, onder de gedaante van monsters en liefdezieke vrouwen, hier de overhand te hebben.

Mooi is Bloemenfeest. - Een geurige tuil van subtiele en frisse tonen. Begeerlike vrouwen van onze tijd gaan en komen daarin, lachen en bewegen er met betoverende gebaren. Het is een feest voor de ogen en voor de zinnen. Maar waarom is het zo bovenmatig droevig, beangstigend: dat zijn wel bloemen, maar ze zijn van bloed, en ze zijn van rouw en van haat, de bloemen, welke die mannen en vrouwen elkaar toewerpen. - In het midden een zachte moeder met haar kinderen tegen haar hart gedrukt. - Zij schijnen reeds het drama gevoeld te hebben, dat rond hen gespeeld wordt.

Geheel anders Flirt. - De kinderen zijn vrolik, onschuldig; de vrouwen en de mannen beminnen elkaar, misschien vooraleer elkaar te haten - hun gebaren zijn traag, alsof ze bang waren de betovering van de liefde te breken - want reeds vluchten de witte sluiers naar de onbekende gezichteinders.

Een ander werk is getieteld Dageraad. - Het is een paneeltje van uitnemende geheimzinnigheid. - Deze vrouw, tenger en naakt onder enkele versierselen, vervoert u zo wonderlik door haar houding en de uitdrukking van haar half gesloten ogen, die wijken en loeren. In welk Eden, in welk Bagdad heeft ze haar hol van verleiding opgericht?... Een medeplichtig en onrustig hert wacht aan haar voeten.

Geboorte van Venus. - Zij, de schoonheid, wordt geboren, tussen de verderfbrengende schatten van de Oseaan.

De Fontein. - In een tuin, geheimzinnig als een noch nooit verteld sprookje - spuit een dolle fontein - doch, naar welke nooitgeziene oorden gaan deze toverachtig opgesmukte vrouwen en kin-

[p. 187]

deren vertrekken, gedragen door een vreemdsoortig, bovennatuurlik schuitje...? Dit stuk is wonderbaar mooi van koloriet, met tinten van rood, groen en geel, kostbaar als marmer of edelsteen.

De Zegepraal van de Arglistigheid. - (Een boek voor kinderen). Ziehier eindelik eens een goed prentenboek - en dat is een zeldzaamheid. De tekening en de tekst zijn zo goed verstaanbaar voor de kinderen; er is angst, humor en vreugd in. - Maar waar vindt men de uitgever, die een kapietaal zou durven wagen aan het drukken van dit werk?

Eindelik, Herinneringen uit Zeeland. - Voor hen, die nooit dat door de zee verborgen eiland zagen, dat alleen beschermd wordt door een gordel groene en bebloemde dijken, zullen deze tien bladzijden misschien zonderling, naïef, zelfs belachelik schijnen, en toch, niettegenstaande het ontegensprekelik groteske, dat altijd en overal in een werk van Cornelis de Moor als een leidmotief doorschijnt - zijn deze tonelen, de ‘Ingang van de Kerk’ of ‘De Begrafenis’ of ‘De Kermis’, dokumentéére waarheid. In die beknopte beelden vindt men de sintezis van dat volk, dat belachelik klein, maar waarvan de geschiedenis groot is - en dat door de afzondering en de overgeleverde vooroordelen kleingeestig en brutaal, maar zo treffend naïef geworden is.

Ziedaar, in al te korte trekken, eilaas, het streven samengevat van een zeer persoonlik artiest, die zo gestreng en gewetensvol is op zijn werk, als slechts al te weinigen het noch zijn in onze tijd, - een, van wie het werk diende geëerbiedigd en aangemoedigd te worden.

Frantz M. Melchers,

te Parijs.