Oudvlaemsche gedichten der XIIe, XIIIe en XIVe eeuwen. Deel 3

[p. 124]

Dit is van ·VI· vaerwen ende ·XII· outheyden,
Deen metten anderen bediedt.

Ses varuwen sijn op erden,

Die God op erden liet ghewerden,
Met siner wonnentlike goede,
Om dat die minsche met vrien moede
Sinen God soude leeren
Daer in dancken ende eren.
Van ·VI· varuwen, als ic versta,
Moech di horen, hoerter na,
Des willic nu onderwinden;
Men canre niet dan ·VI· vinden,
Want si seggen dat gra ermijn
Met anderen sal varuwe sijn.
Dat en es niet waer, alsoe mi dunct,
Wit ende swert te samen gemenet
Dat maect een gra onder hem tween,
Doch en eest gheen varuwe alleen.
Dit sijn ·II· varuwen principale,
Wit ende swert, dat weet ic wale.
Vanden witten maect men al
Varuwe, die men maken sal,
Ende als 't ten swerten es gecomen
Hevet sijn leste varuwe genomen;
Want op erden wijf noch man
Van swerten wit gemaken can.
Den grauwen salic dat sine geven
Na dat hem metten recht es bleven.

David die coninc heeft geseit

Dat die minsche tot sijnre outheit,
Bi ·XII· etaten op clemmen sal
Eer hi sine ende volleeft al.
Nu soe willic openbaren
Elken etate bi ·XII· jaren,
Ende elc varuwe in haren graet
Willic versellen met enen etaet.
Die ierste etaet, daer wi in sijn,
Die mach heten wit selverijn;
Want dat selver es rein ende wit
Het en verroest noch besmit;
Dus selen die kinder zielen sijn
Luter claer ende selverijn,
Onnoesel na der inghele aert,
Reyne wit ende wel verclaert.
Dat selver heeft soeten clanc;
Der kinder luyt heeft soeten sanc.
Die hem in reinen leven voeghen
Hebben si goede maghe-toghen
Si selen reinicheit bewaren,
Te minsten tot haren ·XII· jaren.

Van ·XII· jaren noch bat voert

Tot dat men ·XXIIII· hoert:
Soe comt die groene cynopre vaer;
Men siet doch in des meyen jaer
Als die fyoel-bloemen, rosen,
Acoleyen, tidelosen
Uter erden hier ontspringhen,
Daer van die blide voghel singhen;
Soe siet men berch ende dal
Meest in groenen bedect al,
Aldus es oec die minschelijcheit
In 't wassen sijnre vroylijcheit

[p. 125]

 

Tot sinen ·XXIIII· jaren;

 

Dan soe siet men openbaren

 

Die voer hoefde slecht ende claer,

 

Ende dat lijf wassende daernaer.

 

Die werde wanghen siet men blosen

 

Ghelijc den soeten roden rosen;

 

Die monden roet in enen vonkel

 

Gloyen roet als een carbonkel.

 

Senewen, aderen, vleesch ende bloet,

70

Die nature wassen doet,

 

Beide aen mannen ende aen wiven.

 

Men siet dat die jonghe liven

 

Dansen, hoven ende springhen,

 

Vroylijc leven ende singhen.

 

Wie ·XXIIII· jaer heeft,

 

Ghesont ende met vrouden leeft,

 

Natuere mach hem nemmere gheven,

 

Al soudi eewelijc leven.

 

Van ·XII· jaren voert ghenomen

80

Datter ·XXXVI· comen,

 

Soe comt die kele-varuwe roet,

 

Die brenct coenheit ende crachten groet;

 

Want tot ·XXXVI· jaren

 

Sal cracht ende coenheit openbaren,

 

Daer omme siet men lantsheren

 

Dat si haer palen willen weren,

 

Ende scade willen si verhalen,

 

Ende met orloghe betalen:

 

Ouden wrac met erren moede;

90

In enen bernende gloede

 

Leeft dan in mannen die coenheit,

 

Ende in den vrouwen scemelheit.

 

Wie ·XXXVI· jaer leeft

 

En gheen coenheit en heeft,

 

Noch sijn onrecht niet en dar keren,

 

Nemmermere en sal hijt weren.

 

Van ·XII· jaren noch hier naer

 

Dat comen ·XLVIII· jaer;

 

Soe regneert die asure bla,

100

Daer men stedecheit bi versta;

 

Want tot ·XLVIII· jaren

 

Heeft wijsheit haer openbaren,

 

Ende waer omme het es gheseit

 

Dat blau heet Ghestedecheit,

 

Dat es bi redenen te merken;

 

Die hemel heeft dicwile swerken

 

Roet, gheel, swert ende groen,

 

Ygelijc na sinen doen;

 

Ende als die swerken al vergaen,

110

Mach men den hemel vinden staen

 

In sijnre varwen van te voren;

 

Sijn blauwe dat blijft onverloren,

 

Ende want hi behout sijn oude cleit;

 

Soe heet men blau Ghestadicheit,

 

Want wanneer dat die man

 

·XLVIII· leven can,

 

Soe staet hi op den hoechsten graet

 

Over te siene al sinen etaet:

 

Sijn selver merct hi der kintsheit,

120

Sijn groen cynopre der vrolijcheit,

 

Sijn rode keel van starker cracht,

 

Sijn blauwe asure dat heeften bracht

 

Dat hi wijslijc sal oversien

 

Wat hem naemaels mach ghescien.

 

Wie ·XLVIII· jaer leeft

 

Ende ghene stedicheit en heeft,

 

Noch gheen wijsheit van sinne;

 

Nature brencse hem nemmeer inne.

 

Van ·XII· jaren noch bat an

130

Dat menre ·LX· gheleven can,

 

Soe comt die ghele varwe guldijn;

 

Dat die goede gheëert sal sijn,

 

Die in eren ende in doechden heeft

 

Tot ·LX· jaren lanc gheleeft,

 

Ende daer in vast voert regneert,

 

Boven den goude wert hi gheëert;

 

Selen die jonghe redene plien,

 

Ghelijc dat men mach sien

 

Dat des soeten meyen bloemen

140

Uut der erden waren comen

 

Wit, roet, blau ende groen,

 

Yeghelijc scone nae sinen doen.

 

Wanneer die zonne hoghende es,

 

Ende wermende te Sinte Jans-mes,

 

Soe siet men weder die bloemen delewen

 

Naturlijc ende verghelewen,

 

Overmids der sonnen gloet;

 

Dus dunct mi dat minscheit doet.

 

Die ·LX· jaren dicken roven

150

Des menschen coenheit, mach men proven;

[p. 126]

 

Die staerc was valt in crancheden,

 

Die snel was comt in traecheden,

 

Die scarp was al in sijnre sinnen

 

Beghint plompen van in binnen;

 

Nature moet haer scout betalen,

 

Want sonder clemmen moet si dalen.

 

Van ·XII· jaren noch daer bi

 

Datter ·LXXII· si,

 

Soe comt dat swert sabelijn,

160

Dat mach wel simple varuwe sijn.

 

Als goede liede sijn ghestorven,

 

Die levende zwart verworven

 

Omme te leiden simpelheit,

 

Ende te scouwen hoverdicheit.

 

Oec minde die oude bi naturen

 

Simpelheit in allen uren.

 

Tot ·LXXII· jaren lanc

 

Nemt die oude sinen aenvanc;

 

Dan hem dunct al verkeert

170

Dat hem die joecht heeft gheleert;

 

God te dienen ende sijn ghemac,

 

Ende simpel wesen onder dac,

 

Dat mint hi voer hoverdichede;

 

Het's der goeder ouder sede.

 

Van ·XII· jaren voert ghenomen

 

Datter vierwerf ·XX· comen,

 

Soe comt dat recht grauwen ermijn;

 

David sprect in sijn latijn:

 

‘Die vierwerf ·XX· jaer leeft,

180

Dat hi al baert in arbeit sweeft.’

 

Dus tellic dat grauwe voer arbeit;

 

Wat men dicwile heeft gheseit,

 

Als die liede in ordenen gaen

 

Dat si grauwe abijt ontfaen,

 

Om dat si Gode te regneren tien

 

Dienen willen in penitencien.

 

Oec siet men dat ghemeinlike

 

Dat die liede op ertrike

 

Meer versterven voer die jaer

190

Dan hier levende sijn daer naer.

 

Grauwen ermijn es al ghemenct;

 

Bi den witten, soe mi dunct,

 

Bedudic des menschen leven;

 

Ende swert daer in ghewreven

 

Mach bedieden des menschen doet;

 

Want het es een arbeit groet

 

Als die doet in 't leven mengt,

 

Ende sulke pine te herten brengt;

 

Want dat die ziele doer arbeit

200

Met anxt van den lichame sceit,

 

Dat es een arbeit voer al,

 

Daer men arbeit noemen sal.

 

O ghi mannen, metten wiven,

 

Wildi duechdenlijc becliven,

 

Ende die varuwen cleiden leeren,

 

Soe moet u ten iersten keeren

 

In dat reyne wit selverijn.

 

Altoes wilt reyne van herten sijn,

 

Want God selve heeft gheseit:

210

‘Reyne ghedach es heilicheit.’

 

Denct na die grone cynopre daer;

 

Doet wale, sijt vrolijc u jaer.

 

Hi dunct mi wesen wel ghemoet

 

Die vroilijc es ende wale doet.

 

Denct na dat edel keel roet;

 

Sijs coene ende van moede goet.

 

Vecht, orloghet ende strijt,

 

Niet in hovaerden oft in nijt;

 

Maer ghi sult in allen stonden

220

Vechten leeren teghen sonden.

 

Die hem selven niet can verwinnen,

 

Hoe sal hijt anderswaer beghinnen!

 

Denct na die asure bla,

 

Wie wale doet dat hi volsta;

 

Al hadde een goet man voer waer

 

Sinen here ghedient ·XL· jaer,

 

Woude hi in 't leste verraden

 

Sinen here oft scaden,

 

Hi hadde te male verloren

230

Alle sinen dienst van te voren.

 

Hadde oec een ermijt

 

Gode ghedient sinen tijt,

 

Woude hi in 't leste ten viant keren,

 

Hi verlore die hulde Ons Heeren;

 

Sal dan weldaet in u erven

 

Ghi moter in leven ende sterven;

 

Na der doet sal men u gheven

 

Na verdiente loen van leven,

 

Loen van Gode, Onsen Heere,

240

Ende lof na der werelt eere.

[p. 127]

 

Denct na die ghele gulden vare;

 

Sidi jonc, hebdi jonghe jare,

 

Staerc van live, hoech van moede,

 

Rijc in eren, ende in goede,

 

Bedenct u waer es Alexander,

 

Julius Cesar, menich ander,

 

Karle ende Constantijn;

 

Coninc Artur, waer mach hi sijn?

 

Haer groet heerheit es al leden.

250

Selve moeti oec van steden;

 

Si varen vore, wi comen naer,

 

Hier comen na ons oec voer waer,

 

Die onser selen vergheten al;

 

En verghet uwes selves groet noch smal,

 

Scouwet hovaerde, eert den ouden,

 

Van mi blijft dijs onbescouden.

 

Denct na dat swert sabelijn;

 

Wilt eersam ende simpel sijn,

 

Ende scouwet overdaet;

260

God selve mint middelmaet.

 

Gedenct u na dat gra ermijn;

 

In wat arbeide ghi moghet sijn

 

Nemet verduldechliken an,

 

Ende denct in uwe sinnen dan:

 

Gheen dinc en es mere arbeit

 

Dan daer die ziele van live sceit;

 

Dus clemt na machte elc graet,

 

Elc sijn leven ende sijn etaet,

 

Bi ghehken na die werden

270

Siele ende lijf daermede ghewerden,

 

Naer dat hem God hier leven laet;

 

Ghi comter bi in hogher staet.

 

In den hemel ende op der erden

 

Sal uwe name ghemeert werden.