Bibeb in Parijs

[p. 147]

Suzanne Flon heeft vele gezichten

‘Le mal court’, ‘Het kwaad snelt...’ roept prinses Alarica van Courtelande, als haar bevende vader mompelt dat ze nog maar zo kortgeleden zo lief en onschuldig was.

‘Papa, het kwaad snelt.’

Ze staat als versteend en wijst met gestrekte arm naar de zaal. En het is alsof in het halfduister het kwaad geluidloos over onze hoofden schiet.

‘Le mal court’. Avond na avond (en dit is het tweede seizoen) schreeuwt de Franse actrice Suzanne Flon die laatste woorden uit het stuk van Audiberti over het voetlicht van het Parijse théêtre La Bruyere. Terwijl de confetti neerdwarrelt op d'r haar. Ze staat naast haar minnaar, die het mes gezet heeft in haar jongemeisjesromantiek en haar gezicht heeft de harde angst van een mens die een nachtmerrie heeft, maar weet dat hij niet droomt. En tegelijkertijd van een vrouw, die tot in de finesses beseft wat ze wil.

Toen de avond begon was ze het trouw bewaakte prinsesje van Courtelande, met haar gouvernante op weg naar de koning uit het Westen, met wie ze trouwen zou. Ze woonde in een roze wolk van jonge dromen, maar enkele uren later kent ze door de dingen die met haar gebeurd zijn de macht van het kwaad, dat overal doordringt en onafwendbaar is als de regen. En na eerst op de bres gestaan te hebben voor puurheid en recht, stelt ze zich in op de spelregels van het kwaad. Want ‘zwakheid, idealisme en bescheidenheid maken de ellende op de wereld alleen nog maar erger. Ze geven het kwaad de kans om nog triomfantelijker te heersen.’

[p. 148]

Men heeft haar willen krenken en gebruiken, wel, zij zal de rollen omkeren. Met een wilde lust duikt ze in haar nieuwe leven (dat aan Catherina de Grote van Rusland herinnert) en als haar oude, dwaze vader sentimenteel over haar onschuld begint, antwoordt ze hem met felle tong: ‘Le mal court.’

Ik had Suzanne Flon nog nooit gezien, maar ik ging naar haar kleedkamer alsof ik haar kende. Ze was me zo vertrouwd geworden door haar heftige primaire reageren (ook op de erotiek), haar zotte invallen en hete woede. Ze had ook - wat Audiberti bedoeld moet hebben - de veranderingen die zich in een mens, uitgroeiend van kind tot gehaaide volwassene, voltrekken, zo geëmotioneerd weergegeven, dat ik naar haar toe wou.

De deur stond open. Voor de spiegel zat iemand in een beige peignoir. Ze wendde zich naar me toe en vroeg: ‘Wie zoekt u?’

Ik antwoordde: ‘Suzanne Flon.’

Waarop zij: ‘Dat ben ik.’

Haar gezicht glimmend van crème was mager en klein. Ze lachte en haar ogen werden heel smal omringd door fijne rimpels.

Ze leek nauwelijks op de prinses van Courtelande. Dat verwarde me, want ik wist toen nog niet dat Suzanne Flon veel meer gezichten heeft dan één.

Ook haar stem was anders, wel heel donker, maar zacht en vriendelijk. Ze schreef op m'n vraag een adres op een smal reepje papier. Ik las ‘rue de l'Université’, dan het nummer en de etage, de dag en het uur dat ik kon komen. Daarachter: ‘Main à la porte’. Dat laatste begreep ik niet helemaal maar er kwam iemand binnen en ze had haast.

Even later liep ik door de stille rue Pigalle naar het metrostation Blanche, schuin tegenover de Moulin Rouge.

[p. 149]

Suzanne Flon

[p. 150]

De rue de l'Université is lang. Ik begon bij het foute eind en er zat nauwelijks schot in de nummers. Tenslotte moest ik hollen in de motregen om niet te laat te komen. Nat en hijgend, met 't gevoel dat 't nu allemaal wel verkeerd moest gaan, kwam ik tenslotte bij een deur die toegang gaf tot een hal voor de oude Hitchcock. Of voor het spook uit het koetshuis.

Aan een stang uit het plafond hing een vierkante lantaarn, waarin een mager lampje; een geel oog dat neerkeek op het begin van een stenen wenteltrap. Hierlangs een traliehek dat vergroot herhaald werd in de schaduwen op de muur. Met het tempo van de straat begon ik aan de trap, waarvan de afgesleten treden helden onder de voeten. Sommige waren gescheurd of bestonden uit gaten met gruis.

Na de tweede bocht ging het licht uit en 't werd inktzwart om me heen. Eerst probeerde ik nog door te lopen, maar de brokken steen leken steeds groter te worden. Me vastklemmend aan het hekje, als een figuur uit een onderbroken film, bleef ik staan en na enige tijd ging 't licht weer aan.

Nu bleek ook Suzanne Flons papiertje nog weg en ik wist niet meer op welke etage ze woonde.

Ik ben toen, overtuigd dat 't hoog moest zijn, tot de nok van dit huis gehold. Maar nergens deden ze open. Totdat ik op de derde etage, die ik in m'n paniek voorbijgegaan was, een deur zag waarop iets glinsterde... Het was een kleine koperen hand, waarmee je kon kloppen.

Dat was dus ‘main à la porte.’

En dat kloppen ontsloot voor mij twee merkwaardige ineenlopende kamers. De ene met lichte, de andere met rode muren. Van het rood waarmee bijouteriedoosjes gevoerd zijn. Hierop een gouden masker en een panopticumachtig portret van Suzanne Flon, getekend door haar vriendin, de schilderes Leonor Fini.

[p. 151]

Op een mooi, oud bureau, voor een wand met boeken, een witte lamp op een gouden voet, waaruit een klimplant van glas, met wijde, groene bladeren. In een hoek van de kamer daarnaast, een enorm breed door kussens omringd divanbed, waarachter in een rode nis, een ‘gouden’ boom. Tussen de takken en bladeren grote, verschillend gekleurde kaarsen. Links daarvan een surrealistisch schilderij.

Theatrale effecten, die toch hun uitwerking niet missen, want ze passen bij de sfeer die erotisch is, maar geheimzinnig en verfijnd. Geen kamer voor Mondriaan, wel voor Aubrey Beardsley.

De bewoonster, klein en tenger, in een mosgroene jersey sweater en rok lijkt op een meisje dat te lang aan haar geschiedenisrepetitie heeft gezeten. D'r losse haar hangt flossig tot op haar schouders. 't Is net gewassen.

We gaan zitten op sierlijke stoeltjes. Ze wijst me een tafeltje naast me, waarop een keur van dranken: ‘Gaat uw gang... Nee, ik drink nooit als ik moet spelen.’

Haar stem is ongewoon donker en inpalmend, en ik zeg dat ik haar om die stem alleen al bewonder. Ze lacht. ‘Maar ik haat 't om naar me zelf te luisteren. En ik kan ook niet naar me zelf kijken. Er is altijd van alles wat me stoort. Ik ben nooit rustig van binnen. Ik twijfel. Maar dat is niet iets om me te beklagen, want ik geef de voorkeur aan twijfel. Ik geloof erin.’

En haar onrust vergelijkend met die van haar vrienden (schilders): ‘Toch is het bij hen anders. Zij zijn alleen met hun doek.’

Terwijl ik dit schrijf, besef ik dat u 't, waar het werkelijk om gaat, moet missen. Want dat is Suzanne Flons gezicht. Het heeft geen moderne sex-appeal: het is klein en schrander en het heeft op een ongewone manier en met niet aanwijs-

[p. 152]

bare middelen een enorme expressiviteit. Het wisselt terwijl ze praat of luistert van uitdrukking, terwijl het toch ook niet opvallend bewegelijk is. Het heeft een geheimzinnig eigen leven. En van haar ogen is het niet de kleur en de vorm die je raakt en onthoudt, maar de blik. Kritisch, speels, nerveus, begerig, lief en dan opeens, enkele seconden, met de spitse boosaardigheid van een gnoom.

Waarom koos geen regisseur dit gezicht voor een film, behalve dan voor een bijrol in ‘Moulin Rouge’ (ze was het meisje dat houdt van Toulouse-Lautrec)?

Ze zegt: ‘Ik had nooit 't geluk dat ze me belangrijke rollen aanboden. Wat ze me vroegen kon ik niet accepteren.’

En pratend over de rol van het ‘mooi zijn’ in haar vak, roept ze: ‘'t Gaat niet om schoonheid. Wat iemand uitstraalt, dat telt.’ En: ‘Soms zijn er twee mensen met hetzelfde talent, maar de een laat de ander ver achter zich omdat hij het heeft en de ander 't mist.’

Ze is nog jong. Ze begon in 1943 met het toneel en hield er niet meer mee op. Ze kreeg snel erkenning; men gaf haar sterke rollen (ze was o.a. Jeanne d'Arc in l'Alouette van Anouilh - bij ons gespeeld door Elisabeth Andersen -). Ze behoort nu in Parijs tot de top, en geldt als een zeer talentrijk en intelligent actrice.

Ze zegt: ‘Ik had geluk... In elke carrière komt 't óók aan op geluk.’

Maar ze geeft wel toe dat het weinig voorkomt, dat het doel zo zonder moeilijkheden wordt bereikt. ‘Er gaan veel meisjes naar het toneel. Er komen er steeds meer...’

Ze werkt hard. Niet uit eerzucht. Wel om te blijven waar ze is. En ze speelt alles graag, als het maar een goede rol is. Zelfs vaudevillestukken zijn, als ze goed gespeeld worden, de moeite waard. En ze houdt van heel verschillende stukken: ze houdt van Colette, de Montherland, Anouilh, Sartre. Maar vooral van Audiberti's ‘Le mal court’.

[p. 153]

Dat is met niets te vergelijken. En met een suggestief gebaar: ‘Het is ook rijk van taal. Het heeft iets in de manier waarop 't geschreven is... Het is alsof ik drie verschillende rollen speel...

Als ik speel ben ik me zelf en ik ben iemand anders. Het is een menging... Maar mijn god, het is zo dicht bij elkaar.’ En: ‘Ik ga niet altijd met evenveel zin naar het theater, maar als ik speel is 't goed.’

Haar beste vrienden zijn schilders; beeldende kunst betekent voor haar meer dan muziek. Ze leest veel. Ze weigert geen schrijver die bij haar komt met een manuscript voor een toneelstuk. Maar er is weinig goeds.

Ze gaat niet om met mensen die haar niet aanstaan. ‘Ik ben,’ zegt ze met iets wat een waarschuwing lijkt, ‘erg onafhankelijk.’

Pratend over Ingrid Bergman, die in Thee en Sympathie onflatteus gekleed werd door Chanel, vraag ik van welk soort kleren ze houdt. En of ze mode belangrijk vindt.

Ze antwoordt met een snel lachje: ‘Ik ben een vrouw en ik hecht aan een bepaald soort elegance. Dat is de verfijning waarin ik geloof. Het hoort bij het leven.’

Dan wordt er geklopt met de koperen hand. Ik heb erover gedacht om het volgende weg te laten omdat het zo geforceerd toevallig klinkt, maar het is tenslotte gebeurd.

Ze gaat kijken wie het is en komt terug met een doos.

‘Hier,’ - praat ze geëmotioneerd, ‘is 't bewijs van wat ik zei...’

Op de doos staat met zwarte letters de naam van de enige werkelijke kunstenaar onder de mode-ontwerpers: Balenciaga, couturier van de rijkste vrouwen op aarde.

Z'n prijzen zijn als van z'n landgenoot Picasso: duizelingwekkend. Ik heb destijds wel ademloos naar z'n collectie gekeken, maar dit is bijzonder: hier krijgt een vrouw haar keuze thuis.

[p. 154]

Ik zie hoe ze de doos opent en hoe uit het witte vloeipapier een mantel omhoog wordt getild, van hazelnootkleurig ribfluweel, gebiesd met zwart grosgrain. Een cape-mantel met capuchon. Van een vorstelijke eenvoud.

Ze doet hem aan en staat tussen de rode muren naast de lamp met de bladeren van glas. Haar klein gezicht is triomfantelijk en begerig.

‘Weet u waar ik nog meer van houd,’ vraagt ze en ze lijkt met de capuchon over d'r haar een Spaanse knaap.

‘Van sieraden... Van een zwarte jurk van Balenciaga met prachtige, bizarre sieraden. 't Moest niet zo duur zijn...’ Ze streelt het fluweel en ze kijkt alsof iemand haar zoent.

In 't café op de hoek van de rue de l'Université gonst het van de jongeren uit St. Germain des Prés. Ik moet daar opbellen, maar in de telefooncel staat een meisje met de hand om de hoorn te huilen.

't Is acht uur. Straks gaat Suzanne Flon naar Théâtre la Bruyère. Daar wacht haar als elke avond het kwaad, dat snelt... ‘Le mal court. Le mal court. le mal court.’