Vertaalde gedichten

(1981)–G.A. Bredero– rechtenstatus



[pagina 212]
De jonkvrouw met de handschoen De achtiende Historie van Deel IV is het bekende, door Schiller in een ballade bewerkte verhaal van de handschoen in de leeuwenkooi: ‘Een spaenschen Ridder Stelt sich sottelijck in groot hazaert, om te vercrijghen de goede gracie van een Ioffrouwe, ende comende tot bekentenisse van zijn dwaesheyde, hy scheyde wijsselijc van dat voornemen’ (blz. 551-586). ‘Ick moet spreecken ende beghinnen met den Italiaenschen Poeete, die ghedicht ende ghemaeckt heeft de Fabel van den Amoureuzen Roelant’ (blz. 551): Dat een schoon Aenghesicht alzoo veel stercte heeft (XXIII), dat velen daardoor tot dwaasheden worden gebracht. Na deze beschouwing begint het eigenlijke verhaal. Aan het voorbeeldige hof van de zeer katholieke Spaanse koning Don Ferdinand van Aragon en koningin Isabella leefden o.a. Don Iean Emanuel en jonkvrouwe Eleonora. Deze laatste was ‘zoo onbeleeft ende hoochmoedich als de Edelman courtois ende goedertieren’ (blz. 554). Maar hij was nu eenmaal verliefd: alle toernooi-prijzen die hij won, schonk hij aan Eleonora, en toch versmaadde zij hem, wellicht omdat ‘hy die vrolijck, cloecmoedich, courtois, liberael, dapper, ende magnifijcke van hem selven zijnde, nochtans was leelijck, mismaeckt, ende van cleyne statuere, also dat dese soete Ioffrouwe geen fraeye gemoet onder dat leelijck Lichaem en conde sien’ (blz. 555). Hij bleef nochtans aandringen en ‘om haer den grooten brandt sijns herten te openbaren, daer om dat hy ginck by eenen Poete van sijnen tyt, die inde Castiliaensche spraecke gheleerdelijck conde schrijven, hy vercreech van hem eenige dichten, die hy sijne Joffrouwe wilde schencken, die inden sin dit waren’ (blz. 556): De Liefd' die mijn begeert beveelt (XXIV). Hij vond een bode die het stuk aan zijn ‘Metresse’ overhandigde, maar deze nam het aan om ermee te spotten; ze dankte niet eens de bode. Toen ze deze had
[pagina 213]
teruggezonden, ‘sach zy noch op het achterste van het Pampier, drie of vier versen, die alsoo luyden’ (blz. 599 i.p.v. 559): Als ick mijn Liefd' te kennen geef (XXV). De Joffrouwe lachte om zijn liefde, maar, omdat hij haar zo trouw bleef dienen, veinsde zij enige genegenheid en zij stelde hem op de proef: hij moest haar de hoofden van vijf Moren brengen. Op die wijze hoopte ze voorgoed van de lastige aanbidder verlost te zijn. Maar hij volbracht de ‘heldendaad’: hij doodde zelfs zeven Moren! De koningin berispte hem om zulk een vermetele daad, zij dreigde zelfs met ongenade vanwege de koning; de vrienden waarschuwden de minnaar voor de huichelende joffrouwe, maar alles was tevergeefs: Eleonore bleef veinzen en de dwaze ridder bleef hopen. Toen trok het hof naar Sevillen. Daar hield de koning er o.a. een kooi met enkele gevaarlijke leeuwen op na. Op zekere dag liet de jonkvrouw, ‘het was onwetens of willens’ (blz. 570), haar handschoen vallen te midden van de hongerige beesten en ze beloofde haar vriendschap aan diegene die haar de handschoen terug zou brengen. Zonder nadenken volbracht Don Iean Emanuel ook die heldendaad, waarvoor zij hem echter niet eens dankte. De koningin strafte hem voor zijn roekeloosheid met huisarrest, maar nu was de ridder genezen van zijn dwaze verliefdheid. Vrienden kwamen hem uitnodigen voor de jacht, wat hij dankbaar aanvaardde: zij tenminste vergaten hem niet! Na het avondmaal ging iedereen slapen. ‘Ende den patient niet van liefde, maer van toorne, in plaetse van te gaen slapen, hy ging sijn boecken doorsoecken, ende versamelde een hoop van gedichten sodanich als hier volcht’ (blz. 574): Hoe heeft den hemel niet (doen het u lichaem teelde) (XXVI). Deze verzen liet hij 's anderen daags aan Eleonora bezorgen, ‘sich veynsende of hy niet wiste wat inden Brief was’ (blz. 586). En de verteller besluit: ‘Hier willen wy Emanuel in sijn huys laten, ende de andere haer reyse doen, om dit boec te gaen besluyten, ende my een weynigh rusten van den arbeydt die ick hebbe ghedaen, ick vertrouwe dat wy daer voor eenich profijt sullen gedaen hebben, voor onse Fransche Natie, die hier in eenighe vruchten somtijts sullen comen plucken’ (blz. 586). Hetzelfde verhaal bij Bandello, Novelle, III, 39; hierin komt geen enkel gedicht voor.
[pagina 214]


XXIII Qu'vn beau visage a en soy tant de force Qu'à la seruir vn chacun il efforce, Et ce desir amour se fait nommer, Quoy que bisarre il soit fier & amer, 5[regelnummer] Ayant en soy douceur & courtoisie, Orgueil, rigueur, desdain & ialousie, Ores plaisant & amiable & doux: Et tout soudain tout confit en courroux.
[pagina 215]


XXIII Dat een schoon Aenghesicht alzoo veel stercte heeftGa naar voetnoot1 Dat yder een om haer in diensten sich begheeft.Ga naar voetnoot2 End' dees begheerten siet, die noemen wy het minnenGa naar voetnoot3 Hoe wel dud'doorich sy vervreemt, verheert, de sinnen,Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Zoo schuylt nochtans in haer de soetheydt en het soet,Ga naar voetnoot5 De strafheydt, jalousy, versmaetheydt en hoochmoetGa naar voetnoot6 Als nu vermakelijck, heel lustich lief end' blijt,Ga naar voetnoot7 Weer in een ooghenblick in gramschap geconfijt.Ga naar voetnoot8
[pagina 216]


XXIV L'amour qui regist mes desirs Et qui cause les desplaisirs, Et les soulas que sent mon ame, Allume au milieu de mon coeur 5[regelnummer] Vn feu de si extreme ardeur Et vne si cuisante flamme: Que mon aueugle entendement Quoy qu'il souffre estrange tourment Encor' ne cognoit son oppresse. 10[regelnummer] Car en mourant & languissant Et d'aucun heur ne iouyssant, Encor' ce feu doux il confesse.
[pagina 217]


XXIV De Liefd' die mijn begeert beveeltGa naar voetnoot1 End' oorsaeck van mijn smerten teelt,Ga naar voetnoot2 Ia van mijns Ziels genuchten,Ga naar voetnoot3 Ontsteekt int midden van mijn Hert 5[regelnummer] Een vyer, een oorsaeck van mijn smertGa naar voetnoot5 End' van soo heete suchten.Ga naar voetnoot6 Dat't blint verstant 'twelck is in mijn,Ga naar voetnoot7 Hoe wel het lijdt een vreemde pijn, Niet merckt zijn eygen lijden, 10[regelnummer] Want ziet het queelt, het streeft daer heen:Ga naar voetnoot10 Het kan gantsch geen geluck betreenGa naar voetnoot11 End' 'tnoemt dit noch verblijden.Ga naar voetnoot12
[pagina 218]
Las! ie ne voy si ma douleur Perd vn seul point de sa rigueur 15[regelnummer] Alors que suis en ta presence: Car mesme mal, mesme plaisir, Pareil souhait, mesme desir Ie sens en presence & absence. Mais donc comment se gueriroit 20[regelnummer] Et de son mal s'allegeroit Ce coeur qui ne sçait sa souffrance? Ah, ah! ma douce cruauté, Helas, ma rebelle beauté Toy seule en as la cognoissance. 25[regelnummer] Car ce coeur qui iadis fut mien Ne l'est plus, ains il est tout tien, Et en toy il prend vie & aise: Il se nourrist de ta faueur, Et languist sentant ta rigueur, 30[regelnummer] Ores glacé puis tout en braise. Allege belle ce tourment Et haste le soulagement De cest esclaue qui te prie: Allege ce coeur que tu tiens, 35[regelnummer] Et toutesfois son heur retiens Afin de me tenir en vie.
[pagina 219]
Helaes! ick voel niet dat de smert Begint te mind'ren in mijn Hert, 15[regelnummer] Als ick by u mach wesenGa naar voetnoot15 'k Moet in u tegenwoordicheyt Noch 'tselfde vreucht, end' 'tselfde leytGa naar voetnoot17 Als in u afzijn vresen.Ga naar voetnoot18 Hoe soud' dit Hert dan van zijn quaetGa naar voetnoot19 20[regelnummer] Genesen, d'wijl het selfs den staetGa naar voetnoot20 Nau van zijn lyen kennet,Ga naar voetnoot21 Ach Lief, ghy wetet maer alleen Die deur u schoone trotse zeenGa naar voetnoot23 Al mijn ghedachten mennet.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Want dit Hert dat wel eer was mijnGa naar voetnoot25 Is't nu niet meer, maer gantschlijck dijnGa naar voetnoot26 Het heeft van u zijn leven,Ga naar voetnoot27 Het voedt hem in u gonst altijtGa naar voetnoot28 End' als het wreetheyt van u lyt 30[regelnummer] Begint het voort te beven.Ga naar voetnoot30 Dus my doch nu niet meer verbaestGa naar voetnoot31 Maer om my te vertroosten haest,Ga naar voetnoot32 Hoort doch uws Slaefs gebeden, Verlicht dit Herte dat ghy houtGa naar voetnoot34 35[regelnummer] In u ghebiedt, end' staech benoutGa naar voetnoot35 Stelt het doch weer te vrede.Ga naar voetnoot36
[pagina 220]
Voy ce que ie fais pour auoir Vn fondement de mon espoir Au coeur de celle que i'honore, 40[regelnummer] Afin d'estre fauorisé, Aimé, caressé & prisé De ma diuine Eleonore. Le camp fier des Mahometans, Le tain hideux des Africans 45[regelnummer] Ne sçauroyent estonner mon ame: Toutesfois ie vay tremblotant Et fremis tout, me presentant Deuant toy ma celeste Dame. Ce n'est de couarde frayeur 50[regelnummer] Que sens epoinçonner mon coeur, Ains de desir & sans foiblesse, Ie me sens du tout abbatu Sans force, pouuoir, ni vertu, Sans le secours de ma maistresse. 55[regelnummer] Remets en force vn Cheualier Et l'accepte pour ton guerrier Et pour ton seruiteur fidelle: Si plus tu le tiens en suspens, Si ses esprits vains tu luy rens, 60[regelnummer] Ah! on t'estimera cruelle.
[pagina 221]
Siet wat ick doe om vasticheytGa naar voetnoot37 Mijns hoops te zien in 't Hert geheytGa naar voetnoot38 Van de gheen dien ick eere.Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Siet hoe myn Hert om gonste slooftGa naar voetnoot40 Om Liefd' end' om te zijn gelooftGa naar voetnoot41 Van mijn Eleonore.Ga naar voetnoot42 'Tvermetel Mahometisch Heyr Gewapent in haer vol geweyrGa naar voetnoot44 45[regelnummer] Sou mijn Ziel niet verschricken, Nochtans so gaet het zitt'ren staech Om hem naer uwen dienste graechGa naar voetnoot47 (Ach lieve lief) te schicken,Ga naar voetnoot48 Ten is gheen bloote vrees van pijnGa naar voetnoot49 50[regelnummer] Dien ick voel in mijn Hert te zijn: Maer 'tis een yverich haecken,Ga naar voetnoot51 Ick voel my sonder stercte neerGa naar voetnoot52 Geslagen, sonder dat ick weer Hulp van mijn vrouw genaecken.Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Stelt weer u Ridder in zijn cracht End' hem doch voor u Krijger achtGa naar voetnoot56 Want hy dient u getrouwe, So ghy hem meer in twijfel houtGa naar voetnoot58 End' niet zijn laffe geest herboutGa naar voetnoot59 60[regelnummer] Men sal voor wreet u houwen.
[pagina 222]
Cruelle helas! on te dira Et le siecle aduenir sçaura Ma loyauté & ta rudesse: Ie seray loué pour ma foy, 65[regelnummer] Et chacun chantera de toy Ce fut vne fiere maistresse. Ce fut vne grande beauté Toute confite en cruauté, Ce fut vne douceur trompeuse: 70[regelnummer] Non, non, dira mon esprit lors (Quoy qu'esloigné soit de son corps) Elle estoit de moy amoureuse. Mais le destin nous empeschoit Et fortune point ne vouloit 75[regelnummer] Vnir parfaitement la braise Qui couuoit auec grand ardeur En son esprit, & dans mon coeur, Pour du tout parfaire nostre aise.
[pagina 223]
Wreet salmen u noch noemen dan, End' yeder een, sal weten van Mijn trouwheyt end' u strafheyt,Ga naar voetnoot63 Dan salmen my staech geven prijsGa naar voetnoot64 65[regelnummer] Maer van u singhen dese wijsGa naar voetnoot65 Een trotsert hier in't graf leyt.Ga naar voetnoot66 Het was een soete schoonicheytGa naar voetnoot67 Vermengt met bitt're strafficheytGa naar voetnoot68 Een vrientschap loos, bedect doch,Ga naar voetnoot69 70[regelnummer] Neen, neen sal mijn geest seggen juystGa naar voetnoot70 (Wanneer sy uyt dit lijf verhuyst)Ga naar voetnoot71 Haer Liefde na my trect noch.Ga naar voetnoot72 Maer Gods wil was ons in de weechGa naar voetnoot73 End' de Fortuyn en wou geen deechGa naar voetnoot74 75[regelnummer] Om ons beyd' te vereenen. Want sy en wilde niet de hitGa naar voetnoot76 Van dese kool dus maecken mitGa naar voetnoot77 Haer coude hert gemeene.
[pagina 224]


XXV Alors que ma peine ie dis Et la publie en mes escrits C'est l'esprit d'amour qui la chante, Lequel sans mon consentement 5[regelnummer] Expose tout mon pensement, Et la douleur qui me tourmente.
[pagina 225]


XXV Als ick mijn Liefd' te kennen geef En dat deur schriften die ick schreef, Het is de geest der liefdeGa naar voetnoot3 Die 't singh, hy tegens mijnen wilGa naar voetnoot4 5[regelnummer] Leyd' uyt al mijn gedachten stil,Ga naar voetnoot5 En my met pijn geriefde.Ga naar voetnoot6
[pagina 226]


XXVI Dom Iean Emanvel a l ingrate Eleonore Que n'a le Ciel en produisant ton corps Formé l'esprit tout tel que le dehors? Ou que n'a-il cet esprit fait visible, Afin qu'estant, ainsi qu'il est nuisible, 5[regelnummer] On l'euitast ainsi que le nocher Fuit vn écueil, ou perilleux rocher, Lors, que tandis que le Ciel ne l'estonne Auec ces feux, la mer, rase il silonne? Que n'a le sort assuietty ton coeur 10[regelnummer] Dessous la loy de quelque grand rigueur, En te donnant vn amy aussi stable, Comme ton coeur est loyal & aimable?
[pagina 227]


XXVI Don Iean Emanuel, aen de ondanckbarighe LeonoreGa naar voetnoot* Hoe heeft den hemel niet (doen het u lichaem teelde)Ga naar voetnoot1 V geest also gemaect g'lijct lichaem u afbeelde?Ga naar voetnoot2 Waerom heeft hy de Gheest niet zienelijck gemaect?Ga naar voetnoot3 Op dat (dewijl het schaet al 'tgene het genaect)Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Men t'wis'lijck mijen mocht, ghelijck de Schippers plegenGa naar voetnoot5 Te vlieghen voor een klip en kiesen and're wegen,Ga naar voetnoot6 Wanneer een sture buy hun haestelijc verbaest,Ga naar voetnoot7 En dat de dulle Zee op al de rotsen raest.Ga naar voetnoot8 Waerom en heeft het lodt u herte niet doen setten,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] En buyghen onder 't pidt van strafheydts strengste wetten?Ga naar voetnoot10 V doend' een minnaer die gestadig was, gelijckGa naar voetnoot11 V wreede hart is, dat van liefde neemt sijn wijckGa naar voetnoot12
[pagina 228]
Que n'a l'amour décoché tous ses traits Les plus ardens, & les plus imparfaits 15[regelnummer] Qu'onc dessus coeur émeu il décocha? Et si iamais ses yeux on déboucha Pour auiser, & pour faire l'eslite De quelque bien & soulas, & merite, Que n'a il pris ce desir, hà pour moy 20[regelnummer] Et pour iuger de ma loyale foy? Et regarder la plus fausse femelle La plus traistresse, & subtile, & cruelle Que nature onc ait en terre produit, Comme vn sion d'vn sauuageon sans fruit? 25[regelnummer] Que n'a ce fol auisé ta faintise Et le desir de ma grande franchise, Pour separer mon coeur de ton desir, Et me laisser viure libre à plaisir? Le sort, le Ciel & l'amour, tous ensemble 30[regelnummer] Auoyent dressé (ainsi comme il me semble) Cette coniure, & vouloyent m'effrayer, Et m' effrayant ma constance essayer Pour, ce faisant, me faire entendre comme
[pagina 229]
Of waerom heeft de Liefd' zijn alderheetste schichten,Ga naar voetnoot13 En d'alder onvolmaectst die hy had connen lichten,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Iae als hy eenigh hart oyt me bewegen dorstGa naar voetnoot15 Doen vlieghen inde gront van u versteende borst?Ga naar voetnoot16 Indien hy oyt ontsloot de vensters van sijn oogen,Ga naar voetnoot17 Om alles wel te sien, en na een keur te poogenGa naar voetnoot18 Van troost, verdienst, van trouw' of eenich goet altoos.Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Waerom gaf hy my niet van dese keur de loos?Ga naar voetnoot20 So wel om t'oord'len van mijn aldertroutste trouwe,Ga naar voetnoot21 Als om ondect te sien de alder valschte Vrouwe,Ga naar voetnoot22 So loos, soo wreet, ja soo meynedich, als ick achtGa naar voetnoot23 Dat immer de natuer op aerd' heeft voortghebracht,Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Ia g'lyck de spruyten van d'onvruchtb're wilde boomen,Ga naar voetnoot25 Hoe heeft hy niet op haer gheveynstheydt acht ghenomenGa naar voetnoot26 En op den yver van mijn vryheydt al te groot,Ga naar voetnoot27 Om dit mijn hart van haer te scheyden inde noot, En my te laten vry, en naer mijn wenschen levenGa naar voetnoot29 30[regelnummer] Den Hemel, de Fortuyn, de Liefd' hun al begevenGa naar voetnoot30 Tot dit ghestemde werck: sy alle zijn van zinGa naar voetnoot31 Te jagen my alleen een schric ten herten in,Ga naar voetnoot32 En soo het pit van mijn volstandicheydt te proeven,Ga naar voetnoot33 Waer door sy gheven my te kennen het behoevenGa naar voetnoot34
[pagina 230]
Doit se regir vn sage, & accort homme 35[regelnummer] En tous ses faits, àfin que sagement Ie fisse choix de mon heur, ou tourment, Et que guidé de raison ie suiuisse Vne qui sceust iuger de mon seruice. Ils m'ont guidé pour dresser mon esprit 40[regelnummer] En ce destroit de haine, & contredit, Et m'ont offert ce fier obiet à l'ame, Afin qu'vn iour sobrement ie m'enflamme Ayant gousté que vaut le desplaisir Que i'ay acquis, ne sçachant bien choisir. 45[regelnummer] Car choisissant la beauté d'Eleonore Et ce clair taint qui fait rougir l'Aurore De grand dépit helas! ie ne voyois En quel danger ma vie ie mettois. Point ne sentois la finesse & la ruse 50[regelnummer] Qui se cachoit sous ce chef de Meduse, Et ne goustois que la clarté qu'on voit Par le dehors, l'obscur n'aparoissoit
[pagina 231]
35[regelnummer] Van een die wijs en loos wil in zijn daden zijn,Ga naar voetnoot35 Op dat ick mocht daer deur van mijn gheluck en pijnGa naar voetnoot36 Doen een gewisse keur, en dat ick vande reden.Ga naar voetnoot37 Wel zijnde voorgegaen, sou moghen een nae tredenGa naar voetnoot38 Die van myn trouwe dienst den rechten vonnis gaf,Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Sy hebben my gheleydt, haer schalcheyt was de staf,Ga naar voetnoot40 Die my in d'enghte bracht, van haet en teghen spreken.Ga naar voetnoot41 En op dat ic eens sou my soberlic ontsteken.Ga naar voetnoot42 Wanneer ick had geproeft wat ongenoecht vermocht,Ga naar voetnoot43 Dien ick vercreghen heb, niet wetend' noch wat docht,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Soo leyden sy my voor dit trots present te voore.Ga naar voetnoot45 Want doen ick coos de schoondt' van mijn EleonoreGa naar voetnoot46 En 'tbloosend' aenghezicht het welck den dagheraet Soo seer beschaemdt, dat het daerom haer blincken laet.Ga naar voetnoot48 Van grooten spijt, helaes! en kon ick niet eens mercken, 50[regelnummer] In wat ghevaer ick gingh mijn eyghen leven wercken;Ga naar voetnoot50 Ick voelde doen niet eens de schalckheydt noch de list,Ga naar voetnoot51 Die sy dus onder 'thooft Medusae looslijck wistGa naar voetnoot52 Te bergen, Ach! God weet dat ick niet anders smaecte Als d'held'ren glans, die haer van buyten heel volmaecte:Ga naar voetnoot54
[pagina 232]
Lequel depuis m'acheminoit vers l'onde, Que le Nocher en se dépitant sonde 55[regelnummer] Auec sa rame en passant les esprits Qui par la mort aux enfers sont conduits. Tu me voulois, ha, fille desloyale Conduire au bord de l'onde stygiale, Et consacrois ma vie aux Africains, 60[regelnummer] Me deffaisant auec mes propres mains, Mais le haut Dieu soustenant ma querelle, Et encontre eux, & contre toy cruelle, Me deliura, & eust pitié de moy, Pour condamner le defaut de ta foy, 65[regelnummer] Et faire voir à chacun, que Medee Onc l'ame n'eust si esprise, & voilee
[pagina 233]
55[regelnummer] Dees duyst're strafheyt heeft sich doen niet eens verbreytGa naar voetnoot55 Die my daer na noch heeft nae 'twater toegheleytGa naar voetnoot56 Het welc den Schipper met zijn riemen gaet deursnyen,Ga naar voetnoot57 En doet die geesten lancx de swarte stroomen glyen,Ga naar voetnoot58 Daer deur men na de doot ons voert tot in de Hel:Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] En ghy had oock ghedocht (hâ onghetrouwe vel)Ga naar voetnoot60 Mijn Ziel te voeren aen den oever van die stroomen, Daer Charon voor een buyt my dan had ingenomen,Ga naar voetnoot62 En ick gingh off'ren my den Africanen op,Ga naar voetnoot63 Gaf haer mijn eyghen swaert, om deur mijn eygen cropGa naar voetnoot64 65[regelnummer] Te dringhen, maer die Godt die't alles kan beooghen,Ga naar voetnoot65 Heeft my, beyd' haer en u, ô wrede Vrouw onttoogenGa naar voetnoot66 Die was met my te ly, op dat hy dese trouwGa naar voetnoot67 Van u so seer vervalscht te straffer wreken souw,Ga naar voetnoot68 En yeder een doen sien, dat noyt Medeas listenGa naar voetnoot69 70[regelnummer] Daer deur sy rockten op soo veel on telbre twistenGa naar voetnoot70
[pagina 234]
Charmant, liant les esprits, & les corps, Et esmouuant mille & mille discords Pour se venger (en occiant son frere) 70[regelnummer] De la poursuite, & guerre de son pere, Ou pour oster à son espoux Iason Cruelle fill au malheureux Creon, Que toy cherchant ma deffaite & ruine, Lors que pleurant ta fourbe m'achemine 75[regelnummer] Dedans le parc des Lyons rugissans, Mais plus que toy, vers moy, doux & plaisans. Tu voyois bien que ma cause estoit bonne Mais ne voulois: ô fiere Tisiphone! Le recognoistre, & aymois mieux me voir 80[regelnummer] Mort & deffait, que me donner espoir De recompence, ou de quelque allegresse En te suyuant comme dame & maistresse.
[pagina 235]
En soo veel Zielen, met haer toverijen bant,Ga naar voetnoot71 (Verdoende haer eyghen broer) om haer te wreken vantGa naar voetnoot72 Vervolgen, dat haer Vaer dee om den raedt te keerenGa naar voetnoot73 Die sy had opghestelt, om listelijck te weeren,Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Dat d'arghe Dochter van d'ongh'luckighe Creon,Ga naar voetnoot75 Haer leven Iason niet int endt en overwon,Ga naar voetnoot76 Gelijck ghy doet, wanneer gy soect mijn ziel te krenckenGa naar voetnoot77 En my deur list, en een ghemaect gheschrey sout denckenGa naar voetnoot78 Te brengen in het perck daer wreede Leeuwen zijn:Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Maer soeter noch als ghy, en lienflijcker voor mijn,Ga naar voetnoot80 Ghy saecht wel dat mijn saeck de goetheydt selfs most croone,Ga naar voetnoot81 Maer ghy en wilde niet, ô wreede Tisyphone,Ga naar voetnoot82 Ghy wout my liever sien verslonden vande doot,Ga naar voetnoot83 Als my een mag're hoop te gheven in mijn noot,Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] Van eenich heyl altoos, daer uyt ick cracht mocht scheppenGa naar voetnoot85 En my (om u als vrouw te volghen) dapper reppen,Ga naar voetnoot86
[pagina 236]
I'estois aueugle, aueugle & sans esprit, Et sans raison aueuglement conduit 85[regelnummer] Sous ton plaisir, mais ores ie dissipe Tout ton effort, & sage m'emancipe De ta puissance, ayant pour ma clarté Pris le rayon perdu de liberté, Ie te renonce, ô peruerse aduersaire 90[regelnummer] Et plus de toy ie n'ay aucun affaire, I'abhorre & fuis ces yeux clers & lascifs, Iadis de moy cruels & fugitifs, Et le parier emmiellé de ta bouche A mon oreille aucunement ne touche, 95[regelnummer] Tes ris me sont autant de traits poignans, Et tes douceurs mille glaiues tranchans: De tes souspirs le vent ainsi m'estonne Que de Iupin les esclats quand il tonne, Et t'approcher me seroit aussi dur 100[regelnummer] Que m'en aller dans le manoir obscur Où le Thebain pour l'amour de sa dame Alla sonnant vestu de corps, & d'ame.
[pagina 237]
Helaes! ick was verblint, blint segh ick sonder gheest, En sonder reden is dees blintheyt noch geweest,Ga naar voetnoot88 Recht naer u zin gheleydt, maer nu wil ick verghetenGa naar voetnoot89 90[regelnummer] Al mijn verleden werck, en wijselyc my wetenGa naar voetnoot90 Te stellen uyt u macht, en nemen voor myn glansGa naar voetnoot91 Mijn oude vrijheyt weer, mijn alderschoonste cans,Ga naar voetnoot92 V segh ick af, ô ghy verkeerde vyandinne,Ga naar voetnoot93 Ick wil in eeuwicheyt u nu niet meer beminne,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] Ick grouwel en ic vlie voor 'tclaer oncuysch gesicht,Ga naar voetnoot95 'Twelck eertyts vloot voor my, en was myn wreede licht,Ga naar voetnoot96 Het vleyen van u mondt, sal nu niet eens myn ooren Genaken, 'twelck my plach voor desen te becooren.Ga naar voetnoot98 De wint van u gesucht my wel soo seer verbaest,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Ghelijck den donderslach daer Iupiter me raest,Ga naar voetnoot100 V lachen en u gonst zyn my als wreede pylen,Ga naar voetnoot101 Als swaerden, Zagen, die my hart aen stucken vijlen,Ga naar voetnoot102 'Tghenaecken van u lyf, sou vallen my soo swaer,Ga naar voetnoot103 Als neer te dalen in de duyst're woonste, daerGa naar voetnoot104 105[regelnummer] Thebanus (om zyn vrouw recht na haer zin te vieren)Ga naar voetnoot105 Met Lichaem en met Ziel gingh roepen, rasen tierenGa naar voetnoot106
[pagina 238]
Va donc cruelle, & cerche vn autre obiet De tes desseins, & vn autre suiet 105[regelnummer] De ton venin, & feinte hypocrisie, Car autre voye ay ie à present choisie, Où ne pourray en aimant m'esgarer: Où ie sçauray sagement deuorer Tous les ennuis, la tristesse importune 110[regelnummer] Et les effrois que bastist la fortune: Où asseuré ie ne craindray l'ardeur D'vn oeil lascif, ni la foible vigueur De l'Archerot que pensois indomptable, Et lequel i'ay d'vne force admirable 115[regelnummer] Sur toy, en toy, battu & terrassé Tant que du tout ie le voy trespassé, Pourri, défait, sans honneur & sans gloire Loin reietté de mon coeur & memoire. Tu gemiras, alors que ie riray, 120[regelnummer] Et poursuiuras alors que ie fuiray, Ie te verray en ma grande liesse, Pleine d'ennuy & de pasle tristesse, Car tu seras la proye de l'amour, Et en mon coeur lors ne feras seiour,
[pagina 239]
Gaet dan ô wreede, gaet en soeckt een and'ren zinGa naar voetnoot107 Van u aenslaghen, en een ander nieu begin Van u vergift, en van al u gheveynsdicheden,Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] Want ick wil nu voortaen een nieuwe wech betreden, Daer op ic, wijl ick min, in't minst niet dolen mach,Ga naar voetnoot111 Daer ick sal connen voort vergeten met een dachGa naar voetnoot112 Al mijn verlede druck, en banghe droefheydts qualen,Ga naar voetnoot113 De schricken die Fortuyn ging in mijn herte malenGa naar voetnoot114 115[regelnummer] Alwaer ick voort sal zijn verseeckert vande vlam,Ga naar voetnoot115 Die door u gayle oogh, staech op mijn harte quam,Ga naar voetnoot116 En vande swacke cracht des schutters, die voor desenGa naar voetnoot117 Ick heb geacht gheheel onwinnelijck te wesen:Ga naar voetnoot118 Maer nu heb ick (Godt lof) met mannelijck gewelt,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] V, en u trotse cracht, ter aerden neer geveltGa naar voetnoot120 Soo seer dat ickse sie gheheelijck overleden;Ga naar voetnoot121 Verrot, verdaen, onteert, ontbloot van heerlicheden,Ga naar voetnoot122 Verstoten uyt mijn hart, verstoten uyt mijn sin,Ga naar voetnoot123 Dan sult ghy schreyen, als ick 'tlachen eerst begin,Ga naar voetnoot124 125[regelnummer] Int midse van mijn vreucht, met 'therte vol ghenuchtenGa naar voetnoot125 Sal ick u noch eens sien van banghe droefheydt suchten, Want ghy sult noch indt endt der liefdens proye zijn,Ga naar voetnoot127 Maer denc geen woonste dan te maken meer in mijn,Ga naar voetnoot128
[pagina 240]
125[regelnummer] (Non plus qu'il fait) l'amour ni son bandage Toy, ni tes yeux, ni ton plaisant visage: Et ne pourras te vanter desormais Que par toy i'aye au coeur, ou guerre ou paix. Ie iouyray desormais de mon aise, 130[regelnummer] Auilissant & les brandons & braise, Que iusqu'icy ie donnois sottement A Cupidon en mon aueuglement, Et ie renuoye, & les desirs & peines. Et les desseins des poursuittes plus vaines 135[regelnummer] Que i'ay pour toy fait, encor te diray Que mille fois plutost ie choisiray De repasser en l'Afrique sterile, Pour y combattre, & auoir file à file, Cent mille noirs en barbe, auec leurs dards 140[regelnummer] M'enuironnans, enclos de toutes parts, Qu'onc d'vn clin d'oeil ie regarde ta face, En te faisant tant peu que soit de grace Et croire peux qu'encor apres la mort Me ressentir ie veux de ce grand tort 145[regelnummer] Que tu m'as fait, & te seray sans cesse (Si me suruis) de nuict parmy la presse
[pagina 241]
Geen seg ick, geen altoos, niet meer dan selfs het minnen,Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Of die yet vande min, te minnen eens beginnen. Ghy, noch u oogh, noch u vermaecklijc aengesichtGa naar voetnoot131 En sal sich nu voortaen beroemen al te ligt,Ga naar voetnoot132 Dat ick door u int hert heb oorloch ofte vredenGa naar voetnoot133 Ick sal my nu voortaen met blye vreucht becleden,Ga naar voetnoot134 135[regelnummer] V Fack'len en de Cool verachtend' alle bey,Ga naar voetnoot135 Die ick tot heden toe gaf sottelijck gheley,Ga naar voetnoot136 Ick send' u weer de lust, en al myn pynen mede, D'aenslaghen van het yl vervolgen dat ick dedeGa naar voetnoot138 Om uwent wil alleen, noch sal ick segghen nou,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Dat ick wel duysentmael noch liever kiesen sou, Int vruchtloos Africa heel weereloos te trecken,Ga naar voetnoot141 En strijden daer alleen met al de swarte vrecken,Ga naar voetnoot142 Die my omringhden met haer pylen om en tom,Ga naar voetnoot143 Dan dat ick immermeer soo dichte by u comGa naar voetnoot144 145[regelnummer] Om met een oogenwenck u aensicht te aenschouwen.Ga naar voetnoot145 Of eenich gonst te doen dat ghy voor gonst sout houwen,Ga naar voetnoot146 En ghy, ghelooft dit vry, dat ick noch na de doot Sal dencken aen de pyn, sal dencken aen de noot Daer ghy my leyde in, en sal oock nimmer latenGa naar voetnoot149 150[regelnummer] (So ghy my overleeft) u dootelijck te haten,Ga naar voetnoot150
[pagina 242]
Des songes vains ramenant à tes yeux La mort, l'effroy, les assauts furieux, Sacs & combats, & mortelles conquestes, 150[regelnummer] Et le peril des rauissantes bestes. Ainsi viuant, mourir ie te feray, Et reposer pas ne te laisseray, Tant que vaincuë en fin de ceste oppresse D'ennuy chargee, & de grande destresse, 155[regelnummer] Viennes pleurant sans amour, & sans coeur: Gouster la mort, son effort & rigueur.
[pagina 243]
En brengen voor u oogh snachts onder het gedrangGa naar voetnoot151 Van d'yd'le dromen staech een schrickelick bedwangh,Ga naar voetnoot152 Gelyck de bleecke doot, 'tgeraes van dulle stormen,Ga naar voetnoot153 'tGeplonder en de strijdt, recht doodelijcke vormenGa naar voetnoot154 155[regelnummer] 'tGevaer, 'tghesnuyf, 'tgeknaech van 'tgrypende gediert,Ga naar voetnoot155 'tWelk stadich om en tom u naecte Lichaem swiert.Ga naar voetnoot156 En ziet so sal ick u al levende doen sterven, En laten u geen rust, noch nacht noch dach verwerven, Tot dat ghy in het endt verwonnen van u pijn.Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Beladen met ghequel, verheert van u ghequijn.Ga naar voetnoot160 Comt wenend' sonder liefd' en zonder herte smaken,Ga naar voetnoot161 Wat dat des doots gheweldt can door haer crachten maken.Ga naar voetnoot162	[tekstkritische noot]In ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 598. Behalve de verwijzing in de inleiding naar ‘le Poëte Italien, qui a fait & dressé la fable de Roland amoureux’, staat in margine nog: Liure 1. cha. 19.; in M.M. Boiardo: Orlando Innamorato, L. I, Canto 19 schijnt een gelijkaardige strofe niet voor te komen (zie: M.M. Boiardo, Tutte le opere a cura di Angelandrea Zottoli. Milano z.j., blz. 487-503). [tekstkritische noot]In 1646 en 1650, Deel IV, blz. 551-552. 7 end' in 1646: end, voetnoot1 Dat: inzet van een exclamatieve zin; alzoo: zo; stercte: kracht, vermogen. voetnoot2 Dat: zodat (na alzoo veel, vs. 1); haer: nl. de bezitster van het schoon Aenghesicht (vs. 1); in diensten sich begheeft: onderdanig wordt. De punt aan het einde van dit vers vervange men door een uitroepteken. voetnoot3 siet: kijk! Na dit vers denke men een punt of een uitroepteken. voetnoot4 dud'doorich: versuft, suffig; sy: nl. het minnen (vs. 3), de liefde; vervreemt: verjaagt, rooft; verheert: overheerst, tiranniseert; de komma na dit woord denke men weg; de sinnen: het verstand en het gemoed. voetnoot5 de soetheydt en het soet: de liefelijkheid en het aangename. voetnoot6 De strafheydt: de gestrengheid, de hardvochtigheid; versmaetheydt: versmading, verachting. voetnoot7 Als nu: nu eens; blijt: blij, verheugd. voetnoot8 Weer: dan weer, plotseling; in ... geconfijt: doortrokken van, vol. [tekstkritische noot]In ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 602-604. Varianten van de Nederlandse tekst: In 1622 titel: Amoureus-Liedeken, Op de Stem: Alst begint. - 1 beveelt in 1622: verveelt - 3 Ia van myns in 1650: Ia mijns - 5 smert in 1650: smett - 7 mijn, in 1650: myn. - 8 pijn, in 1650: pijn - 10 streeft in 1622: sterft - heen: in 1622: heen, in 1650: heen. - 14 Hert, in 1650: Hert. - 18 afzijn in 1622: af sijn in 1650: af syn - 20 staet zonder komma, in 1622: staet, - 38 geheyt in 1622: gcheyt - 42 Van in 1646 en 1650: Was - 46 het zitt'ren staech in 1646 en 1650: het staech - 48 schicken, in 1622: schicken. - 51 yverich in 1622: yvrich - 54 genaecken in 1622: genaecke - 61 dan, in 1622: dan zonder komma - 62 yeder een, in 1622: yeder een zonder komma, in 1646: yeder, een - 76 Want in 1646 en 1650: Wat [tekstkritische noot]In 1646 en 1650, Deel IV, blz. 556-599 (= 559); in beide uitgaven 598-599 foutief voor 558-559. Het lied komt ook voor in het Groot Lied-boeck, 1622 (ed. Stuiveling, Culemborg 1975, lied CXLII, blz. 470-473). In de ed. 1646 werd tussen de strofen geen scheiding aangebracht, in de ed. 1650 en in het Lied-boeck wel; in dit laatste werden de strofen bovendien genummerd. voetnoot1 begeert: begeerte, verlangen. voetnoot2 teelt: voortbrengt, verwekt. voetnoot3 genuchten: vreugden. voetnoot5 vyer: vuur, liefdebrand. voetnoot6 heete suchten: vurige verlangens; de punt hierna vervange men door een komma. voetnoot7 't blint verstant: de verblinde geest; mijn: mij. voetnoot10 queelt: treurt, kwijnt; streeft daer heen: verlangt naar dat lijden; waarschijnlijk, volgens het Frans (mourant), te lezen met 1622: sterft daer heen: sterft weg, verkwijnt. voetnoot11 gantsch geen: helemaal geen; betreen: vinden, bereiken. voetnoot12 dit: dit alles, deze toestand. voetnoot15 wesen: hierna denke men een dubbelepunt. voetnoot17 leyt: leed, smart. voetnoot18 u afzijn: ruw afwezigheid. voetnoot19 quaet: kwaal, pijn. voetnoot20 d'wijl: daar, terwijl; selfs: zelve; staet: aard, gesteldheid. voetnoot21 Nau: nauwelijks, amper; kennet: kent, bevroedt. voetnoot23 zeen: zeden, gedragingen, karakter. voetnoot24 mennet: ment, leidt, beheerst. voetnoot25 mijn: het mijne. voetnoot26 dijn: het uwe; na dit woord denke men een punt. voetnoot27 heeft: bezit, onvangt. voetnoot28 hem: zich; u gonst: uw genegenheid. voetnoot30 voort: onmiddellijk, dadelijk. voetnoot31 Dus: daarom; my ... verbaest: verbijster mij, ontstel mij; doch: toch. voetnoot32 haest: haast u. voetnoot34 Verlicht: ontlast, troost. voetnoot35 u ghebiedt: uw macht, uw heerschappij; staech: gestadig, voortdurend; benout: beangstigt, beklemt; na dit woord denke men een komma. voetnoot36 Stelt het enz.: breng het toch weer tot rust. voetnoot37 vasticheyt: vaste grond, goede reden. voetnoot38 geheyt: bevestigd. voetnoot39 van: door; betreffende(?); dien: die (vrouwel.) voetnoot40 slooft: zich afslooft, zwoegt; hierna denke men een komma. voetnoot41 gelooft: geprezen. voetnoot42 Van: door. voetnoot44 haer: hun, nl. het heyr (vs. 43), de soldaten; vol geweyr: volledige wapenrusting. voetnoot47 hem: zich; graech: gewillig. voetnoot48 schicken: voegen; de komma na dit woord vervange men door een punt. voetnoot49 bloote: blode, laffe; van: voor. voetnoot51 yverich: om het metrum te lezen met slechts twee lettergrepen, zoals in 1622; haecken: smachten, verlangen. voetnoot52 sonder stercte: krachteloos. voetnoot54 vrouw: gebiedster; genaecken: bereik, verwerf. voetnoot56 hem ... acht: acht, beschouw hem toch als uw strijder, uw kampioen. voetnoot58 meer: langer. voetnoot59 laffe: machteloze; herbout: herstelt; na dit woord denke men een komma. voetnoot63 u strafheyt: uw hardvochtigheid, uw wrede ongenaakbaarheid. voetnoot64 prijs: lof. voetnoot65 dese wijs: dit lied; na dit woord denke men een dubbelepunt. voetnoot66 trotsert: hoogmoedige, ongenaakbare vrouw; leyt: ligt. voetnoot67 Het: nl. dat wat er tussen ons geweest is, of, volgens het Frans: zij, de ‘trotsert’ (vz. 66); soete: aangename, liefelijke; schoonicheyt: schoonheid. voetnoot68 strafficheyt: hardvochtigheid, wreedheid; na dit woord denke men een komma. voetnoot69 loos: lege, bedrieglijke; bedect doch: verborgen nochtans, niet duidelijk blijkend; de komma hierna vervange men door een punt. voetnoot70 juyst: terecht, dan. voetnoot71 sy: nl. mijn geest, mijn ziel. voetnoot72 Haer Liefde enz.: haar liefde gaat nog naar mij uit. voetnoot73 was ons in de weech: stond ons in de weg, dwarsboomde ons. voetnoot74 de Fortuyn: Fortuna, de godin van geluk en ongeluk; en wou geen deech: wilde niet helpen. voetnoot76 de hit: de hitte, de vurigheid. voetnoot77 dese kool: deze brandende kool, nl. mijn vurig hart; dus: alzo, aldus; maecken mit ... gemeene: verenigen. [tekstkritische noot]In ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 603. Dit is de vertaling van een Spaans vers, dat zowel in de Franse vertelling als in de Nederlandse vóór de Franse, resp. Nederlandse tekst gegeven wordt, nl.: Quando en mi paena maior Io publiquo lo que fiento Es el spirito d'amor Que sin my Consentimente 5[regelnummer] Dizi todo lo que siento. In ed. 1646 en 1650, Deel IV blz. 599 (= 559). In ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 603. 1 paena in 1604: poena - 5 Dizi in 1650: Dizo [tekstkritische noot]In 1646 en 1650, Deel IV, blz. 560. voetnoot3 Het is: dan is het. Bij deze opvatting is vs. 4b-5 een gelijksoortige zin: en dan maakt hij. Het is ook mogelijk vs. 3-4a als een tussenzin te beschouwen. voetnoot4 singh: zingt; tegens: tegen, ondanks. voetnoot5 Leyd' uyt: maakt bekend; stil: geheime, onuitgesproken. voetnoot6 geriefde: griefde. [tekstkritische noot]In ed. Rouen, 1604, Tome IV, blz. 621-626. 91 fuis in 1604: fais hier verbeterd naar ed. Lyon, I. Farine, 1578: fuits Varianten van de Nederlandse tekst: 6 vlieghen in 1650: vlieden - 7 verbaest in 1650: verhaest - 12 wijck zonder komma, in 1650: wijck, - 16 versteende in 1646 en 1650: versteend - 18 en in 1650: om - 21 aldertroutste in 1646: aldercroutste - 23 als in 1650: dat - 25 wilde in 1646: milde - boomen, in 1650: boomen. - 31 werck: in 1650: werck, - 41 haet in 1646 en 1650: haer - spreken. in 1650: spreken, - 45 voor in 1646 en 1650: voore - 46 Want in 1646: Wans - 52 looslijck zonder komma, in 1650: looslijck, - 54 glans, in 1650: glans zonder komma - 60 ghedocht in 1650: gedoocht - 69 En in 1646: Een - 70 deur in 1650: door - op soo veel on telbre in 1650: op, veel ontelbare - 72 broer) in 1650: broer, - 75 Creon in 1646 en 1650: Geon - 92 cans, in 1650: cans. - 93 af, in 1650: af (- 98 'twelck in 1646: 'twelcke - becooren. in 1650: becooren, - 117 des in 1650: der - 129 selfs zonder komma, in 1650: selfs, - 136 gheley, in 1650: geley. - 141 vruchtloos in 1650: vruchteloos - 145 aenschouwen. in 1650: aenschouwen, - 156 swiert, in 1650: swiert: - 157 sterven, in 1650: sterven zonder komma - 158 rust in 1650: rnst - 159 pijn. in 1650: pyn, [tekstkritische noot]In 1646 en 1650, Deel IV, blz. 574-585. voetnoot* ondanckbarighe: ondankbare. voetnoot1 doen: toen, het: hij, nl. den hemel; teelde: schiep. voetnoot2 V geest: uw geest, het onstoffelijke in u, nl. uw verstand, uw gevoel en uw wil; g'lijct lichaem: gelijk het lichaam, zoals het lichaam; afbeelde: weergaf, liet zien. voetnoot3 zienelijck: zichtbaar. voetnoot4 dewijl: daar, omdat; het: nl. de Gheest (vs. 3); genaect: naderbij komt. voetnoot5 wis'lijck: zeker; of: wijselijk, verstandig; mijen: mijden, ontwijken. voetnoot6 Te vlieghen: snel te vluchten; de variant vlieden verdient hier wellicht de voorkeur, daar in het Frans staat fuit. voetnoot7 sture: woeste, onstuimige; hun haestelijc verbaest: hen plotseling ontstelt, doet schrikken. voetnoot8 En dat: en wanneer; dulle: woeste. voetnoot9 u herte: uw hart; doen setten: geplaatst, gesteld. voetnoot10 't pidt: de kracht, de zwaarste tucht; strafheydts: van de gestrengheid, van de ongenaakbaarheid. voetnoot11 V doend' een minnaer: met u een minnaar te geven; gestadig was, gelijck enz.: die even standvastig was als uw hardvochtig hart. voetnoot12 van ... neemt sijn wijck: vlucht voor, zich verre houdt van. voetnoot13 de Liefd': Cupido; alderheetste schichten: allervurigste, meest verzengende pijlen. voetnoot14 lichten: tillen, uit zijn koker nemen. voetnoot15 Iae als hy ... me: als die waarmee hij zelfs; bewegen dorst: kon beroeren, kon opwekken. voetnoot16 de gront: het diepste; u versteende borst: uw verhard gemoed. voetnoot17 hy: nl. de Liefd' (vs. 13); de vensters van sijn oogen: de (venster)luiken, de blinden die zijn ogen beletten te zien. voetnoot18 wel: goed, terdege; na een keur te poogen: te proberen iets voortreffelijks te vinden. voetnoot19 altoos: tenminste, althans; de punt hierna vervange men door een komma. voetnoot20 van dese keur de loos: het recht, de mogelijkheid van deze keuze; het vraagteken hierna vervange men door een komma. voetnoot21 t'oord'len van: te oordelen over. voetnoot22 ondect: ontmaskerd. voetnoot23 loos: listig, geslepen. voetnoot24 immer: ooit. voetnoot25 de spruyten: de loten, de takken; de komma na boomen vervange men door een vraagteken. voetnoot26 Hoe: hoe kan het zijn dat, waarom toch. voetnoot27 vryheydt: vrijmoedigheid; al te groot: zeer grote. voetnoot29 leven: na dit woord denke men een vraagteken of een uitroepteken. voetnoot30 hun al begeven Tot: zetten zich allemaal aan, spannen zich allen in voor. voetnoot31 ghestemde: vastgestelde, voorbestemde. voetnoot32 alleen: slechts; ter herten in: in het hart. voetnoot33 het pit van mijn volstandicheydt: de kern, de kracht van mijn standvastigheid; te proeven: te beproeven, op de proef te stellen. voetnoot34 gheven my te kennen: mij te kennen geven, doen inzien; het behoeven Van: wat er nodig is voor. voetnoot35 een: iemand; loos: schrander, verstandig. voetnoot36 mocht: zou kunnen; daer deur: daardoor, alzo. voetnoot37 een gewisse keur: een vaste, trefzekere keuze; en dat: en opdat; vande reden: door de redelijkheid, door het verstand; de punt hierna denke men weg. voetnoot38 Wel zijnde voorgegaen: degelijk voorgelicht; moghen: de gelegenheid hebben; een: een vrouw; nae treden: volgen (om haar te verkrijgen). voetnoot39 van: over; den rechten vonnis gaf: het juiste oordeel velde, juist oordeelde. voetnoot40 Sy: nl. Den Hemel, de Fortuyn, de Liefd' (vs. 30); haer schalcheyt: hun loosheid, hun plaagzucht; de staf: de stok, de leid-staf. voetnoot41 teghen spreken: tegenspraak, verloochening. voetnoot42 soberlic: matig, niet te hevig; my ... ontsteken: ontbranden, verliefd worden; de punt hierna vervange men door een komma. voetnoot43 geproeft: ondervonden; ongenoecht: verdriet. voetnoot44 Dien: dat, nl. ongenoecht (vs. 43); niet wetend' noch: nog niet wetend, nog onervaren in de kennis van; docht: deugde, goed was. voetnoot45 Soo: met die bedoeling, slaat terug op op dat (vs. 42); dit trots present: deze hoogmoedige gave, nl. Eleonora; leyden ... voor ... te voore: legden voor, lieten zien. voetnoot46 doen: toen; hieraan beantwoordt de hoofdzin: en kon ick enz. (vs. 49); de schoondt': de schoonheid. voetnoot48 het ... haer: hij ... zijn, nl. den dagheraet (vs. 47); laet: nalaat; de punt hierna moet weg. voetnoot50 gingh ... wercken: voerde, bracht. voetnoot51 de schalckheydt: de sluwheid. voetnoot52 sy: nl. Eleonora; dus: aldus, zo; Medusae: van Medusa, volgens de Griekse mythologie een van de Gorgonen; de aanblik van haar hoofd versteende de mensen; looslijck: bedrieglijk, listig. voetnoot54 van buyten: nl. naar het lichaam; heel volmaecte: helemaal voortreffelijk maakte. voetnoot55 Dees duyst're strafheyt: de sinistere hardvochtigheid; doen: toen; verbreyt: vertoond. voetnoot56 't water: nl. van de Styx; toegheleyt: gevoerd. voetnoot57 den Schipper: nl. Charon (vs. 62), in de Griekse mythologie de veerman die de zielen over de Styx zette; gaet deursnyen: doorklieft. voetnoot58 En doet: onderw. is den Schipper (vs. 57); die geesten: de geesten, nl. van de afgestorvenen; de swarte stroomen: volgens de Griekse mythologie waren er in de onderwereld vijf stromen; glyen: schuiven. voetnoot59 Daer deur: waardoor; men: nl. die Schipper (vs. 57) Charon; de Hel: de onderwereld, het verblijf van de afgestorvenen. voetnoot60 ghedocht: gedacht, gewild; onghetrouwe vel: trouweloos wijf. voetnoot62 Daer: waar; voor: als; ingenomen: opgenomen in zijn boot. voetnoot63 Africanen: zinspeling op een gebeurtenis, in de novelle verhaald; zie de samenvatting. voetnoot64 crop: strot, keel. voetnoot65 dringhen: duwen; die Godt: de God; beooghen: zien, in het oog houden. voetnoot66 beyd' haer en u: zowel aan hen, nl. de Africanen (vs. 63) als aan u; onttoogen: onttrokken, verlost van; na dit woord denke men een komma. voetnoot67 was met my te ly: had medelijden met mij, erbarmde zich over mij; trouw: getrouwheid. voetnoot68 Van u enz.: door u zo verloochend; te straffer: des te strenger. voetnoot69 Medeas: van Medea, tovenares uit de Griekse mythologie, dochter van Aietes, koning van Kolchis, waar het gulden vlies werd bewaard. Toen Jasoon met de Argonauten dit kwam halen, hielp ze hem door haar toverkrachten en vluchtte met hem; daarbij nam ze haar broertje Absyrtos mee, die ze in stukken sneed welke ze in zee wierp om haar vader in de achtervolging te stuiten (zie vs. 72). Later verliet Jasoon haar (zie vs. 75); dat noyt enz.: deze zin, waarvan de volgende (vzn. 70-76) afhangen, wordt niet voltooid; hieraan beantwoordt vs. 77, zodat deze inzet moet aangevuld worden met b.v.: (dat Medea's listen nooit) zoveel kwaad berokkenden (als gij). voetnoot70 Daer deur: waardoor; sy: Medea; rockten op: veroorzaakte. voetnoot71 Zielen: de komma na dit woord denke men weg; bant: bond, in haar ban hield. voetnoot72 Verdoende: vermoordend; om het metrum te lezen: Verdoend'; broer: Absyrtos, zie vs. 69; haer: zich. voetnoot73 Vervolgen: achtervolging; haer Vaer: haar vader Aietes, zie vs. 69; dee: ondernam; den raedt: het plan, het opzet; keeren: beletten, verhinderen. voetnoot74 opgestelt: uitgedacht; niet echter om het hierna (vzn. 74-76) vermelde plan, nl. Jasoons huwelijk met Kreüsa beletten, vervolgde Aietes zijn dochter, maar om haar aandeel in de vlucht met het gouden vlies; zie hiervoor de Franse tekst, vzn. 69-72; listelijck: op een listige, sluwe wijze; weeren: voorkomen. voetnoot75 d'arghe Dochter: de listige, boosaardige dochter; Creon: de koning van Kreta, met wiens dochter Kreüsa (of Glauke) Jasoon wilde trouwen nadat hij Medea verstoten had; als bruidsgeschenk zond Medea een toverkleed dat Kreüsa door vuur verteerde en eveneens haar vader die haar wilde helpen. Deze dochter, Kreüsa, was helemaal niet argh. voetnoot76 Haer leven: ofwel gedurende haar leven, zolang zij leefde, ofwel: degene die haar leven was, nl. Jasoon; en: deel van de ontkenning, bij niet; overwon: voor zich zou winnen. voetnoot77 krencken: schaden, verderven. voetnoot78 ghemaect: geveinsd; dencken: menen, hopen. voetnoot79 het perck daer: de onheining, de kooi waar; wreede Leeuwen: zinspeling op de laatste heldendaad van de ridder (zie de samenvatting). voetnoot80 soeter: zachter (nl. de leeuwen); mijn: mij. voetnoot81 mijn saeck: mijn streven; lijd. voorw.; selfs: zelf; most croone: moest prijzen, moest bekronen. voetnoot82 ghy en wilde niet: gij wilde dat niet doen; Tisyphone: in de Griekse mythologie een van de Erinnyen of vloek- en wraakgodinnen. voetnoot83 vande: door de. voetnoot84 in mijn noot: deze bepaling en de overbodige komma onderbreken de bijeenhorende uitdrukking een mag're hoop ... Van eenich heyl. voetnoot85 eenich heyl altoos: ook maar enig geluk, ook maar het geringste blijk van wederliefde; daer uyt: waaruit; mocht: zou kunnen, had kunnen. voetnoot86 vrouw: gebiedster, aangebedene; dapper reppen: flink, terdege inspannen. voetnoot88 sonder reden: redeloos; noch: bovendien. voetnoot89 Recht: juist, volkomen; u zin: uw wens, uw begeerte. voetnoot90 verleden werck: voorbije moeite. voetnoot91 uyt: buiten het bereik van; voor myn glans: tot mijn luister; ofwel: als mijn voorlichtende klaarte. voetnoot92 cans: gelegenheid tot geluk; de komma na dit woord vervange men door een punt. voetnoot93 segh ick af: verloochen ik, wijs ik af; verkeerde: boze, verdorven. voetnoot94 beminne: beminnen. voetnoot95 vlie: vlucht; 'tclaer oncuysch gesicht: de lichtende wellustige ogen. voetnoot96 myn wreede licht: mijn onbarmhartige leidstar. voetnoot98 Genaken: komen tot bij; plach: placht, gewoon was; voor desen: vroeger, voorheen. voetnoot99 De wint: het geruis, het geluid; verbaest: verwondert, ontstelt. voetnoot100 daer ... me: waarmee; Iupiter: de Romeinse oppergod, meester over donder en bliksem. voetnoot101 gonst: genegenheid, liefdeblijk. voetnoot102 my: mijn; vijlen: zagen, snijden. voetnoot103 'Tghenaecken enz.: u benaderen, bij u komen. voetnoot104 de duyst're woonste: het sombere verblijf, nl. de onderwereld; daer: waar. voetnoot105 Thebanus: Herakles, de te Thebe geboren held uit de Griekse mythologie. Toen hij Oichalia had ingenomen en met de mooie Iole terugkeerde, zond zijn vrouw Deianira hem een mantel, een tovermiddel om Herakles voor zich terug te winnen. Toen deze de mantel had aangetrokken, werd hij verteerd door een innerlijk vuur; omdat hij er zich niet van kon bevrijden, richtte hij op de berg Oita een brandstapel op en liet zich daarop verbranden; t vieren: te eren, het hof te maken. voetnoot106 tieren: na dit woord denke men een punt. voetnoot107 zin Van: plan, doel voor. voetnoot109 u gheveynsdicheden: uw veinzerijen, huichelarij. voetnoot111 Daer op: waarop; dolen mach: kan verdwalen. voetnoot112 voort: voortaan, of: dadelijk; met een dach: in één enkele dag. voetnoot113 verlede druck: voorbije leed. voetnoot114 De schricken: de angsten; Fortuyn: Fortuna, de Romeinse godin van geluk en ongeluk; ging ... malen: prentte; hierna denke men een komma. voetnoot115 Alwaer: slaat terug op een nieuwe wech (vs. 110); voort: voortaan, in de toekomst; verseeckert vande: beveiligd voor de. voetnoot116 u gayle oogh: uw wulps, wellustig oog; staech: gestadig, voortdurend; op mijn harte quam: mij overviel, trof. voetnoot117 schutters: nl. van de liefdegod Cupido. voetnoot118 onwinnelijck: onoverwinnelijk. voetnoot119 gewelt: kracht, sterkte. voetnoot120 u trotse cracht: uw hoogmoedige, ongenaakbare macht. voetnoot121 gheheelijck overleden: geheel en al gestorven; de kommapunt vervange men door een komma. voetnoot122 Verrot: vermolmd, bedorven, vergaan; verdaen: vernietigd; heerlicheden: glans, luister. voetnoot123 sin: geest en gemoed, de komma na dit woord vervange men door een punt. voetnoot124 eerst: pas, voor het eerst. voetnoot125 Int midse: te midden. voetnoot127 proye: slachtoffer. voetnoot128 woonste: verblijf; mijn: mij. voetnoot129 geen altoos: volstrekt geen; niet meer enz.: evenmin als de liefde zelf of al wie ook maar enigszins smaak krijgen in de liefde(?). voetnoot131 vermaecklijc: behaaglijk, bekoorlijk. voetnoot132 En: deel van de ontkenning bij noch (vs. 131); ligt: gemakkelijk, lichtvaardig. voetnoot133 vreden: na dit woord denke men een punt. voetnoot134 my ... becleden: mij sieren, mij tooien. voetnoot135 V Fack'len en de Cool: uw toortsen, liefde-vlammen en het liefdevuur, nl. van Eleonore; de Franse tekst is wel anders. voetnoot136 gheley: bewegingsvrijheid, toegang; de komma hierna vervange men door een punt. voetnoot138 D'aenslaghen: de plannen; het yl vervolgen: het nutteloos volgen, het vruchteloos aanzoeken. voetnoot139 alleen: enkel en alleen; de komma hierna vervange men door een punt. voetnoot141 vruchtloos: onvruchtbare; Africa: herinnering aan vs. 63, de eerste proeve van zijn liefde. voetnoot142 vrecken: gemene, inhalige lieden. voetnoot143 haer: hun; om en tom: overal, aan alle kanten. voetnoot144 Dan: beantwoordt aan de comparatief liever (vs. 140); immermeer: nog ooit. voetnoot145 een oogenwenck: een vluchtige blik; de punt aan het einde van dit vs. vervange men door een komma. voetnoot146 gonst: blijk van liefde; doen: bewijzen, geven. voetnoot149 Daer ghy my leyde in: waarin gij mij bracht. voetnoot150 dootelijck: dodelijk, in de hoogste mate. voetnoot151 het gedrang: de benauwenis, de beklemming. voetnoot152 staech: voortdurend, onophoudelijk; een schrickelick bedwangh: een angstaanjagende beklemming. voetnoot153 Gelyck: zoals. voetnoot154 'tGeplonder: de plundering; recht: echt, werkelijk; doodelijcke vormen: moordende verschijningen; hierna denke men een komma. voetnoot155 'tghesnuyf: gehijg, de zware ademhaling. voetnoot156 stadich: onophoudelijk; om en tom ... swiert: om ... heen draait, rond ... hangt te slingeren. voetnoot159 verwonnen van: overwonnen door; de punt aan het einde van dit vs. vervange men door een komma. voetnoot160 ghequel: leed, kwellingen; verheert van: verteerd door; u ghequijn: uw lichamelijk en geestelijk verval; de punt hierna vervange men door een komma. voetnoot161 Comt ... smaken: zult ondervinden; sonder liefd' en zonder herte: liefdeloos en harteloos, zonder bemind te zijn en zonder lief te hebben. voetnoot162 haer: zijn, nl. des doots gheweldt; maken: teweegbrengen, veroorzaken.

Vorige Volgende

Vertaalde gedichten

De jonkvrouw met de handschoen

XXIII

XXIII

XXIV

XXIV

XXV

XXV

XXVI Dom Iean Emanvel a l ingrate Eleonore

XXVI Don Iean Emanuel, aen de ondanckbarighe LeonoreGa naar voetnoot*

Over het gehele werk

titels