De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 12

[p. 208]

Kunstnieuws

In Pulchri Studio. Keuzetentoonstelling ter ere van het Vredescongres

Waar het allereerst mijn oog op viel, was een prachtig ding in pointillé-arbeid van Toorop. Een stuk, dat ik ‘Zwoegers’ zou willen noemen, maar dat door de schilder-dichter ‘Na de Werkstaking’ is gedoopt, 't eigendom van D^r J. Titsingh in den Haag; een groep ellendigen, een man en een jongen, sjouwezeulen een dode voort, een dode - of een bezwijmde of een gewonde - maar na de houding van het hoofd en de armen... de onnatuurlik lange handen van een dode, schijnt hij mij dood.

't Is een verrukkelik, verrukkelik doek, waarin de meester zich zelf heeft overtroffen. Die ellende, die niet uit te spreken ellende, in dat straalgouden licht van de zomermorgen, dat door de zachte gloed van het pointillé zo uitstekend, zo bijna tastbaar is weergegeven...

Zie dat gaan van die trage, lome voeten, voorttjokkend, bijna zonder de voeten op te lichten, in de plompe klompen. Zie die wanhoop op het gezicht van die vrouw, die het dode kindje draagt in haar armen.

Verder tekende ik aan een prachtige Josselin de Jongh, een boer met een span zware, Gelderse paarden, die graag, de koppen voorovergebogen begerig smullen in het hooi; 't schilderij, eigendom van Mevrouw de Man te Arnhem, heeft al de wijde rust van de heel wijde Veluwse vlakten... en het veld ligt geploegd als een deken van fluweel en strekt zich in de oneindigheid van de horizont verder.

De tekniese behandeling is eenvoudig boven alle lof!

Zie die houding van die paarden.. zie 't glanzen van die ruggen... zie 't tevreden zwepen van die lange staarten. - Mijn enig bezwaar zou zijn, dat ze wellicht wat te weinig boerenpaarden zijn - dat ze wellicht wat te veel zijn gegroomd.

Van Bauer, de enige Taj-Mahal; eigendom van de heren Wisselingh, vroeger al eens door mij in de Vl. S. beschreven, hele mooie Mauves en Mesdags. Superbe Marissen, van alle drie de broeders, Jaap, Willem en Thys: Tuintjes bij den Haag, Stadsgezicht en de Molen van Jaap, Landschap met eenden, een ander met koeien van Willem en een prachtige Witte koe van Thys, die helaas bijna nooit meer in Holland eksposeert.

Achterbuurt, de Spinster, Kinderportret en Koekenbakster van deze. Alle trokken mij wel 't meeste aan.

't Kleine stukje van Jaap, Tuintjes bij den Haag, kolleksie Taco Mesdag te Scheveningen, is een van zijn beste, maar z'n Molen, eigendom van de heer Smit in den Haag, de witte koe van Willem (Jhr Neervoort van de Poel, en z'en landschap met koeien zijn eenvoudig verrukkelik.

Het katalogus is verdeeld in levende en dode meesters; gelukkig, dat onze Israëls noch onder de levende staat! van de grijze meester van Saul en David hadden wij hier zijn beroemd: ‘Alleen op de Wereld’, Muzeum H.W. Mesdag den Haag, en ‘Als men oud wordt’ van M. Hymans van Wadenoyen. Zijn portret van K. Mesdag trok mij minder aan, ik zie hem niet het liefst in zijn portretten.

Alleen op de Wereld daarentegen is subliem. De stille wanhoop in de geduldige ogen van die eenzaam achtergebleven oude man; die verheven, bijna ijzige rust op het gelaat van de dode, de tonige atmosfeer van schaduw, met alleen bij het lage venster een klein stukje licht. Als men oud wordt is te overbekend om nader te beschrijven.

Zijn zoon Isaäk Israëls zond een van zijn beste wintergezichtjes in.

Van Albert Neuhuys een sappig stuk; sappig moedertje, sappig kindje... 't Moedertje trekt het kindje een kousje aan. De toon vooral zeer fris en helder.

Verder teken ik noch aan (het is onmogelik, om hier al het schone te vermelden) in de eerste plaats een prachtige Bisschop, Maartje, een oude vissersvrouw, met de rust van de zee in de kalme ogen, twee verrukelike Breitners, in zijn latere manier Werkpaarden (enigszins in de verte, heel vaag, herin-

[p. 209]

nerend aan die van Dupont) en Paleisstraat te Amsterdam, Spelende Kinderen van Kever, een heel goed stuk, vol zomerstemming van zijn vriend Bastert ‘Aan de Vecht, Olga van van Maarel, de heerlike ‘Terugkeer van de Vloot’ van H.W. Mesdag en eindelik, onder de grote doden, de Schapen op de Weide, de Melkbocht, de Houtwagen, en In de Duinen van Mauve, waarvan twee in het bezit zijn van de heer W.J. van Randwijk in den Haag.

Schapen in de Weide vooral zijn mij onvergetelik gebleven, hoewel ik er geen aantekening van maakte op de plaats. Ik zie noch die boer staan achter zijn schapen, ik zie het zachte zilvergrijs van de schapenwol, blondbeige tegen 't blauw van de lucht, ik voel de vrede van het stille, echt Hollandse landschap; hoewel ik anders meer van Mauve houdt in zijn etsen, was dit stuk mij een ware ogenlust.

Bijna vergat ik noch onder de tans levende te vermelden, het kranige stuk van Jan van Looy: Theater... De stoutgetekende danseressen op het theater, de gapende koppen van het publiek er vóor, mogen de ene smaak meer, de andere minder aantrekken, het geheel is uiterst knap gedaan... een intense, volmaakte studie van licht, de lichtvalling op de baletteuses, een ogenblik pauserend in den dans, op de omhooggeheven, gapende koppen van het publiek, waarvan vooral enkele in de achterste reien, uitstekend zijn gemodelleerd.

Uit Amsterdam

Bij van Wisselingh zag ik een paar prachtige Bauers, alle in z'n mooiste toon, de toon, die ik zo liefheb, heel teer, blauw en goud; z'en aardbeziekleurige stukken bevallen mij minder.

Een enkele had ik reeds vroeger gezien, maar verreweg de meeste waren mij nieuw.

Plechtig - statige oliefanten dragen plechtig voorwaarts schrijdend, statig zwijgende mannen op hun rug; die statigheid, die plechtige rust, zijn uitstekend door de kunstenaar weergegeven.

Het andere stuk, een akwarel, stelt een kameel voor of een drommedaris met een dicht ineengemoffelde fieguur op zijn rug. Ver weg naar de horizont, naast de achtergrond met gekoepelde huizen en hoge paleizen, waast in een trilling het teerwitte licht.

Verder een prachtige Breitner, een bende kavallerie,... voortrennend, voortstuivend in dolle vaart door een holle zandweg in de duinen, met een verrukkelike achtergrond van heel diep, héel donker glanzend blauw, een blauw, dat herinnert aan Oosterse landen, maar dat men toch ook in Holland kan genieten op een zonblauwe zomerdag. De twee fieguren van de twee officieren op de voorgrond zijn uitstekend van modellé.

Witsen eksposeerde een heel aardig stadsgezichtje, schitterende ruitjes in witte kozijntjes, heel plezierig doende in 't zachte, tonige bruin van de echte, oude, Hollandse huisjes, vol van eigen viesie en kleur.

Daarboven hing een zeer aardig Poggenbeekje, een herinnering aan zijn franse reis in het vorig jaar, waarin vooral de toon van het eigenaardig franse stadje zeer goed is getroffen. Daarnaast, meer in de hoek, een heel goede Karsen Landschap bij zware donderregen; klaarblijkelik, ten minste, voor een deel, zelf gekomponeerd, ik bedoel te huis, in zijn atelier, als herinnering aan 't buiten geziene. Want men weet dat evenals vroeger de grote Jaap; Karsen zijn plein-air-studies... te huis af maakt, wat zijn eigenaardig geziene schilderijen, juist dat aantrekkelike meedeelt van eigen geleefde emosies.

Van Breitner zag ik noch enige dagen later bij dezelfde firma een prachtig stuk uit zijn eerste tijd, een jonge vrouw in een lang afhangend huisgewaad, van zachtslepende, donkerblauwe zijde, die met de rechte hand opgeheven naar het linker oortje, haar eigen gezichtje in de spiegel beziet. 't Geheel is wondermooi van toon, het rijke, enigszins indigo-kleurig blauw, doet voortreffelik tegen 't effen grijswit van de achtergrond, waar een bleekgroen lichtje over heen speelt.

⁌ Bij de firma H. Kleinmann & C^o te Haarlem verscheen de 1^e Aflevering van het werk Antoon van Dijck, de Mens en de Meester, door Pol de Mont. - Gedrukt op zwaar papier in-folio, is dit een prachtuitgave van eerste rang, die,

[p. 210]

nu vooral dat van Dijck de held van de dag geworden is, veel bijval genieten zal.

Het werk moet verschijnen in 10 afleveringen, elk met 6 heliotiepieën en kost frs. 12.65 per aflevering.

De platen, op ekstra groot formaat, zijn over 't algemeen zeer wel gelukt; in de eerste afl. merkten we o.a. op van Dijck's zelfportret uit het Louvre en dat uit de National Gallery, het portret van Sir John Lambert, de kinderen van Charles I, en William Villiers (deze drie op de tentoonstelling aanwezig).

Wie van de van Dijckfeesten een degelike en blijvende herinnering bewaren wil, en - vooral naar aanleiding van de tentoonstelling wat méer en wat beters over van Dijck wil weten dan wat in kranten en tijdschriften over hem gekletst werd - kan niet beter doen dan op dit voorname werk in te schrijven.

Later, zodra de uitgave volledig is, zullen we er meer uitvoerig op terugkomen, en tekst én illustrasies beide in hun geheel bespreken.

Van heden af echter durven we verzekeren, dat deze uitgave geheel ánders en beter zijn zal dan de meeste werken van dit soort; dat de tekst heel wat méer zal zijn dan een zouteloos kommentaar bij de platen, en dat er hier over van Dijck geheel nieuwe dingen zullen gezegd worden - geen biografie, geen opstapeling van droge dokumenten over zijn werken - maar wel de levendige weerklank van de indruk, die de kunstenaar op de dichter en denker maakte.

Maar noch eens: de grondige bespreking van dit werk stellen we tot later uit.

Voorlopig vergenoegen we er ons mee, het ten warmste aan te bevelen, en de uitgever het grootste sukses met zijn flinke onderneming toe te wensen!

Pauw