Bibeb in Parijs

[p. 111]

Pascale Petit

Het begon op een terras in Saint Michel. Langs de boulevard trok als altijd de eindeloze stoet decoratieve meisjes, spectaculaire jongens en modieus geklede negers; en de ronde lampen van de hoge lantaarns accentueerden de sfeer als een decor. Op de achtergrond glinsterde het water van de fontein op de Place Saint Michel.

De heer voor me vouwde de krant waarin hij gelezen had op en deed haar in de zak van z'n colbert. Op het stuk dat nog zichtbaar was, stond een foto van een merkwaardig, fascinerend gezicht, met duistere ogen en sluik zwart haar. Ik kon niet zien welke krant het was en ging het vragen. ‘Houdt u hem maar,’ was 't antwoord. Op de voorpagina las ik: ‘Regisseur Raymond Rouleau, op zoek naar een nieuw gezicht, ontdekt Pascale Petit en geeft haar een rol naast Simone Signoret en Yves Montand in “Les sorcières de Salem” (De vuurproef), naar het toneelstuk van Arthur Miller, Pascale is 18 en werkt in een salon de coiffure.’

Het was laat, maar zoiets als met die krant beschouw ik als een teken en daarom ging ik die avond nog naar de Place Dauphine, het kleine met bomen begroeide plein, achter de Quai des Orfèvres en het Palais de Justice.

Ik duwde tegen een deur en kwam in een volkomen donker hol. Links wist ik van een vorig bezoek, stonden vuilnisbakken met daarboven de rij brievenbussen. Rechts leidde een kromme trap met een omweg naar de zolder. Maar aan de voet van die trap was een moderne witte deur. Ik belde. ‘Quel sujet est la?’ riep een mannenstem.

Ik zei m'n naam, de deur ging open en voor me stond een

[p. 112]

man, groot, met een zwarte ruige ringbaard en zwart, vrij lang haar. Hij droeg een geblokt hemd en blue jeans.

Pas toen hij op m'n vraag naar madame Simone Signoret antwoordde dat z'n vrouw niet thuis was, herkende ik in hem Yves Montand. Hij wees op z'n haar en baard die hem volledig camoufleren en zei: ‘Dat is niet mijn smaak, 't is voor de film.’

Toen schreef hij op de rand van m'n krant het adres waar ze de volgende dag zouden repeteren. In het licht langs de Seine las ik: ‘Olympia, Music Hall.’

De artiesteningang van Olympia is in een zijstraat van de Boulevard des Capucines. Langs een door brokkelige huizen ingesloten hof komt men in een soort pakhuis met kisten, manden, flessen, een oude piano, een spiegel en ouderwetse decors. Er is een kleine bar met roze neonletters: Chez Mimi. En van alle kanten klinkt een vreemde, verwarde muziek.

Als ik terug denk aan m'n tocht naar boven, langs een versleten wenteltrap, hoor ik weer die muziek, steeds vager wordend, naarmate ik hoger kwam. Tot ongeveer in de nok een verzakte deur vol scheuren de weg versperde. Er stond ‘Stilte’ op, daarachter klonken stemmen.

Ik keek door een kier in 't hout en zag mensen aan een lange tafel. Kinderen met vlechten, een negerin met een rode hoofddoek. En achter hen, vreemd wazig alsof er een grote afstand lag, een man met wil haar, rechts van hem Simone Signoret, die ik uit duizenden zou kennen en links Yves Montand.

Aan het uiteinde van de eerste rij zat het meisje dat ik zocht. Pascale Petit. Ze droeg een zwarte trui, gouden ringetjes in de oren en ze had werkelijk een ‘nieuw’ gezicht; ze had iets heel eigens, al was ze kinderlijker en jonger dan op de foto.

[p. 113]

Pascale Petit

[p. 114]

De man met het witte haar, de regisseur, imiteerde het geluid van voetstappen op straat en hief heftig sprekend de tot vuisten gebalde handen.

Signoret haalde een kam uit haar tas en kamde traag haar blonde tot op de schouders reikende haar. Toen strengelde ze het ineen en speldde het op haar achterhoofd vast. Ze keek of de kam schoon was en borg hem weer weg. Ze was, als in haar film, laconiek brutaal, geheimzinnig en noodlottig. Met iets dat alle aandacht tot zich trekt. Ze stak een sigaret in een lange pijp en kreeg van Montand vuur. Terwijl de regisseur praatte, praatte.

Vlak hierop ging de deur open en sloot zich even snel. Maar in dat korte moment zag ik dat dit een zolder was, veel kleiner echter dan ik dacht. Langs de achterwand stond 'n enorme spiegel en 't was in die spiegel dat ik Montand, Signoret en Raymond Rouleau zag. De enigen die er met hun gezicht naar toe zaten. Op de overloop stond een vrouw met een kindje van een jaar of zes. Een lief elegant ding dat Chantai Gozzi heet en Frankrijks jonge filmster is. Ze speelt o.a. voor de kleine Nana in Zola's Germinal.

Niet lang daarna is de bijeenkomst afgelopen. Met mij naarbinnen gaan nog een verslaggever en een fotograaf van een Parijs weekblad. Ze komen ook voor Pascale Petit, die juist haar grijze jekker aan doet en weg wil.

Ze staat er verlegen bij op beige raffia schoentjes en haar ogen zijn van het diepste zwart tussen ruige zwarte wimpers. Geen spoor van make up, geen aanstellerig air, een mooi meisje met een bezield gezicht.

Op een gebaar van regisseur Rouleau doet ze haar jekker uit en terwijl de anderen weg gaan moet Pascale poseren. Maar niet alleen voor gewone opnamen, er wordt een strip gefilmd.

[p. 115]

Na kort overleg zegt Rouleau: ‘In de eerste akte heeft ze een goed moment.’

Hij slaat een arm om haar heen en zegt een zin uit Montands tekst. Ze rukt zich los als een wilde kat. Nu gaat Rouleau vlak voor haar staan, de lippen gespitst alsof hij iets proeft. ‘Je houdt van die man,’ fluistert hij. ‘Je hebt hem lief... Toon dat! Toon dat!...’

En 't is alsof hij haar gezicht in z'n handen heeft, of hij het kneedt in klei. Het krijgt een uitdrukking die ik nauwelijks in woorden vangen kan, zo heftig, zo brandend. Ik zie hoe de regisseur een moment gefascineerd naar haar kijkt, dan klikt hij met de vingertoppen. ‘Voyez, comme ça,’ zegt hij zakelijk, tegen de jongeman die haar reactie heeft vastgelegd. Maar als Pascale met een kleur, verward naar haar schoentjes kijkt, streelt hij haar over de wang, zoals je dat een kind doet of een poes.

‘Ze is,’ praat hij tegen de journalist die aantekeningen maakt in een minimaal zakboekje, ‘ze is zeer fotogénique. Maar ze beheerst haar gezicht nog niet, ze heeft de ernst van een kind.’

Toen ben ik met haar mee gegaan want, had ze gezegd: ‘U mag wel mee naar huis.’ Ze liep ernstig naast me over de Boulevard des Capucines en zei alleen wat als ik iets vroeg. Vader speelde hobo en saxofoon, was chef d'orchestre, ze had nog een zusje dat net als zij bij Carita en Alexander werkte, het bekende haute-coiffure huis in Parijs. Pascale was daar voor de make up en de vrouw van regisseur Raymond Rouleau, de actrice Françoise Lagagne, had haar man op Pascale attent gemaakt.

Als ik aan die wandeling denk wordt 't me warm om 't hart. Ze zei niet hoe lang 't was en waar, tot ze na een lange poos bleef staan en met een verschrikt gebaar riep: ‘Ik heb

[p. 116]

geen geld en geen kaartje voor de metro, m'n excuses...’ We moesten, bleek nu, naar Montmartre en gelukkig wou ze wel op een kaartje van mij, want het is een enorm eind.

‘Ons huis is maar klein,’ zei ze aan de voet van de Rue Fontaine, die grijs en smal naar boven klimt met aan het eind de Moulin Rouge. ‘Maar 't gaat om wie er wonen en daarom schaam ik me niet.’ Voor een kamer met dichte, rode gordijnen zat een oude witte kat met een roze neus. Soms was er tussen het grijs van de huizen opeens een brede gleuf, een gang met aan het eind daarvan het onverwachte groen van hoge bomen, zoiets als een geheime tuin.

't Was een heel kleine kamer, die uitkijkt op een grijze blinde muur. Geen lucht, geen wolken of groen van bomen, alleen maar die muur en het geklapwiek van langsvliegende duiven. In de hoek een wasbak en een gasstel; op een bank die als bed kan dienen lag een meisje; bij de tafel met strijkgoed stond een jonge, opvallend mooie vrouw, die Pascale's moeder bleek te zijn. Ze had een stem, dieper en warmer dan Gréco, en intelligente grijze ogen.

Nu ik dit schrijf pakt me weer die verwondering van toen. In dat kamertje waar je je nauwelijks kon roeren, waar de twee zusjes sliepen in dat uitklapbare bankbed, waar gewassen, gekookt, gegeten werd, is een volkomen onalledaagse sfeer.

Op de pickup staat een foto van de vader. ‘'t Is jammer dat u hem niet ontmoet,’ zegt mevrouw Petit, ‘hij is zo aardig en zo'n oprecht musicus.’ Ze hebben veel platen - veel van Bach en Mozart - en boeken. ‘De Vuurproef’ kennen ze bijna van buiten.

‘Oh la la...’ zegt Pascale, ‘'t is het verhaal van een duivelse terreur. Mr. Proctor, Yves Montand wordt opgehangen. M'n hart klopt sneller als ik 't speel, 't is alsof iets me naar de keel springt. Ik voel 't hier, van binnen.’ Ze drukt een hand met korte ongelakte nagels tegen d'r truitje.

[p. 117]

‘Dat moet zo,’ zegt haar moeder ernstig. ‘Dit is niet een gewone film, dit is een getuigenis. Eigenlijk te aangrijpend voor zo'n kleintje.’

Pascale is achttien, volgende week gaat ze met de regisseur en de anderen naar Berlijn, daarna naar Polen en de Balkan. Ze is nog nooit van huis geweest. Ze heeft nooit aan spelen voor de film gedacht. Wel aan tekenen en aan muziek. Als Rouleau's vrouw er niet geweest was, werkte ze nog bij Carita. Nu geeft het leven haar een kans.

's Avonds is er weer repetitie in Olympia. Nog nooit is een film zo lang - méér dan 2 maanden - op deze manier voorbereid. Nooit werden zo dringend de achtergronden besproken. Weer hamert de regisseur op de noodzakelijke understatement van Millers verhaal, dat door Sartre's bewerking meer scherpte nog kreeg dan de toneelbewerking van Marcel Aymé. Men moet 't drama in zich voelen, een maximum aan kracht met een minimum aan tragedie. Un style sec! Hij klikt met de vingers het staccato van de woorden. In 't licht staat Yves Montand.

‘Elisabeth,’ zegt hij, ‘Elisabeth ik heb ongelijk.’

En Simone Signoret, gelaten, de uitdrukking van haar gezicht niet te peilen, de ogen glinsterend als van een lynx: ‘Ik ben je vrouw.’

‘La! Voilà’, zegt de regisseur. ‘Excellent.’

Pascale repeteert de scène waarin ze beweert de duivel te hebben gezien. ‘Hij kwam in het midden van de nacht. Z'n ogen gloeiden als vuur.’

Rouleau staat voor haar, de handen gespreid. Ze herhaalt wat hij zegt, ze kijkt zoals hij kijkt. Er is een bijna waanzinnig moment van eenheid. Yves Montand grijpt Pascale en slingert haar van zich. Ze valt. Simone Signoret stapt uit haar groene hooggehakte schoentjes en vlucht.

[p. 118]

Voilà, excellent!

De laatste voorbereiding in Parijs is voorbij. De opnamen in Berlijn kunnen beginnen. Signoret kust Rouleau op beide wangen.

Pascale Petit aarzelt en gaat tenslotte omdat hij niet kijkt, verlegen naar de deur.

‘Mademoiselle...’ knikt hij zakelijk.

Maar dan roept hij haar terug. En werpt haar een kushand toe.