Spraakkunst van het hedendaagsche Spaansch. Deel 1

[p. 14]

Vierde les
Het woordgeslacht

In het Spaans zijn manlijk (masculino) de namen van manlijke wezens, van bergen, rivieren, winden, windstreken, maanden, de dagen van de week, de namen van de getallen en van de muzieknoten. Manlijk zijn ook de woorden die uitgaan. op -o, behalve la mano de hand¹⁾, die op -e, -i, -u, -j, -l, -r, -s, -t, met een groot aanal uitzonderingen welke men door het gebruik moet leren. Vrouwelijk (feminino) zijn de namen van vrouwelijke wezens en de namen van de letters. Vrouwelijk zijn vele woorden welke uitgaan op -a, behalve de aan het Grieks ontleende geleerde woorden zoals el programa, el problema e.a., die welke ml. beroepen aanduiden zoals el cura de pastoor, el guía de gids, en enige andere, bijv. el día de dag, el tranvía de tram. De woorden die eindigen op -ión, -sión, en -zón (uitgezonderd el corazón het hart, el buzón de brievenbus) en vele op -dad. Men gewenne zich er aan steeds een woord met zijn lidwoord te leren.

Sommige zelfst. nmwr. hebben voor het vrouwelijk een afzonderlijke uitgang, bijv. -a, zoals cliente, clienta; huésped gastheer, pensionhouder, gast, vr. huéspeda, empleado, empleada beambte. Andere hebben voor het vrouwelijk een geheel eigen vorm. Bijv.:

el conde	de graaf,	vr. la condesa
el príncipe	de prins, de vorst,	vr. la princesa
el poeta	de dichter,	vr. la poetisa
el rey	de koning,	vr. la reina

Een aantal woorden is naar gelang van betekenis manlijk of vrouwelijk. Bijv.:

el guía	de gids (man)	la guía	de gids (boekje)
el capital	het kapitaal	la capital	de hoofdstad
el cura	de pastoor	la cura	de genezing, behandeling
el frente	het front	la frente	het voorhoofd
el orden	de orde, de regeling, de rangorde	la orden	het bevel, de geestelijke orde, de bestelling
el espada	de stierenvechter	la espada	het zwaard, de degen.

1) Ook la seo de kathedraal, voornl. in Aragón gebruikelijk, en het dichterlijke la nao het schip.

[p. 15]

Het woord arte kunst is in het enkelvoud meestal manlijk, el arte moderno, in het meervoud altijd vrouwelijk, las artes plásticas. Mar zee, is als aardrijkskundige benaming manlijk. Dichterlijk en overdrachtelijk gebruikt is mar vrouwelijk, ook in vele vaststaande zegswijzen en samenstellingen als altamar, pleamar vloed, bajamar eb, hacerse a la mar zee kiezen.

Bij een aantal woorden, die personen aanduiden, geeft slechts het lidwoord het geslacht aan, bijv.

el, la compatriota	de landgenoot(e)
el, la cómplice	de medeplichtige
el, la testigo	de getuige
el, la reo	de schuldige
el, la mártir	de martelaar, martelares
el, la ciclista	de fietser

Voor sommige dieren zijn er twee namen al naar gelang van het geslacht, bijv. el gallo de haan, la gallina de kip. Voor andere is er slechts één benaming, bijv. la rana de kikvors, el buitre de gier. Wil men duidelijk doen uitkomen of men het mannetje of het wijfje bedoelt dan voegt men macho mannetje, hembra wijfje, aan het woord toe, bijv. la liebre macho de mannetjeshaas, el buitre hembra de wijfjesgier.

Woordenlijst

la esquina	de hoek (v.e. straat)
el medio de transporte	het vervoermiddel
la tienda	de winkel
el nombre	de naam, de voornaam
el conocimiento	de kennis (van iets)
la semana	de week
el género	het geslacht
el idioma	de taal
la comida	het maal, de maaltijd
el plato	de schotel, het gerecht
la condición	de voorwaarde
el centra	het middelpunt
la declamatión	de declamatie,
	het voordragen
el ramo	de tak
el estilo	de stijl
la preparatión	de voorbereiding
la tontería	de dwaasheid
la ciencia	de wetenschap
el clima	het klimaat
el tema	het thema, het onderwerp
el mármol	het marmer
la conversatión	het gesprek
el cambio	de verandering
el placer	het genoegen
el daño	de schade
la salud	de gezondheid
el pueblo	de plaats, het dorp, het volk
la nube	de wolk
fugaz	vluchtig
masculino	manlijk
feminino	vrouwelijk
especial	bijzonder
abundante	overvloedig
delitioso	heerlijk

[p. 16]

hábil	handig, behendig
fácil	gemakkelijk
lánguido	kwijnend, langdradig
complicado	ingewikkeld
defectuoso	gebrekkig
brusco	ruw, plotseling
grave	ernstig
débil	zwak
sucio	vuil
muchas veces	dikwijls
barato	goedkoop
necesario	noodzakelijk
cada (onveranderlijk)	ieder
la miel	de honing
la hiel	de gal
la situación	de omstandigheid,
	de situatie
el, la dote	de bruidsschat (mv. de gaven)
el alcalde	de burgemeester
la alcaldesa	de vrouw van den burgemeester
la influencia	de invloed
la nación	de natie
la alfombra	het tapijt
el siglo de oro	de gouden eeuw
el estado	de staat
la imagen	het beeld
la diferencia	het verschil
el sueño	de slaap, de droom
el país	het land
la literatura	de literatuur
la libertad	de vrijheid
la tranquilidad	de rust
la poblatión	de bevolking
la pensión	het kosthuis
la lección	de les
la falta	het gemis, de fout
la excepción	de uitzondering
el hotel	het hotel
el escritorio	de schrijftafel
la puerta de entrada	de huisdeur
el valor	de waarde
la cantidad	de hoeveelheid
la razón	de rede
el ejemplo	het voorbeeld
el huevo	het ei
la virgen	de maagd
el museo	het museum
el don	de gave
la guerra civil	de burgeroorlog
el coche blindado	de gepantserde auto
la traductión	de vertaling
el verso	het vers
el poema	het gedicht
la altura	de hoogte
a consecuencia de	tengevolge van
la paciencia	het geduld
la aplicatión	de ijver, toewijding
dos	twee
cerca de	dicht bij
derecho	rechts
izquierdo	links
¿porqué?	waarom?^1)
porque	omdat, want
por ejemplo	bijvoorbeeld
frito	gebakken
cocido	gekookt
coma quiera	hoe ook, zoals u maar wilt
excelente	uitstekend
extranjero	buitenlands
espacioso	ruim
la obra	het werk
la cosa	de zaak
el cuaderno	het schrift
la ventana	het raam, het venster
la mesa	de tafel
rico	rijk
había	er was, er waren
el escritor	de schrijver
tenia libros	hij, zij had boeken
la provincia	de provincie
el buzón	de brievenbus
dijo	hij, zij zeide
el acusado	de aangeklaagde
el sastre	de kleermaker
estrecho	smal
engañoso	bedrieglijk
también	ook
¿verdad?	niet waar?
la muerte	de dood
Dios	God

1) In het Spaans plaatst men ook een vraagteken vooraan de vraagzin. Dit eerste vraagteken staat op z'n kop.

[p. 17]

único	enig
ardiente	brandend
puro	zuiver, rein
subido	hoog (van rekening bijv.)
en relación con	in verhouding tot
económico	economisch
tímido	schuchter, verlegen
fuerte	krachtig
sin	zonder
la cuenta	de rekening
la regla	de regel
yo	ik
tú	jij
el, ella	hij, zij
usted	u
nosotros	wij
vosotros	gijlieden, jullie
ellos, ellas	zij
ustedes	ulieden
(usted wordt als derde persoon gebruikt, vgl. ons u heeft); voor gebruik der pers. vrnw. zie les XIII.

Oefening 4 A

En la esquina de la calle hay una tienda. Los nombres de los días de la semana son masculinos, domingo, lunes, martes, miércoles, jueves, viernes, sábado. Las ciudades de España tienen un carácter especial. Las comidas españolas son abundantes, algunos (= enkele, sommige) platos son deliciosos. El corazón es el centro de la vida, dijo (= zeide) el joven poeta. La joven poetisa era (= was) muy (= zeer) hábil en el arte de la declamación. La lectura de esta (= dit) obra no es fácil, el estilo es lánguido y complicado. Los guías en España tienen una preparación defectuosa, muchas veces dicen (= zeggen) tonterías. Es mejor comprar (= het is beter te kopen) una guía de las ciudades que se visita (= die men bezoekt). El clima español es muy bueno, pero el tema de las conversaciones españolas muchas veces versa (= gaat over) los bruscos cambios de la temperatura con sus graves daños para la salud. El cura de este (= dit) pueblo es hermano de la alcaldesa. España es una nación débil. En el siglo de oro fué (= was het) un estado fuerte, pero nunca (= nooit) fué una nación fuerte. Hay que notar (= men moet opmerken) la diferencia de las dos cosas. España es un país rico, necesita (= het heeft nodig) buena administración, justicia, libertad y tranquilidad. Sin estas condiciones la población quedará (= zal blijven) pobre. ¿Cómo (= hoe) son las pensiones españolas? Buenas, pero hay excepciones. En Extremadura las pensiones y los hoteles muchas veces son malos y sucios. ¿Son caros? No, son baratos y la comida es buena. El escritorio está (= staat) cerca de la pared, a mano derecha (of: a la derecha) de la ventana. ¿Qué (= wat) esté a la izquierda de la puerta de entrada? El buzón. Sobre la mesa hay una gran cantidad de libros y cuadernos. ¿Comprende (= begrijpt) usted porqué los nombres de los ríos en España son masculinos? Si señor, la razón es que se sobreentiende (= men er in gedachten bijvoegt) el sustantivo ‘río’, por ejemplo, el (río) Tajo, el (río) Turia.

[p. 18]

Oefening 4 B

De waardin van het pension bracht (= trajo) gebakken eieren en zeide: ‘De eerste schotel van een Spaanse maaltijd is eieren, gebakken gekookt of hoe ook.’ De gids zeide, dat de hoofdstad van de provincie een mooi museum had van plastische kunsten. In de burgeroorlog waren er in enige (= algunas) steden gepantserde auto's. De vrouwelijke getuige was de medeplichtige van de aangeklaagde. De vertaling van de verzen van dezen (= este) Spaansen dichter is uitmuntend. In de Spaanse litteratuur zijn (= hay) invloeden van vele buitenlandse schrijvers. De levensomstandigheden van vele Spanjaarden zijn slecht tengevolge van het gemis aan orde en goede administratie. De rekening van den kleermaker is hoog. Hij is een bekwaam man maar duur. De vensters van het ruime vertrek waren smal in verhouding tot de hoogte. Ik wil (= quiero) een Perzisch tapijt. Dat niet (= ésa no), dat is een Belgisch tapijt. Het economische vraagstuk is een onderwerp van vele gesprekken. Veel geduld en grote ijver zijn de noodzakelijke voorwaarden voor goed werk. De kennis van enige talen is nodig voor iedere tak van wetenschap. De trams van Madrid zijn gebrekkige verkeersmiddelen. De sentimentele dichteres maakt (= hace) lange gedichten over de blanke sneeuw, het tedere hart, de blauwe hemel, de vluchtige wolken, de bedriegelijke genoegens van het leven, het koude marmer en de brandende zon. Ook over de honing en de gal van het leven, niet?, want deze (= estas) woorden rijmen (= riman) in het Spaans. Ja, en zij spreekt (= habla) over de zoete slaap, het beeld van de dood, de schuchtere maagd en het reine voorhoofd. De lectuur van deze verzen is een goede les voor de regels van het manlijk of vrouwelijk geslacht van de woorden, dat (eso) is hun (= su) enige waarde. De kunst is een gave van God, volgens een Hollandsen dichter.