Met de neus in de boeken

[p. 45]

Kijken en kijkboeken

Tegen achten deed ik de televisie aan voor het nieuws. Ik had te vroeg gedrukt, want er was nog een natuurfilm bezig, die zich onder water afspeelde.

De stem van de commentator zei: ‘Deze vissen hebben geen ogen, want er valt in hun omgeving niets te zien.’

Een duizelingwekkende uitspraak. Alle mensen hebben ogen en daaruit moet blijkbaar worden afgeleid dat er, volgens de natuur, in hun omgeving wél iets te zien valt. Waar die vissen rondzwommen was het, naar mijn onbevoegd oordeel, eigenlijk best mooi. Maar de schepping had beslist dat het tafereel het aankijken niet waard was. Een waardeoordeel dus. Dat voor mensen niet opgaat. Is dat niet raadselachtig?

Ja. Maar tóch...

In het jaar 1934 plaatste mevrouw Alma Rattenbury een kleine annonce in het plaatselijk dagblad van de Engelse stad Bournemouth.

Zij woonde er met haar echtgenoot Francis Rattenbury in de Villa Madeira, een niet eens zo oud bouwwerk dat echter, avant la lettre, scheen te hunkeren naar de status van het spookhuis waartoe Britten zich zo onweerstaanbaar voelen aangetrokken.

Mevrouw Rattenbury had ogen. Zelfs mooie. Maar er viel in haar omgeving niets te zien. Zij was zevenendertig en de levensgezellin van een zesenzestig jaar oude architect in ruste, die maar één tastbare hobby kende: elke avond, in zijn eentje, zo veel whisky drinken tot hij ongeveer buiten bewustzijn raakte. Rijk was hij wel, maar verre van zonnig. Zijn vrouw noemde hem Ratz. Haar meeslepend uiterlijk, dat staat afgebeeld in het kijkboek Crimes of Passion, inspireerde hem niet, want zijn ogen zagen alleen de files.

In het grote huis hadden zij allebei een eigen slaapvertrek

[p. 46]

op verschillende verdiepingen. Zij wandelde elke avond, na hem een kusje op het voorhoofd te hebben gegeven, de trap op. Hij volgde, diep in de nacht, op handen en voeten. Neen, er viel niets te zien in Villa Madeira. Voor haar niet en voor hem niet. Maar een bewerkelijk pand was het wel en daarom plaatste mevrouw Rattenbury in de Bournemouth Daily Echo deze kleine advertentie:

‘Gevraagd: gewillige jongen, tussen 14 en 18 jaar, voor huishoudelijk werk. Padvindersopleiding strekt tot aanbeveling.’

Er reflecteerde een jongen van zeventien, Percy Stoner genaamd. Geen voormalige padvinder. Maar wel gewillig.

Acht maanden later werd hij veroordeeld tot de strop.

Het zijn dikwijls niet de grote stukken met de zware koppen, maar de onbeduidende annonces die de kern van de hevige menselijke tragedies bevatten.

Landru bracht tien vrouwen om. Met wie hij in aanraking was gekomen via kleine advertenties. Zéér kleine advertenties. Want hij had de burgerdeugd der zuinigheid. Als hij er weer een ging vermoorden in zijn huisje te Gambais, even buiten Parijs, kocht hij voor zichzelf een retourtje, maar voor haar een enkele reis. Om zijn gezin te kunnen onderhouden, zoals het de huisvader past, begeerde hij het geld van die vrouwen, maar hij haatte ze niet. Met uitzondering van één - madame Jaume. Zij was een nymfomane en haar niet te blussen sexuele behoeften vond hij onfatsoenlijk. Er school een romanticus in hem. Eén vrouwtje kon hij niet vermoorden, omdat hij verliefd op haar werd. Zij bracht hem op het schavot, want toen hij stralend met haar door Parijs liep, werd hij herkend door een vriendin van een zijner slachtoffers en gearresteerd. Hij nam zijn verlies met een glimlach. Toen, tijdens zijn proces, een dame in de overvolle rechtszaal geen lege stoel kon vinden bood hij haar galant zijn plaats op de verdachtenbank aan. Een curieuze man. Hij maakte tien lelijke vrouwen onsterfelijk door ze te vermoor-

[p. 47]

den. Want hun beeltenissen staren je, in een ánder recent kijkboek, genaamd A Picture History of Crime, een halve eeuw na hun dood weer wrokkig aan.

Het is in de Boekenweek wel toepasselijk om te weten dat Alma Rattenbury gedichten schreef. Ze verschaften haar geen eeuwigheid. Zij leeft voort, in de kijkboeken, als de nymfomane die, terwijl Ratz whisky dronk, elke avond het bed deelde met de gewillige jongen zonder padvindersopleiding. Maar met een aan padvinders zelden onderwezen behendigheid op het gebied van de sex.

Jaloers was hij óók nog. Daarom sloeg hij op een avond Ratz met een houten hamer de hersens in. Vervolgens kwam hij bij Alma in bed.

Ze verklaarde later: ‘Eerst zag ik niets bijzonders aan hem, maar toen viel het me op dat hij een beetje vreemd keek.’ Vreemd genoeg voor de strop. Vreemd genoeg voor de zelfmoord die Alma, na het uitspreken van het vonnis, pleegde. Het gebeurde allemaal acht maanden na de kleine annonce. In Villa Madeira viel toch nog veel te zien. Onvoorzien. En daarom hebben mensen waarschijnlijk, anders dan die vissen, ogen.