Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

Van twee manieren van spreken.
Het lii. Capit.

Voorts, ouermits daer grote cracht ghelegen is int spreken, twelc tweederley is, te weten een dat constich, ende een dat daghelijcx is, so ghebruyct men het constige in twistighe saken voor rechters, voor raden ende voor den volcke: het daghelijckse pleechtmen meest int wandelen, in kercken, opter marcten, int disputeren ende in waerschappen met ons vrienden ende kennissen. Vant constige spreken, hebben de rethorisiens vele wetten: maer vant dagelijcse met

[fol. 52r]

allen gene. Hoe wel ic nauwelijcx en wete oft hier ooc wetten af zijn mogen. T is waer men vint altijt meesters voor die yet begheeren te leeren: maer men vint niemant die zijn dagelijcxe sprake begeert te leeren: daert al vol ionge rethorisienen is. Nochtans soo dienen alle de wetten der rethorisienen van woorden ende sententien oft spruecken, ooc tot de daghelijcxe sprake. Ende om dat wy door de stemme ons sprake verthoonen ende voortbrengen, so moetmen twee dinghen tot de stemme voegen, namentlijck dat si claer ende oock soet sy, welcke beyde van nature verleent werden: doch soo wert de stemme door oeffeninghe claerder, ende oock soeter doort nauolghen van die beknopt ende soetelijc spreken. Wat isser doch gheweest, soo wel inden ionghen als ouden Catulo, dat ghy henluyden waent een wtghelesen oordeel int wtspreken der letteren te gebruycken? tis wel so dat si gheleert waren: maer men vinter meer. Nochtans waren dese int latijn te spreken wtnemende gehouden. Henluyder geluyt was soet, de letters ooc niet te seere wtghedruct noch oock niet verdruct: so dat huer sprake niet duister noch hardt om hooren en was. Hun stemme was sonder arbeydt, slap noch luydtruft. Lucius Crassus was wel oueruloedigher

[fol. 52v]

van woorden, noch ooc niet minder bootsich oft cluchtich: nochtans waren si beyde niet min gheacht in welsprekenheyt. Maer van ghenuechlicheydt ende boerticheydt ghinck Caesar de vaders broeder van Catulo alle dese te bouen: soo dat hy ooc int dinghen voor recht de twistige orationes van anderen met soete couterije verwan. Daeromme salmen in al dese dingen naersticheyt plegen, indien men in alle dingen, tghene dat betaemt ondersoecken wil.