Europa, mijn vaderland

[p. 63]

Het Lourdes, Volendam en Zandvoort der letterkunde

Op Zondagmorgen trachtten wij hun vóór te zijn. In de gids stond, dat men langs een voetpad door de velden bij Ann Hathaway's huisje kon komen. ‘Geen paleis in Europa is beroemder dan deze eenvoudige villa, geen gewijde plaats, behalve dan het geboortehuis zelf, wordt door zoveel pelgrims bezocht.’

Dat zag er niet zo mooi uit voor iemand die een glimpje Shakespeare-sfeer wil vangen, maar op Zondagmorgen zijn de Engelsen er niet: ze houden zich zorgvuldig schuil.

Welgemoed gingen wij dus op pad, een pad van cement wel is waar, dat langs volkstuintjes leidt, die er nogal slordig uitzien in Augustus. Voor ons uit liepen twee jongelui, die nogal Shakespeare-achtige gezichten zetten, kennelijk eveneens op weg naar het huis, waar de dichter zijn toekomstige vrouw het hof maakte. Na de volkstuintjes kwam een weide, vanwaar men een keurig uitzicht heeft op de fabrieken van Stratford, op lange rijen buitenhuisjes en een modern gebouw met veel glas. Overal op weg wordt men begeleid door wijzers: ‘Anna Hathaway's cottage’, men passeert een drukke asfaltweg en even later staat men voor een vriendelijke villa, gelegen aan de rijweg. Wij waren precies één minuut alleen met de verkoper van ansichtkaarten. Toen kwamen ze bij drommen in autobussen en op de fiets, in lange sleeën en wandelend. De geest van Shakespeare en zijn geliefde namen ijlings de vlucht.

Zo is het in heel Stratford. Hevig transpirerende vrouwen en mannen, huilende kinderen en vrijende paartjes worden langs en in de bekende bedevaartplaatsen geloodst, kijken verstrooid naar een paar oude balken, een versleten stoel, een boek of prent en keren terug naar hun Shakespeare-hotel of halen hun wagen uit de Shakespeare-garage, eten in het Shakespeare-restaurant, kopen souvenirs in een Shakespeare-

[p. 64]

Ann Hathaway- of Ardenwinkel en gaan dan 's avonds naar het Shakespeare-theater.

Men kan hier de afschuwelijkste dingen kopen, geboortehuizen en portretten in gekleurd gips of getekend of griezelige waterverftekeningen, als presse-papier of om aan de wand te hangen, enfin wat men maar wil. Niemand komt blijkbaar op het idee ze meteen in de prullenmand te gooien.

En toch: deze slechte medaille heeft een goede keerzijde. Toegegeven: Stratford is een bijzonder lelijk stadje. Lintbebouwing heeft de omgeving geheel bedorven, zodat deze plaats er uitziet als een inktvis: de troosteloosheid zou slechts met de pen van Shakespeare beschreven kunnen worden. Maar men gaat naar het theater en kijkt vol belangstelling naar de stukken, die gespeeld worden, in bewondering voor het machtige woord vergetend, dat de zweetdruppels de acteurs van het gezicht druipen.

Als wij de bezoekers hier na gedane arbeid (het bezoek aan de belangrijkste ‘bedevaartplaatsen’ behoeft maar een ochtend te kosten) vredig op het gras zien zitten aan de oever van de Avon, als men hen in bootjes ziet varen of rustig over de leuning van de bruggen ziet hangen, dan merkt men ineens, dat Stratford iets anders is dan een kris-kras dooreengebouwd plaatsje van miezerige hardrose huizen: aan de rivier is het ook een heerlijk vacantie-oord.

Onwillekeurig vergelijkt men dan dit stadje met andere plaatsen, waar een festival gehouden wordt. Met Den Haag en Amsterdam bijvoorbeeld of met Edinburgh, die geen landelijk karakter hebben en waar dus het bijwonen van een festival niet gecombineerd kan worden met een vlucht uit de benauwde stad. ‘Hoe vriendelijk van Shakespeare om in Stratford ter wereld te komen in plaats van in Londen,’ was de verzuchting van de directeur van het Shakespeare-theater. ‘Daar is het nu niet om uit te houden’.

Hij heeft gelijk: ook in dit opzicht was de onvolprezen dich-

[p. t.o. 64]

De lantaren van de kathedraal te Ely

[p. t.o. 65]

De kathedraal van Canterbury

[p. 65]

ter een man met een vooruitziende blik. En om al die tam-tam zou hij slechts vriendelijk geglimlacht hebben: ‘Laat de mensen hun plezier,’ zou hij zeggen. Want hij was wel een groot schrijver, maar geen ‘snob’, noch een ‘high-brow’. Hij zou meer minachting hebben voor degenen, die hier met een hoogmoedig gezicht rondlopen dan voor de eenvoudigen van geest.