Bibeb in Parijs

[p. 41]

Edwige Feuillère

Op de Boulevard Saint Martin even voorbij de oude stadspoort Saint Martin is het Théâtre de la Renaissance. De huizen zijn er zo grijs en verweerd, de straat loopt zo onverwacht snel op, dat het lijkt of voorbij het hoogste punt het land ophoudt en een zee begint.

In dit gedeelte van Parijs hebben de vrouwen nauwelijks chic en de meisjes missen de durf die kleur geeft aan de boulevard Saint Michel. In een straatje, smal en hellend als in een bergdorp, is de artiesteningang. Een deur zonder naam die je kunt openduwen, een donkere smalle gang, het gezicht van een oude vrouw door een luikje en een wenteltrap met uitgeholde treden.

Wie zegt waar de eerste verdieping eindigt, de tweede begint? Hoe hoog is 't hier? Na enige tijd worden de treden onderbroken door een vlak stuk dat uitmondt in een kleine kamer. Er is een raam met blauw glas en in het gedempte licht zit een meisje te lezen. In een hoek: een oude naaimachine, een wasbord, een beeld, boeken, een teil en wankele stoelen. Aan het plafond een kroontje van oud, grijs glas. Van buiten dringt vaag 't geluid van de straat naar binnen.

Recht tegenover de trap is een gordijn. Als ik dat met de deur er achter open doe, sta ik voor een onverwacht grote, kille ruimte, waarvan de vloer, net als bij een zwembad, meters dieper ligt en het plafond, doordat 't zo hoog en donker is, schijnbaar ontbreekt. Wel hangen er touwen en stangen en haken die ergens een beginpunt moeten hebben. En er is een lampje aan een snoer.

[p. 42]

Edwige Feuillère

[p. 43]

In het gele licht staat een slanke vrouw in een zwarte rijbroek en witte bloeze. Ze heeft kort, blond haar en een zweep in de hand. Ze praat met bewogen stem tot een schemerige zaal die haar aankijkt met rijen lege stoelen.

Ze herinnert me - vreemd - aan een plaat uit een boek dat ik als kind vereerde, de plaat van de Kleine Lord. Ze is Edwige Feuillère, een van Frankrijks grootste actrices. Haar leeftijd is een geheim, maar ze is een vrouw die bewijst dat niets zo betrekkelijk is als het aantal verjaardagen. Hoewel ze jonger is dan Marlene Dietrich heeft ze, net als zij, iets van de eeuwige jeugd. Een donzige huid, zo goed als zonder rimpels, grote goudbruine ogen en een mooie gevoelige mond. U hebt haar o.a. in de film ‘Le Blé en Herbe’, naar het boek van Colette kunnen zien en ze trad nog niet lang geleden op in ons land. Ze speelde de hoofdrol in ‘La dame aux Camélias’, waarvoor ze in Engeland geëerd werd als een koningin.

Cocteau schreef voor Edwige Feuillère een toneelstuk ‘De arend heeft twee koppen’, dat is verfilmd. En haar laatste film, onder regie van Yves Allégret, speelt in een gangstermilieu op de Champs Elysées. Edwige Feuillère is de vrouw van een der beruchtste boeven. Daarna maakt ze ‘En attendant Godot’, ook onder Allégret. Partner: Jürgens. Het nieuwe toneelstuk heet ‘De koningin en de rebellen’ en is van de Italiaan Ugo Betti.

Ik had gehoopt dat ik bij de repetitie mocht zijn, maar hoewel ik geen geluid maak en in de schemering nauwelijks zichtbaar ben, onderbreekt ze plotseling haar tekst en zegt zeer beslist dat ik niet storen mag voor half zes.

Het was een van de weinige zeer zomerse dagen en de Boulevard Saint Martin was in de middaghitte niet te verdragen. Toen ben ik naar het parkje Square Emile Chautemps ge-

[p. 44]

gaan. Een klein stuk koelte aan de Boulevard Sébastopol, met bomen en gras en perken met roze bloemen. Met een vijvertje vol bruin water waarin twee groen stenen vrouwen. Ik heb daar naar de duiven gekeken en naar kinderen die speelden in 't zand. Naar een man zonder arm, een bank met oude mensen. Naar breiende moeders en een heer met een aktentas en een tic. Naast me zaten twee moeders zoals je ze overal op de wereld hebt.

De een zei: ‘Ik heb toch maar een lap voor een jurk gekocht.’

De ander: ‘En je man?’

‘Die is meegegaan.’ En met een koestering in haar donkere stem: ‘'t Is groen met bloemen.’

Op de banken langs het hek zaten invaliden.

Tegen half zes was het meisje in dat kamertje met de blauwe ruiten er nog. Ze bleek een jonge actrice. En er waren twee jongemannen met zwarte haren en zwartere ogen. Griekse journalisten, tevens toneelschrijvers en dichters. Het scenario van de eerste belangrijke Griekse films stond óók op hun naam. Ze heetten Matsan en Assimoupoulon. Ze waren met 't vliegtuig uit Athene gekomen om Edwige Feuillère te interviewen.

‘Men vereert haar zeer in ons land,’ zeiden ze met een ernst als gold het een politieke kwestie. Toen kwam er iemand binnen die zei dat madame Feuillère weinig tijd had na het uren lang repeteren. Wilden we de beschikbare tijd samen delen dan konden we komen.

We vonden dat wel best en de Griekse jongens snelden naar de actrice, die uitgeput op een krukje zat. Ze zongen haar in vurige Franse zinnen het hof, zo met het hart en de ziel en kwistig veel liefde erbij, dat Edwige Feuillère in een lach schoot. Verre van hatelijk echter, 't leek of het geheel haar wel goed deed.

[p. 45]

En nu had die enthousiaste hulde ook wel iets, gebracht door jongens met minstreelachtige gebaren en brandende ogen. En daar bleef het niet bij. Een van hen pakte een doosje en gaf het haar met tedere zwier: ‘Dit is een gift van het hart,’ zei hij. ‘U bent onze grote liefde.’

Edwige Feuillère plukte de touwtjes eraf met de fijne blanke vingers, die beschreven worden in romantische verhalen en vond een verguld stenen masker. In Athene de talisman van de acteurs.

Toen moesten we allemaal met het cadeau erbij poseren voor de schenker, die ging fotograferen.

Maar dit vertroebelde de sfeer niet, want de volgende stunt was het aanbieden van het manuscript van een toneelstuk dat Matsan voor Edwige Feuillère had geschreven.

‘Dit,’ zei hij, ‘is méér dan een gift van 't hart.’ Z'n handen trilden toen hij 't gaf en de actrice dankte hem zo overrompelend innemend dat ik uit 't land, waar danken onze beste kant niet is, er helemaal van onder de indruk was.

In dit onflatteuze licht zag je heus wel dat ze niet meisjesachtig jong meer is, maar ze heeft een zeldzame charme, die belangrijker is dan alleen jeugd.

We haalden stoelen, gingen om haar heen zitten en besloten dat we om de beurt wat vragen zouden. Maar omdat ik zo nooit op dreef kom, liet ik de Grieken, die trouwens niet te stuiten waren, begaan.

Ze vertelden van de openluchttheaters in Athene, waar de duurste plaatsen 200 francs (twee gulden) kosten, en waar ruimte is voor 20.000 mensen. En van de goede Griekse toneelstukken met prachtige rollen, als 't ware voor háár geschreven!

En de actrice, oplettend luisterend, zei: ‘Stuur me er een paar. Ik kan ze laten vertalen.’ En peinzend: ‘Ik heb altijd de auteurs van m'n land willen dienen, maar nu speel ik

[p. 46]

voor het eerst iets van een buitenlander en dat doe ik in de toekomst méér.’

Dan keert ze zich vriendelijk tot mij en begint over ons land waaraan ze goede herinneringen heeft.

De Grieken roepen: ‘Amsterdam - belle ville,’ maar ze is niet meer af te leiden.

Ik vraag haar of ze me 't gevoel wil uitleggen ten opzichte van haar werk voor de film en voor het toneel. Waaraan geeft ze de voorkeur en hoe vindt ze het haar eigen films te zien?

Ze heeft voor mijn begerig gevraag dezelfde glimlach als voor de verering van de Grieken, maar ze antwoordt geëmotioneerd.

‘Al speel ik honderd, tweehonderd keer op 't toneel dezelfde rol, m'n spel en het gevoel dat me beheerst is nooit eender. Het is altijd weer anders, alles wat er die dag gebeurt, je stemming, de sfeer verwerk je in je spel.

Maar als een film klaar is, kun je aan dat wat je hebt gedaan, niets meer veranderen. Daarom vind ik 't een nachtmerrie om m'n films te zien. Machteloos te zijn om je fouten te verbeteren, uitgeschakeld, opzij gezet. Het is allemaal zo mechanisch, je bent een object. Op het toneel ben je een verantwoordelijk mens.

Daarom hou ik van het toneel. Het is m'n minnaar voor het leven.’

Ze kijkt naar haar kleine mooie handen die ze niet zoals Marlene Dietrich voor 't oog van de camera hoeft te camoufleren. Ze zegt: ‘Daar komt bij dat ik nooit van gemakkelijke dingen gehouden heb. Maar,’ vervolgt ze, ‘toch zie ik veel in de film als mogelijkheid om het leven weer te geven zoals het is. En je krijgt zo'n kans om door veel mensen gezien te worden, ver buiten de grenzen van je land. Ik ben

[p. 47]

nooit in Amerika geweest en toch zijn er daar die me schrijven. Die me dus kennen.’

Of het voor de film spelen haar veel inspanning kost?

‘Je moet zo onmenselijk veel geduld hebben. Je mist wat je bij het toneel hebt, dat je naar een climax toegroeit. Je wordt voortdurend onderbroken.’

Elke goede acteur of actrice is dan ook zeker niet altijd geschikt voor de film. En 't is ook niet zo dat een geraffineerd regisseur elk fotogeniek meisje tot een filmactrice kan maken. Hij kan haar een goede rol doen spelen als ze qua type aan de figuur die ze moet zijn, beantwoordt. Valt ze in de smaak, dan kunnen haar latere films aan haar prestaties worden aangepast.

Iets dergelijks zei Simone Signoret eens, maar ze voegde er scherp aan toe: ‘Er zijn er genoeg die haar succes aan lichamelijke toevalligheden danken. Namen hoef ik niet te noemen.’

Edwige Feuillère echter windt zich hierover niet op. Het enige wat haar na aan het hart ligt, is 't toneel. Hier duldt ze geen charlatannerie. Die houdt daar ook geen stand.

Toch gaat het ondanks de inspanning van waarachtige acteurs, actrices en regisseurs niet best met het toneel. ‘Men kan de moderne mens niet verwijten dat hij er niet heen wil,’ zegt ze. ‘Men moet nieuwe wegen vinden, zodat het publiek terug komt en blijft. Maar men moet 't niet zoeken in de oppervlakkige komedie.’

‘In ons land,’ zeggen de Grieken, ‘houdt men niet van komedies. Men houdt van u. U bent onze grand amour.’

Ze glimlacht als de vrouw in ‘Le Blé en Herbe’.

Ze zegt tegen mij dat ze niet van moderne schilderijen houdt, maar van Brueghel. Moderne jazz vindt ze boeiend. ‘Al ben ik niet jong genoeg om dat zo enthousiast te uiten.’

Ze poedert haar wangen en staat op.

[p. 48]

Ze woont vlak bij de Eiffeltoren in een flat, waar niemand, die over haar schrijft mag komen. Men weet weinig van haar persoonlijk leven. Haar minnaar is 't toneel. Ze werkt en werkt - zei iemand, die haar goed kent. Ze heeft zoveel gelezen, ze spreekt zo goed haar talen. Ze zocht nooit de publiciteit van Marilyn of Mariene. Ze is, zegt men in Parijs, ‘une grande dame’.