De cijfferinghe (1604)

Het rekenboek van de beroemde schoolmeester

De Regel van Drien int ghebroken.

DEse Regel en is niet anders in haar werck / als de Regel van Drien int gheheel: bestaat mede in 3 ghetalen / ende wanneer by eenighe van de 3 ghetalen ghebroken zijn / zoo moetmen 'tghetal door zijnen Noemer breken/ en adderen zijnen Teller daar toe / stellen 'tproduct onder de Linie: Die Noemers die mē heeft vp de leste ofte middelste ghetalen/ worden onder 'teerste ghetal geleyt / ende is 'teerste ghetal een ghebroken toe ghedaan / den Noemer van dien / wordt onder 'tleste ghetal ghebraght/voorts werckende als inde voorgaanden Regel gheleert is.

1

Item 2 ℔ costen 3 stuyvers / hoe veel 36 ¾ ℔? Merckt: Multipliceert 'tachterste ghetal/ te weten/ 36 ¾ met zijnes broocks Noemer/ welck 4 is: ende addeert daar toe den Teller/ die 3 is: komt 147/4/ die multipliceert met 3 stuyvers die 'tghetal inde midden zijn / komt 441 vierendeelen / die door 'teerste ghetal / welck 2 ℔. is: behooren gedeelt te worden: Doch al-hier niet mogelijck/om oorzake dats' een gheheel getal maken / ende 'tan-

[p. 172]

	der een ghebroken is / welck teghen 'sreghels eysch is/ die't voor en achter van eender naam begeert: Daarom moet-menze mede in vierendeelen brenghen / aldus: Multipliceert de 2 ℔. met den Noemer van't achterste ghetal / komt 8 vierendeelen / door de welcke 441 vierendeelen ghedeelt moeten werden / en zullen voort-brengen 55 stuyvers/ die door 20 ghedeelt worden / (om dat 20 stuyv. een guld. is) zoo-men 'tfacit in guldens begeert/ etc.
2	d'Elle tot 10 schel. hoe veel 12 ½ ellen? Fa. 6. pon. 5 schellinghen.
3	Een ℔. tot 6 stuyvers / hoe veel 80 ½ ℔? facit 24 guldens 3 stuyvers.
4	't ℔. Vlas tot 9 stuyv. hoe veel 100 ¾ ℔? facit 45 gul. 6 stuy. 12 penningen.
5	d'Elle tot 5 penningen / hoe veel 60 ¼ ellen? facit 18 stuyvers 13 ¼ pen.
6	d'Elle tot 3 gulden 10 stuyvers / hoe veel 20 ¼ ellen? facit 70 gul. 17 stuy. 8 pen.
7	d'Elle Satijn tot 4 gul 5 stuy. hoe veel 5 ¾ ellen? facit 24 gul. 8 stuy. 12 pen.

[p. 173]

8	Kaes tot 2 stuyvers 4 penn. 't ℔. hoe veel 10 1/$ ℔? facit 1 gulden 3 stuyvers 10 pen.
9	Linnen tot 7 stuy. 14 pen. d'elle/ hoe veel 56 ¼ ellen? facit 22 gul. 2 stuy. 15 ½ pen.
10	'tLast Haver tot 27 guld. 17 stuyv. hoe veel 13 $/4 last? facit 382 gul 18 stuy. 12 pen.
11	'tLast Garst tot 39 gul. 17 stuy. 8 pen. hoe veel 10 ½ last? facit 418 guldens 13 stuy. 12 pen.
12	Een Centenaar tot 10 gulden 10 stuyvers 10 penninghen / hoe veel 16 ¼ Cent? facit 171 guld. 2 stuy. 10 ½ pen.
13	't ℔. voor 13 schellinghen 7 grooten/ 4 myten/ hoe veel 17 ¾ ℔? facit 12 pon. 1 schellinghen / 7 ⅙ grooten.
14	d'Elle Caffa tot 4 gulden/ 10 stuyvers/ 8 penninghen/ hoe veel 40 ¾ ellen? facit 184 guld. 7 stuy. 14 penninghen.
15	Een last Rog tot 77 ½ guld. hoe veel 13 last/ 3 mud? facit 1016 guld. 2 stuy. 3 5/9 pen. Merckt: Maackt 'teerste ghetal 'tleste ghelijck/ te weten: in mudden / ende multipliceert met den Noemer die inde midden is/ ende reduceert 77 ½ guld. in ½/ en zullen doen 155 halve guldenen. Werct voorts na behooren.

[p. 174]

16	d'Elle tot 3 ¾ guld. hoe veel 10. ellen? facit 37 guld. 10 stuy.
17	d'Elle tot 3 ½ guld. hoe veel 12 ellen? facit 42 guldens.
18	Een ℔. tot 2 ¾ guld. hoe veel 362 ℔? facit 995 guld 10 stuyvers.
19	Een Tonne-biers tot 4 gulden 13 ½ stuyvers/ hoe veel 17 Tonnen 3 facit 79 guld. 9 stuy 8 pen. Merckt: Brengt 4 guld. 13 ½ stuy. tot stuyvers/ doen 93 ½ stuyvers/ daar na tot ½ stuyvers doen 187 halve stuyvers.
20	'tLast Rog cost 77 g. guld. 12 ½ stuyvers / hoe veel 14 last / 18 mud / 3 scheppels? facit. 1593 guld. 4 stuy. 14 96/216 pen.
21	2 ½ Ellen Lint tot 6 stuyvers 8 penninghen/hoe veel 160 ellen? facit 20 gulden 16 stuy. Merct: Om dat 'teerste ghetal een broock toe ghedaan is / zuldy 'tleste oock in al - zulcke ghedeelte breken.

[p. 175]

22	Item 1 ¼ ℔. Kaes tot 3 stuyvers 3. penningen / hoe veel 106 ℔? facit 13 guld. 10 stuyvers 4 ⅘ penninghen.
23	Item 10 ¾ ellen tot 17 gulden 10 stuyvers 8 pēninghen/ hoe veel een elle? facit 1 gulden 12 stuyv. 9 29/4$ penninghen.
24	De 7 ¾ ℔. costen 10 gulden 12 stuyvers 8 penninghen/ hoe veel 706 ℔¿ facit 1034 guld. 13 stuy. 1 19/29 penninghen.
25	Als 4 ½ ellen Bay costen 5 gulden/ 17 stuyvers / 8 penningen/ hoe veel 100 ellen? facit 130 gulden/ 11 stuyvers 1 7/9 penninghen.
26	Soo 12 ½ Last Taruw costen 1060 gul. 7 stuy. 8 pen. hoe veel ist Last? facit 84 guld. 16 stuyvers/ 9 ⅗ penningen.
27	Als een Tonne biers 3 ½ gul. cost? hoe veel 23 $ Ton? facit 82 gul. 5 stuy. Merckt: Al-hier zijn de getalen inde midden ende achter elc een broock toegedaan/ welcke Noemers te zamen multipliceert/ 'tproduct stelt voor onder 'teerste getal/ ende multipliceert daar mede.

[p. 176]

28	'tLast Rogghe cost 76 ¾ guld. wat beloopt 17 ½ Last? facit 1343 guld. 2 stuy. 8 penninghen.
29	Een schip-℔. Vlas cost 60 guld. 10 ¼ stuy. hoe veel 19 schip-℔. 15 Lijs-℔. 11 ½ ℔? Facit 1197 guld. 8 stuy. 13 43/150 pen.
30	Item/ 3 ellen costen 17 stuyvers/6 ½ penningen/ hoe veel 36 ¾ ellen? Facit 10 gulden/ 13 stuyv. 3 5/$ penningen.
31	't ℔. Was tot 10 schel. 5 ½ groo. hoe veel 50 ¾℔? facit 26 pond/ 10 schel. 9 ⅛ grooten.
32	'tLast Mout tot 49 guld. 17 stuyv. 8 ¾ pen. hoe veel 19 Last/ 5 mud / 2 ¾ schepels? facit 958 guld. 3 stuy. 8 203/576 pen.
33	Item/ 2 ½ tot 7 stuyvers / 8 ⅛ penningē/ hoe veel 500 ℔? Facit 75 gulden/ 6 stuyvers/ 4 penninghen. Merckt: Teerste ende tweede getal zijn elck een broock toe ghedaan / waar af de Noemers ghelijck zijn / die-men daarom herwaarts noch derwaarts en leyt: maar zoo die onghelijck waren/ most-men het tweede ghetal met den eersten Noemer multipliceren. Desgelijcken 'teerste ghetal met des tweeden Noemer / als na dese somme geleert wordt.

[p. 177]

34	Item 1 ¾ ℔. kost/ 5 ½ stuy. hoe veel 320 ℔? Facit 50 gul. 5 stuy. 11 3/7 pen. Facit 50 gul. stuy. 11 3/7 pen.
35	De 5 ½ Last Teer tot 303 guld. 7 ½ stuy. hoe veel een Last? facit 55 gul. 3 2/$ stuy.
36	3 ⅛ ℔. cost 7 gul. 17 ¼ stuy. hoe veel 376 ℔? Facit 946 gul. 0 8/25 stuyv.
37	Zo 2 1/12 Last Haver costē 17 pon. 13 1/$ schel. hoe veel 17 Lasten/ 13 mudden/ 3 schepels? facit 148 pon. 9 231/405 schellingen.
38	Als 18 ¼ ellen costen 90 guld. 15 ¾ stuyv. hoe veel d'elle? Facit 4 gul. 19 stuy. 7 65/73 pen.
39	'tLast Haring coopt-men voor 72 ½ gulden/hoe veel lasten zalmen hebben voor 760 ⅜ gulden? Facit 10 lasten/ 5 124/145 Tonnen. Merckt: 'tachterste ghetal moer met den voorsten Noemer ghemultipliceert worden / zo mede 't voorste met den achtersten Noemer. Facit 10 lasten / 5 124/145 Tonnen.

[p. 178]

40	Om 17 ½ gulden koopt-men een schip-℔. Spec / hoe veel voor 176 ¾ gulden? Facit 10 Schip-℔. 2 Lijs -℔.
41	Item / voor 9 ¾ pond. koopt-men een Last / 12 mud Garst / hoe veel voor 2192 gulden 10 ½ stuyvers? Facit 54 last/ 3 mud/ 2 $ schepels.
42	Voor 1 ¼ stuyver koopt-men een dozijn Neste len / hoe veel voor 10 ½ gulden? Facit 168 dosijnen.
43	Voor 96 gulden / 17 ½ stuyv. koopt-men 1 Last/ 3 mud/ 2 schep. Garst / hoe veel voor 760 gulden/ 10 stuyv. 8 ½ penninghen? Facit 8 Last 23 mud / 1 47914/62000 schepels.
44	3 ½ stuy geven een spaanschen Rijaal/ hoe veel 17 ½ stuy. Facit 5 Rijalen.
45	2 ½ Ellen tot 7 ¾ stuyv. hoe veel 26 ⅛ ellen? facit 4 gulden / 0 stuyv. 15 ⅘ penn. Merckt: Al-hier is elck ghetal een ghebroken toe ghedaan/ en alle drie verscheyden Noe meren: met de twee leste zal-men den deeler multipliceren. Desghelijcken zal-men 'tproduct van 't leste ghetal in al - zulcken ghedeelte stellen/ als den divisoor ghedeelt is. Facit 4 gulden/ 0 stuyvers/ 15 ⅘ penningen.

[p. 179]

46	Jtē 3 gul. 10 ½ stu. gelden 2 ⅘ daalders / hoe veel 56 gulden / 17 stuyvers 8 ¾ pen.? facit 45 daalders 5 141/376 stuyvers.
47	Item / 1 ⅛ gelden 5 7/10 / hoe veel 36 ¼? Facit 183 ½.
48	Item / 2 3/7 gheven 56 ⅖ / hoe veel 10 ⅜? Facit 240 321/346.
49	Item / 18 ½ ellen Satijn costen 15 pond/ 13 sch. 11 ½ grooten? hoe veel 76 ¾ ellen? Facit 65 pond/ 2 sch. 6 5/148 grooten.
50	15 ¼ ℔ Peper costen 22 gulden / 10 ¾ stuyvers / hoe veel 100 ½ ℔.? Facit 148 gulden / 10 63/122 stuyvers.
51	Item / ½ elle Laken cost ⅝ gulden / hoe veel ⅞? Facit 1 3/32 gulden. Merckt: Stelt de Tellers in de plaatse van gheheele ghetalen/ en brenght de Noemeren als boven gheleert is.

[p. 180]

52	Item/ ⅙ cost 9/11 hoe veel ¾ / facit 3 15/22
53	Item/ 1 ½ elle Borat cost 1 ⅓ gul. hoe veel 10 ¼ ellen? facit 9 17/30 gulden.
54	Item / 27 ½ mudden corens costen 39 ¼ gulden hoe veel ½ mudde? facit 14 stuyvers / 4 4/11 penninghen.
55	Als 2 ⅛ ellen costen 9 gul. 14 ¼ stuyvers/ hoe veel 12 ellen? facit 54 guld. 16 16/17 stuyvers.
56	Alsmen de pot Rinschen-wijn coopt om 2 ß 2 ½ hoe veel beloopen 3 Last/ 4 Amen/ende 60 potten? facit 249 ℒ 10ß 10 .
57	Als 3 ¼ Amen/ en 16 potten / costen 30 ℒ 6 ½ß. hoe veel de 4 Potten? facit 7 39/341 ß.
58	Item 60 ℔ 8 oncen / 4 ½ Engelsche / heeftmen voor 3 ℒ 5 ½ß/ hoe veel beloopt 6 ⅓ Engelische? facit 12789/619664ß.
59	Item / 2 Marck/ 2 oncen/ 2 Engelschen/ 2 Aasen / kosten 10 ℒ 5 ¼ß / hoe veel 7 ½ marck/ en 6 ⅛ oncen? facit 37 ℒ. 9 8266/11586ß.
60	Item 9 Last 3 mud/ 4 ½ schepel / costen 600 gu. 15 ½ stuyvers hoe veel ½ Last / 3 ½ mud? facit 41 gulden 6 1160/1977 stuyvers.
61	Item een El Borat wort gheloovet 26 ¼ stuyv. ende men dingt op de 7 ½ el/ 16 ⅞ stuyvers af Vraghe hoe veel ellen men hebben zal voor 1 guld. 2 ½ stuyvers? facit 15/16 ellen.
62	Als ⅝ schepel/ kosten 7 ½ stuyvers hoe veel sullen kosten ⅜ Last? facit 24 gul. 6 stuyvers.

[p. 181]

63	Wanneer-men om ⅚ Daalder / koopt 2 maal $ elle Borat/ hoe veel maghmen dan kopen om 2 $ maal ¼ ggul.? facit 21/40 el.
64	Men koopt om ⅘ gulden / ⅗ ℥ Waren/ hoe veel voor ⅓ ℒ? facit 1 ½ ℥.
65	Leght my hoe veel dat kosten 5 ℔ min $ uyt ¾ marckx/ als ick 1 ½ ʒ magh hebben om ⅖ ℒ? facit 20 8/15 ℒ. ofte 10 ß 8 .
66	Als ½ uyt ⅝ ℔ my kost 9/14ß. min ¼ ß. hoe veel beloopt dan ⅛ ende 1/16 maal ¾ ℔? facit 2 83/140 .