Yang. Jaargang 13

[p. 56]

Opties van een straffeloos direkteur

Indien een direkteur niet straffeloos direkteur is, betekent dit dat zijn persoonlijkheid geleidelijk de invloed ondergaat van zijn funktie en hij zich gaat identificeren met zijn rol. Zo gezien moet gezegd worden dat P. Vlerick straffeloos direkteur is. Hij vertoont geen enkele van die kenmerken waaraan van zichzelf vervreemde direkteurs traditioneel te herkennen zijn. Uit de tonaliteit van zijn stem hoor je niet dat het iemand is die de verantwoordelijkheid voor een gans insituut draagt. Evenmin hoor je uit die tonaliteit dat hij verwacht dat werkelijk moet gebeuren wat hij vraagt. Integendeel hij moedigt iemand evenzeer aan ja of neen te antwoorden, en blijft steeds dezelfde, onverschillig of het een hogere instantie, een leraar, een stafmedewerker of een student betreft.

Bij hem niets van die ‘stramme Haltung’ die personen met autoriteit in minder of meerdere mate typeert. Terwijl toch ook hij dag in dag uit, jaar in jaar uit, door iedereen die hem omringt in de rol van direkteur wordt gedwongen, door beslissingen, plannen, onderhandelingen, initiatieven.

Bij hem niets van die kwasizelfzekerheid die personen overvalt van zodra zij in een funktie belanden waarin men hen niet meer durft tegenspreken, en die dan, omdat ze niet meer worden tegengesproken, inderdaad gaan denken dat ze de dingen beter weten.

Juist omdat hij straffeloos direkteur is, verneemt hij ook veel meer van de mensen rondom hem, weet hij ook veel beter wat in hen omgaat, kree'ert hij een opener houding bij zijn medewerkers tegenover hem.

Zijn pertinente weigering tegenover autoritaire allures is meer dan een spontane uiting van zijn persoonlijkheid. Het is een bewust gekozen houding en een aspekt van zijn filosofie, of misschien juister, van zijn deontologie als direkteur. Het zou mij niet verwonderen moesten bepaalde mensen dit gemis als een gebrek aanzien, of zelfs een zwakheid.

Trouwens, de ganse Akademie ademt die ‘geest’ van de direkteur uit. Nergens een spoor van die kazernediscipline waardoor onderwijs zo dikwijls onderdrukking is geworden. Voor hen die hun leven en hun psyche beter georganiseerd voelen met reglementen, voorschriften, richtlijnen, e.d.m. moet die geest wel meer dan eens frustrerend werken. Ik vermoed dat het zijn staf meer dan eens moeite gekost heeft om zijn handtekening te krijgen voor het noodzakelijke minimum aan ordeningsregels.

[p. 57]

Het fundament van P. Vlericks deontologie als direkteur berust op een diep respekt en een diepe liefde voor talent. Talent dat hij ziet als een gave die veeleer is aangeboren dan aangeleerd. Ofschoon hij het volkomen eens is met hen die beweren dat zonder leren talent evenmin aan bod kan komen. In praktische termen omgezet betekent dit: Hoe kan ik ervoor zorgen aanwezig talent te ontwikkelen? Hoe moeten de omstandigheden worden gekree'erd zodat het mogelijke talent onder de vele studenten niet alleen een kans krijgt, maar zelfs meer, zin krijgt om zich te ontwikkelen. Voor zover ik P. Vlerick ken, is hij ervan overtuigd dat op deze vraag geen voor allen geldend antwoord bestaat, dat er geen opvoedingsregels bestaan die het aanwezige talent verplicht zich te ontwikkelen. Volgens hem kun je talent niet dwingen, maar kan dwang talent wel vergiftigen.

Het enige wat mogelijk is, is studenten een zo ruim mogelijke horizon geven, met een zo groot mogelijke varie'teit van standpunten en opvattingen laten in kontakt komen, hen met een zo breed mogelijke waaier van kunstuitingen konfronteren en dan hopen dat deze verscheidenheid datgene in hen wakker maakt dat achteraf wel eens hun talent zou blijken te zijn. Die doelstelling vergt veel initiatief van hem, veel kontakten met binnen- en buitenland, veel administratie en gezeur. En uitein delijk blijft slechts de hoop dat het voor enkelen iets betekent. Zijn werkelijk diepe desillusies lijken mij dan die momenten te zijn waarop de georganiseerde tentoonstelling, die met veel moeite uit het buitenland naar Gent is gebracht, of welke andere manifestatie dan ook die ondanks veel tegenstand toch is tot stand gekomen, bij een meerderheid van zijn studenten op banale onverschilligheid stuit. Op dergelijke momenten dat zij de trein naar huis belangrijker vinden dan datgene wat hij met veel moeite naar Gent heeft weten te halen, moet hij zich wel eens de vraag stellen of het allemaal wel de moeite loont. Maar nooit, lijkt mij, zijn dergelijke momenten oorzaak geweest om van zijn beleid af te stappen of zijn filosofie te herzien.

De tweede weg die P. Vlerick als direkteur benut om al wat maar enigszins talent heeft te begunstigen, is zijn openheid tegenover initiatieven van studenten en leraars. Zijn check - boek van initiatieven zit steeds vol bianco checks en het enige wat hem steeds heeft verwonderd is dat men er niet meer is komen vragen. Want hij beseft zelf voldoende dat het volkomen fout zou zijn zelf de initiatieven te nemen die van anderen moeten komen en die uiteindelijk de anderen moeten ten goede komen. Uiteindelijk beseft hij wel dat je op talent slechts kunt wachten, je het nooit kunt dwingen, en het jezelf noch anderen kwalijk kunt nemen als het niet verschijnt.

[p. 58]

Hij lijkt mij in dit opzicht een eerder fatalstische houding aan te nemen die evenwel nooit agressief noch defaitistisch is, maar eerder erg humaan overkomt.

Het hoger gezegde betekent niet dat hij alles in funktie zou zien van die enkele mogelijke genieën, om een aftands woord te gebruiken. Ik heb de indruk dat hij ook die zaak grondig heeft doordacht en hierbij tot een konklusie is gekomen die zijn liefde voor het talent verzoent met zijn respekt voor elke levende enkeling, ook al blijkt die niet onmiddellijk tot de meer getalenteerden te behoren. Die konklusie lijkt mij te zijn dat, door een zo gunstig mogelijk milieu te scheppen waarin de werkelijke talenten zichzelf kunnen ontdekken, automatisch ook het beste wordt geboden voor iedereen zonder onderscheid, juist omdat mensen met minder eigen aanleg in veel hogere mate afhankelijk zijn van hetgeen zij van anderen zien, hetgeen zij waarnemen en leren.

Het is duidelijk en zichtbaar aan vele kleine details dat P. Vlerick een overwogen en afgelijnd beleid voert dat een brug vormt tussen zijn persoonlijkheid, zijn opvattingen als kunstenaar en zijn mogelijkheden en beperkingen als direkteur. Dit beleid omvat ook op de juiste momenten te weigeren richting aan te geven en te wachten tot de mensen zichzelf manifesteren. Als men de filosofie niet ziet die achter dergelijke weigeringen besloten ligt, geeft dit de indruk dat er geen beleid is op bepaalde momenten. Ik geloof niet dat het hem veel kan schelen dat men dit denkt. Hij weet beter.

Men zal er niet in slagen hem in de rol van de bevelende direkteur te dwingen wiens hoofdbezigheid uiteindelijk ontaardt in een toezicht op de noodzakelijk komplexe en uitgebreide administratie waarmee elke direktiepost is verbonden. Dat hij zich daarover niet zo erg moet bekommeren ligt mede aan de schitterende staf van medewerkers die hij rondom zich heeft weten te verenigen.

Helmut Gaus

[p. 59]

[p. 60]