zijn koloriet, de stout- en breedheid van zijn uitvoering.
Daarbij hebben wij niet nagelaten, een woord te reppen van de onverschilligheid, de ongezjêneerdheid, zouden wij mogen zeggen, waarmede deze meester, die tekenen kan als de beste en dit dan ook zegevierend bewijst in een gehele rij van zijn voortreffelikste werken, onaffe en schetsachtig gedane dingen ophangt naast doorwrochte, ver doorgevoerde juwelen van kunst, aldus als het ware met opzet uitlokkende de scherpste, venijnigste opmerkingen van zekere beoordelaars, die vooral oog hebben voor al wat maar enigsins lijkt op gebreken of fouten, doch niet of zeer weinig voor oorspronkelikheid van viezie, innigheid van gevoel, nieuw- en stoutheid van uitdrukking.
Deze heren, die geen onderscheid weten te maken tussen werk van meesters, waarin naast vlekjes en vlekken zelfs eigenschappen voorkomen van allereerste gehalte, en dat van broddelaars van elf-en-dertigste rang, waarin alles akademies of schools.. volmaakt is of schijnt, doch alle inwendige kracht, alle zieleleven afwezig is, kónden over Smits' werk niet anders orakelen dan zij het deden. - Voor wie hen kent is het zelfs geensins te verwonderen, dat zij diegenen onder onze Zuidnederlandse critici en esteten, die Smits' kunst bewonderen, uitgemaakt hebben voor lieden met kranke hersens of vlakaf voor gekken en onwetenden.
Voorwaar, dat meesters als Mellery, Claus, Meunier, Rosseels, over de werken van Jakob Smits niet anders oordelen dan zij, dit mag deze esteten en schrijvers het verwijt, hun door die bewonderaars van de platste platheid en de stijfste schoolsheid toegestuurd, wel en beetje troosten.
Was het de uiterst eenvoudige, door en door eerlike man te doen geweest om.... sukses, hoe gemakkelik had hij zelfs de hierboven geschetste krietiek niet kunnen ontwapenen, enkel en alleen door een zeker aantal van die niet genoeg affe, niet ver genoeg doorgevoerde nummers te huis te laten, waar de bewonderaars van uitgepierde alledaaags- en gladglikte korrektheid zonder ziel of zenuw zich zo aan geërgerd hebben.
Uit het 80-tal in Het Kunstverbond bijeengebrachte stuks had hij immers een keuze kunnen doen van dertig à veertig werken, die - vooral wie noch iets meer en beters verwacht van een kunstenaar dan ambachtelike volmaaktheid en eerbied voor de overleveringen van anno zoveel; voor al wie natuur en oprechtheid boven aangeleerdheid en naäperij weet te waarderen, - zouden gegolden hebben als mede behorende tot de eigenaardigste, mooiste uitingen van de schilderkunst gedurende de laatste twintig jaar.
Tot deze reeks werken, het puik van Smits' tentoonstelling in deze stad, rekenen wij, benevens verscheidene allegoriëen en portretten, die De Vlaamse School reeds vroeger met lof vermeldde, - zooals die overheerlike Pieta en die niet minder aangrijpende Mater Dolorosa (Golgotha), die teergevoelige lierzangen op het huiselik geluk van de meester, Mater amabilis, Mater admirabilis, Mater Dei, en dat meesterlike portret, De Jongen met de Rotting, - in de eerste plaats De Aanbidding van de Herders, mooi als de kerk-taferelen van onze gotieken, de zuiverste parel van de gehele verzameling; Herodias, rijk van kleur als een Florentijns schilderij en zo eigenaardig opgevat; De Vader van de Veroordeelde, breed als een Hals of een Manet en zo intens van psiekologie als een portret van Rembrandt; de twee binnenhuizen, behorende aan de heer Hallet en aan het Brussels Volkshuis, zo echt karakteristiek Kempies en zo vol tere overgangen in de verlichting; de landschappen Maanopgang en Hooioogst, het ene zo stil en bescheiden als een godsdienstige elegie, het andere heel en al hartstocht en kracht, met een hemel als een dreigement; verder noch het portret van een Boerin; het akwarel: Wanneer gij vergaderd zult zijn in mijn naam zal ik in uw midden wezen De Vlucht naar Egypte, en verscheidene koppen en studies.
Zonderling, erg zonderling moet het alle onpartijdigen hebben aangedaan, dat zekere woordvoerders van de krietiek, die één en al bewondering waren voor het kinderportret, toehorende aan
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd