Europa, mijn vaderland

[p. 111]

De Benelux op pantoffels (I)

De positie der Vlamingen was tot voor de oorlog uniek in Europa, maar allerminst benijdenswaardig. Zij woonden tussen twee volken, wier taalbewustzijn sterk ontwikkeld is: de Walen, die de gehele Franse, sterk nationalistische cultuur achter zich wisten, en de Nederlanders, die in die zin nauwelijks minder nationalistisch zijn. Zij vormden een meerderheid, maar werden grotendeels geregeerd door landgenoten, die een andere taal dan de hunne spraken, een deel van de bovenlaag van hun volk was Frans georiënteerd. Van de Nederlanders konden zij geen hulp verwachten in hun strijd om zich te handhaven: reeds Jan Frans Willems, de Vlaamse letterkundige, die tijdens de Belgische omwenteling partij voor Noord-Nederland koos, stichter der Vlaamse Beweging, beklaagt zich, dat de Nederlanders geen steun verlenen. Hoe zouden deze laatsten dit kunnen zonder zich te mengen in de binnenlandse aangelegenheden van een bevriende buurstaat?

De Vlamingen stonden dus alleen. In zekere zin is in die toestand niet zo erg veel verandering gekomen. Vlak na de bevrijding was er sprake van een toenadering tussen Vlamingen en Nederlanders, vooral omdat de eersten onze houding in het verzet waardeerden en wij dankbaar waren voor de hulp, ons na de oorlog geboden. Op het ogenblik dreigt echter weer een verkoeling: de zuivering in België heeft soms een anti-Vlaams karakter aangenomen, men vreest, dat de taalwetten door de Walen toch niet zo loyaal uitgevoerd zullen worden als men verwachtte. Men zou nu verwachten, dat, indien Vlamingen en Walen elkaar minder goed verstaan, de eersten zich meer dan ooit tot Nederland zouden voelen aangetrokken. Dit is echter niet het geval.

De Vlamingen hebben het gevoel, dat de Nederlanders geen begrip hebben voor de taalstrijd, die ze nog steeds moeten voeren en dat ze in de zuiveringskwesties het standpunt van

[p. 112]

de Vlamingen niet hebben begrepen, ja zelfs strenger in hun oordeel zijn geweest dan de Waalse landgenoten. Het feit, dat we van die taalstrijd niet op de hoogte zijn, zit hun dwars.

Wij in Nederland, beseffen dat niet voldoende. Een zeer instructief artikel van dr Lamberty in ‘Dietsche Warande en Belfort’ toont echter aan de hand van cijfers aan, dat de Vlamingen wel de meerderheid in België vormen, maar dat van de zeventien ministers slechts zeven Vlamingen zijn en de tien anderen geen Nederlands kennen. De leidende ambten in de ministeries zijn in handen van Frans sprekenden.

In het leger is de verhouding al heel ongunstig voor de Vlamingen: van de 100 officieren waren er in Juni 1948 slechts vier, die een grondige kennis hadden van beide landstalen. Julius Hoste, die men de ‘vader’ van de Benelux zou kunnen noemen, constateerde in 1949:

‘Het is een feit, dat nog maar al te dikwijls in zogenaamd toonaangevende kringen een mentaliteit heerst, die wellicht vreemder is tegenover de Vlamingen dan tegenover de Negers in de Congo’.

De diepe oorzaak van de Vlaamse onmacht, zo constateert dr Lamberty, is het gering besef van eigenwaarde bij de grote hoop der Vlaamse mensen, hun gebrek aan Vlaams waardigheidsgevoel, kortom hun gebrek aan Vlaamsgezindheid. En dit komt niet omdat de Vlamingen slechts een onaanzienlijke groep vormen. Er zijn meer Vlamingen dan Denen, meer Vlamingen dan Noren, meer Vlamingen dan Finnen, meer Vlamingen dan Ieren, meer Vlamingen dan Zwitsers. Het Nederlandse taalgebied, waartoe de Vlamingen behoren, telt veertien millioen mensen. Dat is tweemaal zoveel als de Grieken, meer dan tweemaal zoveel als de Portugezen, meer dan de Zweden, de Noren en de Denen te zamen!

De Vlaamse onmacht komt ook bij intellectuelen onder anderen voort uit het besef, dat zij geen goed Nederlands spreken en dat dit zelfs een vreemde taal voor hen is. Onder elkaar

[p. t.o. 112]

Scène uit ‘Hoffmann's Vertellingen’

[p. t.o. 113]

Een straatje in Brugge met op de achtergrond de toren van de O.L.-Vrouwekerk

[p. 113]

zullen schrijvers en dokters, advocaten en geestelijken zich uitsluitend in hun eigen dialect met elkaar verstaan; zodra zij zich officieel of beschaafd uit willen drukken gaan zij over tot Frans!

Hoe komt dit? Een Gents advocaat gaf hiervoor mijns inziens een zeel juiste verklaring:

‘Wanneer Nederlanders op school Frans geleerd hebben van onderwijzers, die deze taal weer uit boeken kennen, dus zonder contact te hebben met de levende taal, kunnen ze onder elkaar nog zoveel Frans praten, hun kennis zal niet groter worden, wamt ze nemen fouten van elkaar over. Ongeveer zo is het met de Vlamingen; ze missen het contact met het levend Nederlands en weten maar al te goed, dat hetgeen ze spreken een min of meer onbeschaafd dialect is. De enige wijze, waarop hier een oplossing gevonden zou kunnen worden, is deze: dat Nederlandse onderwijzers in Vlaanderen gedetacheerd zouden worden en Vlaamse intellectuelen minstens een jaar een Nederlandse universiteit zouden moeten bezoeken.’

In dit verband komt dan het bekende verwijt aan de Nederlanders weer te berde, dat ze (slecht) Frans gaan spreken, zodra ze de Belgische grens gepasseerd zijn.

‘Maar,’ zo zeggen wij, ‘jullie doen hetzelfde. Jullie spreken Frans in Brussel, met de kellners in de café's, met de bioscoopportiers en de taxichauffeurs. Het hele openbare leven en dat niet alleen in Brussel wordt nog beheerst door het Frans.’

‘Dat is wel zo,’ antwoordt men, ‘maar juist de Nederlanders die hun taal perfect spreken, kunnen hier zo'n gunstige invloed uitoefenen en bij de Walen de indruk uitwissen, dat Nederlands slechts een dialect is. Dat kunnen wij niet, omdat immers ons Nederlands werkelijk een dialect is.’

Meer Nederlands sprekende Nederlanders naar Vlaanderen, ter versterking van het taalbesef van de Vlamingen. Geschiedt dit niet, dan zal de Vlaming zich in zijn dialect opgesloten voelen en Frans blijven spreken als hij zich ‘beschaafd’ uit wil drukken.