De cijfferinghe (1604)

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1752 D 26

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De cijfferinghe (1604). Het rekenboek van de beroemde schoolmeester van Willem Bartjens in de editie van Danny Beckers en Marjolein Kool uit 2004. Het oorspronkelijke werk stamt uit 1604.

 

redactionele ingrepen

Door het gehele werk heen zijn delen van de tekst slecht leesbaar. In deze digitale editie is ‘$’ geplaatst waar, meestal in een som, een fragment onleesbaar is.

p. 22-23: de afbeelding beslaat twee pagina's, in deze digitale uitgave is de afbeelding op p. 22 geplaatst.

p. 32-33: de afbeelding beslaat twee pagina's, in deze digitale uitgave is de afbeelding op p. 32 geplaatst.

p. 146: in het origineel is een gedeelte van de tekst onderaan de pagina onleesbaar. In deze digitale editie is ‘[...]’ geplaatst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 88 en 279) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

Willem Bartjens

De Cijfferinghe (1604)

Het rekenboek van de beroemde schoolmeester

 

[pagina 2]

Rekenmeesters

Historische reken- en wiskundeboeken

Onder redactie van: Danny Beckers, Marjolein Kool en Harm Jan Smid

 

Geschreven en gedrukte bronnen met betrekking tot het wiskunde-onderwijs in Nederland gaan terug tot in de vijftiende eeuw. Veel van deze lesboeken zijn geschreven door de leermeesters zelf, die ‘rekenmeester’ of ‘wiskunstenaar’ werden genoemd. In de reeks Rekenmeesters komt het reken- en wiskunde-onderwijs uit vervlogen tijden weer tot leven in de vorm van facsimile-uitgaven van Nederlands belangrijkste oude lesboeken. Onderwijs bestaat uiteraard uit meer dan alleen een lesboek. Om daaraan recht te doen, wordt elk deeltje van de serie uitvoerig ingeleid en in zijn cultuur- en onderwijshistorische context geplaatst.

Deel 1.	Grondbeginselen der Rekenkunde. Een rekenboek uit 1828, uitgegeven door het wiskundig genootschap ‘Mathesis Scientiarium Genitrix’ te Leiden
Deel 2.	Willem Bartjens, De Cijfferinghe (1604). Het rekenboek van de beroemde schoolmeester

 

 

[pagina 3]

Willem Bartjens

De Cijfferinghe (1604)

Het rekenboek van de beroemde schoolmeester

Ingeleid door

Danny Beckers en Marjolein Kool

Uitgeverij Verloren, Hilversum 2004

 

[pagina 4]

De uitgave van dit tweede deel in de Rekenmeesters-serie werd mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van

-	Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds
-	Gemeente Zwolle
-	VVV Zwolle
-	Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel

 

Illustratie omslag: Tekening van A. Verhuëll van een wiskundeles rond 1830. (GA Arnhem)

Het rekenmeesters-logo werd ontworpen door Christian van Duuren.

 

isbn 90-6550-811-2

© Uitgeverij Verloren, Postbus 1741, 1200 bs Hilversum

www.verloren.nl

 

Omslagontwerp Het Lab, Arnhem

Typografie Rombus, Hilversum

Druk Wilco, Amersfoort

Brochage Van Strien, Dordrecht

No part of this book may be reproduced in any form without written permission from the publisher.

 

[pagina 5]

Inhoudsopgave

Voorwoord			7
1	Willem Bartjens		9
	1.1	Een biografische schets	10
	1.2	Deze uitgave	14
2	Stedelijke cultuur		16
	2.1	Vestingwerken en legers	17
	2.2	Handel en scheepvaart	20
	2.3	De kerk	24
	2.4	Uitgeverijen en lezers	28
	2.5	De rederijkers	30
3	Onderwijs in de Republiek		35
	3.1	De school vóór 1500	36
	3.2	Veranderende doelstellingen	38
	3.3	De zeventiende-eeuwse school	41
	3.4	Rekenonderwijs ‘volgens Bartjens’	44
4	Wiskunde		47
	4.1	Hindoe-Arabische cijfers en decimale breuken	47
	4.2	Wiskunde en vernuftelingen	50
5	De rekenboeken van Willem Bartjens		54
	5.1	De Cijfferinghe (1604)	54
	5.2	Op weg naar de Vernieuwde cijfferinge (1633)	64
	5.3	De Cijfferinghe, tweede deel (1636)	69
	5.4	Voorgangers en tijdgenoten	75
6	Het lot van De Cijfferinghe		77
	6.1	Bartjens tot ongeveer 1750	77
	6.2	Het begin van het einde	81
	6.3	Tot slot	83

 

 

[pagina 6]

Facsimile	87
Gebruikte munten, maten en gewichten	280
Literatuursuggesties	283
Colofon	284