Geschiedenis van de school in Nederland

vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd

[p. 292]

15 Overzicht van de onderwijssituatie rond 1975

Bijna 4 miljoen mensen, dit is nagenoeg een kwart van de bevolking, namen in 1975 aan enigerlei vorm van onderwijs deel. Van de totale uitgaven van het rijk ging toen eveneens ongeveer een vierde naar het onderwijs. Het onderwijs en de uitgaven ervoor waren spectaculair gegroeid, zoals uit onderstaande tabel blijkt.

Tabel 28. Deelname aan voortgezet en hoger onderwijs en rijksuitgaven voor het onderwijs 1930-1975
	Deelname (per 1000 van de bevolking)			Rijksuitgaven (in % van de totale rijksuitgaven)
	v.w.o./havo/mavo 12 - 18-jarigen	beroepsonderwijs 12 - 18-jarigen	hoger onderwijs 18 - 25-jarigen
1930	107	56	11	-----
1950	191	146	23	7,3
1975	453	372	66	24,5

Bron: Tachtig jaren statistiek, 47-48.

Op een enkele uitzondering na begonnen in 1975 kinderen met naar de kleuterschool te gaan (1975: 94%), waar ze 26 uur per week voorbereidend lager onderwijs ontvingen. Naar de lagere school moest ieder kind van het zesde jaar af. Verreweg de meesten gingen naar het gewoon lager onderwijs, de op enigerlei wijze gehandicapten bezochten een buitengewone lagere school. Per 1 augustus 1975 waren de kinderen tien jaren leerplichtig. Daarnaast bestond er een partiële leerplicht van één jaar, gedurende twee dagen per week. Deze partiële leerplicht was in 1971 geïntroduceerd bij een herziening van de Leerplichtwet. Aangezien het lager onderwijs een cursusduur van zes jaren kende, was elk kind in 1975 verplicht enige jaren vervolgonderwijs te volgen.

Sedert de invoering in 1968 van de Wet op het voortgezet algemeen onderwijs, de zogenaamde Mammoetwet, konden de vervolgopleidingen in twee richtingen gekozen worden: het voortgezet algemeen onderwijs en het voortgezet beroepsonderwijs. In 1975 nam nog 86,6% van alle 16-jarige jongens deel aan dit voortgezet onderwijs, en 80,2% van alle 16-jarige meisjes. Bij de 18-jarigen, niet meer aan de leerplicht onderworpen, waren deze percentages vanzelfsprekend gezakt, resp. 47,9% van de jongens en slechts 29,3% van de meisjes volgde nog onderwijs. Leer-

[p. 293]

lingen, die na de lagere school naar het voortgezet onderwijs doorstroomden, gingen voor 60% naar het algemeen voortgezet onderwijs (gymnasium, atheneum, lyceum, Havo en Mavo), de meesten naar het Mavo. Het beroepsonderwijs (waar 40% van de leerlingen na de lagere school dus heenging) werd onderverdeeld in lager, middelbaar en hoger beroepsonderwijs (LBO, MBO en HBO) en die drie types waren weer onderverdeeld in vele richtingen. De eerste schoolkeuze was hier voor de meeste jongens het lager technisch onderwijs en voor de meisjes het lager huishoud- en nijverheidsonderwijs.

De deelname aan het hoger onderwijs werd vooral van de jaren zestig af veel groter; in 1975 waren de mannen er overigens nog steeds verre in de meerderheid. Mede met het oog op die groei werden nieuwe instellingen gesticht en werd de capaciteit van andere aanzienlijk uitgebreid. Naast al langer bestaande universiteiten ontstond in 1973 de Rijksuniversiteit Rotterdam, deels bedoeld als vervolg op de Economische Hogeschool, en in 1975 de Rijksuniversiteit Limburg. Naast de Technische Hogeschool Delft kwamen er nieuwe technische hogescholen in Eindhoven en in Enschede.

In 1975 was de periode, waarin schoolsoorten niet in enig wettelijk kader geregeld waren, voorbij. Toen golden de volgende - belangrijkste - onderwijswetten:

-	Kleuteronderwijswet van 8 december 1955;
-	Lager Onderwijswet van 9 oktober 1920;
-	Wet op het Voortgezet Onderwijs van 14 februari 1963;
-	Wet op het Wetenschappelijk Onderwijs van 22 december 1960.

Het Nederlandse onderwijs bleef in de jaren zeventig en tachtig op vrijwel alle fronten in beweging. Ook de structuur van het onderwijs stond daarbij ter discussie. Wat het kleuter- en lager onderwijs betreft werd in 1981 overgegaan tot opheffing van de twee gescheiden schooltypen in één basisschool voor 4 - 12-jarigen. In het voortgezet onderwijs bleef vooral de discussie over de vraag, hoe de grote verschillen in deelname aan dat onderwijs (tussen jongens en meisjes en tussen kinderen uit verschillende sociale milieus) opgeheven of althans verkleind kunnen worden, gaande. In het hoger onderwijs kwamen voorstellen aan de orde om de institutionele scheiding tussen wetenschappelijk onderwijs en hoger beroepsonderwijs ongedaan te maken, een maatregel die veel verder strekt dan het toepassen van de sedert 1975 bestaande vormen van samenwerking, die onder meer de wederzijdse doorstroming van studenten helpen vergemakkelijken.