Verspreid werk

[p. 213]

Ian de Voor-looperaant.^-

't Grof sal volghen, sey de Boer, en hy scheet een Kalf,¹
't Sel 't verlooren Schaep slachten van Dr. Ian derde half,²
Datsen rederijcker, moer, ja Vaer, dats een ghiest,³
Schijt Koster, schijt Brero, een Koe is een groot Biest,⁴
En maeckjeme quaet ick segh noch wel schijt dicke Ian,⁵
En schijt de Drost, en nou segh ick 't wel, wat ist dan?
De voorschreve Docter het de kop vol rederijckers prullen,⁷
Hy kackt Rondeelen, hy snuyt Refereynen, en hy swiet hiele Spullen,⁸

- Voor-looper: ijveraar, leidsman. De arts-rederijker dr. Johan Fonteyn was in de jaren 1615-1616 een van de roerigste en eerzuchtigste leden van De Eglentier en later zelfs een tijdlang factor.

1 't Grof sal volghen: het ergste komt nog; waarschijnlijk was dit vs. een bekend spreekwoord, al schijnt het verder niet schriftelijk overgeleverd te zijn.

2 't verlooren Schaep: een door platheid van taal berucht gelijkenisspel van Johan Fonteyn (zie Te Winkel, Ontwikkelingsgang III, blz. 218); slachten: gelijken op; derde half: twee en een half, spotnaam voor iemand die niet voor vol wordt aangezien. Volgens Te Winkel (Werken 1890, blz. 143) voor de arts Fonteyn gebruikt, omdat het goedkoopste drankje van de dokter destijds 2 1/2 stuiver kostte.

3 Datsen: dat is een; moer, ja Vaer: hiermee worden twee praters ingevoerd; de eerste, de man, richt zich tot een vrouw en deze geeft hem daarna antwoord; het is echter ook mogelijk, dat de dichter zelf een man en een vrouw in het publiek aanspreekt; ghiest: talent, kunstenaar, uitstekend rederijker.

4 Schijt: uitroep van verachting: ik heb lak aan; Koster: de invloedrijke arts-literator Samuel Coster (1579-1665).

5 dicke Ian: waarschijnlijk de rederijker Jan Sybrantszoon Bont, die na het vertrek van Spiegel naar Alkmaar en het terugtreden van Roemer Visscher een tijdlang een belangrijke rol heeft gespeeld in De Eglentier. Hij was in 1618 prins van de kamer (Te Winkel, Ontwikkelingsgang III, blz. 232).

7 het: heeft.

8 swiet: zweet; hiele Spullen: hele rederijkersspelen. De werkw. duiden op de slechte kwaliteit, de grote hoeveelheid, en de onverzorgde produktie van de spelen.

[p. 214]

 

Dus komt het dat hem so noo de Ouwe Manne-Vaers mogen missen,⁹

10

Ick seghje dat, de Varcke-sluys souw hy stoffeeren met aers-wissen,¹⁰

 

Och nodige Jan, reptie bekladt wat pampiers met een slinger,¹¹

 

Of de morsebellen veghen haer gat met haer Vinger,¹²

 

Vaer, ghy bent al even wel een Doctor met oorlof eseyt.

 

Moyties dan, en gheeftme daer op te minsten recht bescheyt,¹⁴

15

Isset waer datmen lestent seyde een heel ouwt Wijf,¹⁵

 

Datmen de stopte aembeyen opent met het gevrijf¹⁶

 

Van u ruwe stijl? segt mijn Vaer, en wilt voort swygen,¹⁷

 

So dientet my niet, ick mocht blaeren aen mijn poort krygen.¹⁸

By my Hokus Bokus,^-

hier na een beter.

9 Dus komt het dat: dat is de reden waarom; so noo: zo node, met zoveel tegenzin; de Ouwe Manne-Vaers: de regenten van het Oude-Mannenhuis, waar de opbrengst van de toneelvoorstellingen heen ging.

10 de Varcke-sluys: de dichtbij Bredero's woonhuis liggende brug over de Oudezijdsvoorburgwal, waaronder een openbaar toilet was (zie ook Moortje, vs. 680 vlg.); aerswissen: papiertjes om de aars af te vegen.

11 nodige: onmisbare; reptie: rep je, haast je wat; met een slinger: in een handomdraai.

12 Of: want anders.

14 Moyties dan: nou, dat is dan mooi.

15 datmen: wat me; lestent: laatst, onlangs.

16 stopte: verstopte.

17 segt mijn Vaer: vertel het mij, man; wilt voort swygen: houd verder je mond.

18 So dientet my niet: dan, nl. als het waar is wat de oude vrouw gezegd heeft, ben ik er niet van gediend; met -et doelt Bredero op de obscene dubbelzinnigheid van vs. 16 en ook op de door Fonteyn geproduceerde ‘aers-wissen’ (vs. 10); poort: aars, achterwerk.

- Hokus Bokus: oude vorm van hocus pocus, de bezweringsformule van tovenaars en goochelaars.

Gepublicerd in Ned. Poëmata, 1632 fol. H4r-H4v; 1638, fol. H4r-H4v; 1644, fol. D1r-D1v.
Titel romein; tekst fractuur met enkele woorden romein; ondertekening romein; zinspreuk cursief.

11 reptie D E reptje - 14 Moyties D E Moytjes