De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 12

[p. 188]

Nieuwe muurschilderingen op het Raadhuis

VERLEDEN jaar gelastte de regering van onze stad, op voorstel van de heer Frans van Kuyck, wethouder voor fraaie kunsten, een vijftal Antwerpse schilders, onder de hogere leiding van Albrecht de Vriendt voor de Trapzaal van het Raadhuis vijf taferelen uit te voeren. Deze muurschilderingen zouden betrekking hebben op de geschiedenis van Antwerpen of op haar betekenis als kunst- en handelsmetropool. De werkelik niet overdreven som van 60.000 frank werd voor de uitvoering beschikbaar gesteld. Piet Verhaert, de gunstig gekende etser en schilder, nam op zich, de zeehandel -; Edgaar Farazijn, de begaafde landschapschilder, de letterkunde -; Karel Boom, de geldhandel -; E. de Jans, de schilder- en H. Houben de muziekkunst te verheerliken.

Beschouwt men nu, - zonder ze met elkaar te vergelijken, - deze vijf op Zondag 13. Augustus plechtig onthulde taferelen in verband met die, welke de Brede Raadzaal en de daaraan belendende voorkamer versieren - meesterstukken van muurschildering, waarvan men in Noord- zoowel als Zuid-Nederland te vergeefs de weerga zal zoeken; - en vergelijkt men, zo als het dan ook hoort, de beide reeksen met elkaar, als ‘geheel’ naast ‘geheel’, dan kan men, dunkt mij, niet zonder onbillik te worden lochenen, dat de dekorasie van de Trapzaal niet alleen niets bederft, maar dat zij, zo ook al niet geniaal, dan toch alleszins verdienstelik is.

Vrij gelukkig wisten de vijf, met deze niet gemakkelike en noch minder van alle gevaar ontblote taak gelaste schilders een dubbele klip te vermijden. Zij vervielen niet in een eenvoudige naäping van de grote meester Leys en weken toch niet verder van zijn opvatting af dan volstrekt van node was om...., zonder de harmonie te verbreken, zich van hem te onderscheiden. Terwijl Leys vooral ernstige, strenge, ik zou bijna zeggen, donkere tonen aanwendde; terwijl later Victor Lagije, in de Huwelikszaal, zich vooral op helderheid toelegde; streefde ons vijfmanschap naar iets als het juiste midden

[p. 189]

Piet Verhaert. - De Zeehandel

Edg. Farasijn. - De Letterkunde

H. Boom. - De Geldhandel
NIEUWE MUURSCHILDERINGEN OP HET STADHUIS TE ANTWERPEN

[p. 191]

tussen het werk van hun beide voorgangers, bereikend, door een oordeelkundig schakeren van groen, paars en rood, een kracht en een schittering, die in het noch al steil vallend bovenlicht juist dátgene zijn en dátgene doen, wat zij mochten en moesten.

Intussen hoeft men niet lang toe te kijken, om te merken, dat de vijf taferelen noch al uiteenlopend van waarde zijn. De twee minst geslaagde, - het spijt mij het te moeten zeggen, - zijn de verheerliking van de Muziek en die van de Schilderkunst. Voor een uitvoerige bespreking van beide heb ik tijd noch ruimte. Slechts dit wil ik zeggen: van het eerste zijn de fieguren al te gewoon, te karakterloos; van het andere is de samenstelling zelf niet interressant genoeg.

De Beurs in 1582 geopend, door Karel Boom, mag al geen onberispelike, volstrekt en in alle opzichten volmaakte arbeid zijn, - evenmin, overigens, als het tafereel van Farazijn, - hier toch vallen hoedanigheden te waarderen, die de beide eerste schilderijen al te zeer ontberen. Er staat wellicht te veel volk op dat paneel; altans, en juister, zij staan er zo dicht op elkaar gepakt, dat zij, zo 't hier werkelikheid was - bijna..... zouden moeten stikken! Doch uit de menigte lost zich meer dan één kranig getekend fieguur met verbazende uitsprong af; meer dan één werkelik mooie, karaktervolle kop vergt er onze bewondering. Heel leuk is o.a. het treffend gelijkende portret van onze Antwerpse archievaris, onze geschatte medewerker F. Jos. van den Branden. Ook verrijst boven de menigte, op de achtergrond, een rijtje middeneeuwse gevels, die een uiterst prettige, bij uitstek schilderachtige indruk maken.

Farazijn toont ons de Antwerpse retoricijnen van De Violiere, teruggekeerd met hun prijzen van het Gentse Landjuweel van 1639 en nu van op de ‘pui’ van het oude Raadhuis door de magistraat verwelkomd.

Hier is, bij minder kracht dan bij Boom, benevens een sober gehouden, doch uiterst degelik koloriet, grote bevalligheid in de fieguren en een aardige, ongedwongen groepering te waarderen.

Intussen komt de erepalm toe aan Piet Verhaert. ‘De Burgemeester verwelkomt de bemanning van de eerste zeilschepen, welke een lading suiker binnenvoeren van de Kanariese Eilanden’ (1508), ziedaar het behandelde onderwerp

Ook op dit paneel is de volkshoop, misschien, te druk. Men staat er al te gedrongen, al te dicht opeengepakt, - 't is mogelik! Doch, daargelaten nu, dat zulks bij het onderwerp noch al past, - wat wist de kunstenaar zich voortreffelik te verplaatsen in het histories tijdvak, waarin zijn tafereel speelt, en wat vond hij een keur van tiepen, om er zijn opvatting van ‘de goede lieden uit anno zoveel’ in te belichamen.

Hier is verwantschap, heuse - zij 't ook niet zo heel nabije verwantschap met Leys zelf!

Hier is werkelik iets van die transposition d'âme, welke Théophile

[p. 192]

Gauthier zo uitbundig in de grote Antwerpse meester van deze eeuw geprezen heeft.

En dan - de kleur is zo eigenaardig, zo nieuw, zo vol stoute, andere, werkelik ‘gevonden’ tinten en tonen; zo verbazend krachtig tevens, dat - zo Houben's en de Jans' of ook wel Lagije's werk er - op de plaats van Boom's tafereel - moest naast hangen, het er bij zou verbleken.

Wat de achtergrond betreft, deze is - in de prettige afwisseling van al het mooie, tonige rood en geel van zijn bak- en zand-stenen huisgevels, een wellust voor elk Vlaams oog, des te verrassender, daar het strookje hemelsblauw, dat er boven zichtbaar is, met opzet zo lumineus is uitgevoerd.

Dit is muurschildering in de volle zin van het woord!

Waren de vijf taferelen van hetzelfde gehalte als dit ene of allerminst, waren alle op één lijn stellen met het zeer aanbevelenswaardige werk van Farazijn en Boom, wij zouden de eersten zijn, om ons in het sukses van onze vijf stadgenoten te verheugen. Nu kunnen wij alleen maar verklaren, dat het geheel vrij wel voldoet, al zijn ook drie van de vijf taferelen degelik werk en één enkel van deze drie voortreffelik.

Pol de Mont.