Lexicon van de jeugdliteratuur
(1982-2014)–Jan van Coillie, Wilma van der Pennen, Jos Staal, Herman Tromp–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 1]
| ||||||||||||||||||||||||||
Clinge Doorenbosdoor Marcus van der Heide Clinge Doorenbos - officieel heette hij J.P.J.H. Clinge Doorenbos, roepnaam Hens, maar iedereen noemde hem Clinge - werd op 9 juni 1884 in de Duitse stad Würzburg geboren. Zijn vader was daar assistent van een hoogleraar; in 1888 vestigde hij zich als huisarts te Bussum. Omdat Clinge's moeder uit een familie van Twentse textielfabrikanten stamde, lag het voor de hand dat ook hij in de textiel carrière zou maken. Maar tijdens een verblijf in Gent raakte de textielbaron-in-spe verslingerd aan de revue en begon hij op te treden als compère (iemand die de scènes inleidt en verbindt). In april 1908 maakte hij zijn schrijversdebuut met een lang gedicht, Daarvoor moet je in Naarden zijn, met zijn kromme straten, vol met kogelgaten, waarin hij plaatselijke toestanden op de korrel nam. Het was de start van zijn succesformule om op rijm actuele gebeurtenissen te becommentariëren. In 1914 trouwde hij met Wobbina de Blécourt. Als pianiste was zij meer dan veertig jaar zijn vaste begeleidster bij liedjesprogramma met conferences waarvoor Clinge de teksten en Wobbina de muziek schreef. Hij schreef ook liedjes voor bekende artiesten als Fien de la Mar en Dirk Witte. In 1921 werd Clinge Doorenbos de ‘dagelijkse rijmchroniqueur’ van De Telegraaf. Hij maakte naam met het berijmde kinderstripverhaal Flippie Flink, dat het tot 1414 afleveringen bracht en ook op toneel werd gezet. Mede door zijn radio-optredens was Clinge Doorenbos in de jaren twintig en dertig bijzonder populair. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde hij lid te worden van de Kultuurkamer en begon hij aan zijn autobiografie Zingend door het leven (1948). Voor kinderen schreef hij Daar wordt gebeld! (1946) waarin hij | ||||||||||||||||||||||||||
[pagina 2]
| ||||||||||||||||||||||||||
vertelt over mensen die tijdens de laatste oorlogswinter bij hem aanbelden. Na de oorlog zette hij het schrijven voor kinderen voort met de bekende rijmprentenboeken voor uitgeverij Mulder & Zoon. Clinge Doorenbos overleed op 11 mei 1978 in zorgcentrum De Schutse in Bussum. | ||||||||||||||||||||||||||
WerkEen dertigtal liedjes van Clinge Doorenbos en zijn vrouw verscheen in druk bij Scheltens & Giltay. Zijn eerste rijmboek was Noach's woonschuit (1920), een coproductie met de bekende journalist en kinderboekenschrijver → Jan Feith, die er als Chris Kras ‘zwartjes’ (silhouetten) bij tekende. Het eerste boekje met kinderrijmen, Uurtjes die wij nooit vergeten, verscheen in 1927. Een jaar later volgde De avonturen van Piet Stuifzand, verhaaltjes die hij oorspronkelijk had geïmproviseerd voor zijn zoontje Janjaap. De Telegraafstrip Flippie Flink verscheen in 1935 in boekvorm. Ook kwamen diverse verzamelbundels van zijn liedjes op de markt, waaronder Vijf dozijn, voor groot en klein (1929). Van voor de Tweede Wereldoorlog zijn ook de acht Versjes en wijsjes voor jongens en meisjes, een muziekuitgave van De Lever's Zeep Maatschappij te Vlaardingen. Na de oorlog begon Clinge Doorenbos aan een bewerking van de Globi-boeken van J.K. Schiele. De belevenissen van het ‘fantastische vogelmannetje’ Globi verschenen in vier delen (1948/1949). Daarna werd hij een van de productiefste auteurs van drukker/uitgever Mulder & Zoon te Amsterdam, die kartonboeken, ‘ogenboeken’ en puzzels uitgaf. De boeken zijn alleen voorzien van een nummer en ongedateerd. Ze verschenen vaak in series van 2, 3 of 4 delen (zgn. dessins; A/B/C/D genummerd). Elk deel had een eigen onderwerp. Heel bijzonder waren de leporello's, boeken waarvan de pagina's zijn uit te vouwen, zoals Spelende kinderen en Leuke dieren en Poesjes met vacantie en Tip en Top & Oom Bob (1951/1952). Ook de ‘aankleedboeken’ waren heel speciaal, zoals uit 1952/1953 Janny (voor de meisjes) en Ernst (voor de jongens). Daarnaast waren er boeken met een draaibare schijf of wijzer, waaronder Reken je mee (1953/1954), Mijn klokkenboek en Telefoonboek (1954/1955). De klokkenboeken werden steeds luxueuzer uitgevoerd, als wandklok bijvoorbeeld. Mijn autoboek heeft beweegbare, lichtgevende ogen en koplampen. De rijmpjes beperken zich tot twee, vier of zes regels. Soms is sprake van een heel verhaal in rijmvorm (de even regels rijmen dan), zoals in Het Muizenboek (1950). Ook verscheen een Dieren-ABC (1951) met prentjes van Klaas Pijlman: | ||||||||||||||||||||||||||
[pagina 3]
| ||||||||||||||||||||||||||
‘A is de Adelaar,
vogelen-koning;
hoog op de bergtoppen,
heeft hij zijn woning [-].
W is de Wolf.
X is een letter
IJ is de IJsbeer,
Z is de Zebra.’
Uit een titel als Mijn leukste platenboek (1960/61), ‘speciaal voor kleuters’, is op te maken dat het in de eerste plaats om de prenten en plaatjes ging in deze kijkboeken. | ||||||||||||||||||||||||||
Het MuizenboekTot in de jaren negentig had Clinge Doorenbos een bestseller in de ‘Mulder-Klassieken’, en wel Het Muizenboek met illustraties van Nans van Leeuwen. Het muizenverhaal begint als volgt: ‘Vijf lieve kleine muizenkinders/ Wonen met hun moeder- Illustratie van Nans van Leeuwen uit Het Muizenboek
| ||||||||||||||||||||||||||
[pagina 4]
| ||||||||||||||||||||||||||
muis/ In een hol onder de keuken/ Van een heel groot prachtig huis’. Het doorlopende verhaal bestaat uit vier delen. In deel 1 gaan vier muisjes op zoek naar eten omdat moeder ziek is. Daarna is het schoonmaaktijd: ‘Mientje, Mietje, Miepsie, Pietje,/ Sloompie, állen helpen mee./ [-] Moeder is de muur aan 't witten/ ieder jaar doet zij dat weer’. Als de witkalk op is, moeten Sloompie en Miepsie naar Sukkelmans om een emmer witkalk en een pot kachelglans te halen. Bij de winkel zien ze een lange rij wachtenden. Er breekt ruzie uit over wie aan de beurt is. De auteur moraliseert dan: ‘Zo iets is beslist niet goed:
Wie niet aardig en beleefd is,
Die is niet goed ópgevoed
Och, als iedereen geduldig
En wat vriend'lijk wezen wou,
'k Denk, dat álles dan véél leuker
en véél beter wezen zou!’
Het boek eindigt sprookjesachtig. Plotseling is het winter. Piet gaat een nachtwandeling maken en slaat op de vlucht voor Rover-Rat, die wel een gebraden muis lust. Zijn redding is een kabouterhuisje. De kabouters brengen hem in lampionoptocht naar huis en krijgen een feestmaal aangeboden: ‘Wat een onverwacht, leuk feest!
Nog nóóit zijn ze in hun leven
In een muizenhuis geweest.
Moeder zegt: wij blijven samen
Prettig fuiven, héél de nacht;
Uk en Puk en Kuk, bedankt hoor,
Dat je Piet hebt thuis gebracht.’
Het Muizenboek werd in 1982 door Mulder & Zoon opnieuw uitgebracht en beleefde in 1991 zijn vijfde druk. | ||||||||||||||||||||||||||
WaarderingIn vakliteratuur als De hele Bibelebontse berg (1989), De geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen (1989) komt de naam Clinge Doorenbos niet voor. Knuvelder noemt hem in zijn Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde, deel 4, ‘een navolger’ van Speenhoff. Het Lectuur-Repertorium (1952) schrijft over Clinge Doorenbos: ‘journalist, conferencier, dichter en zanger van levensliedjes. Schreef aardige poëzie en verhalen voor kinderen’. Genoemd worden De avonturen van Piet Stuifzand en de J.K. Schiele-boeken. In het Supplement (1968) staan ook het ABC prentenboek, Mijn cijfer prentenboek en Mijn klokkenboek vermeld. Dat Clinge Doorenbos door het lezerspubliek nog niet vergeten is, blijkt wanneer men zijn naam intikt bij een van de zoekmachines op internet. Vooral Het Muizenboek roept bij velen aangename herinneringen op. | ||||||||||||||||||||||||||
Bibliografie
| ||||||||||||||||||||||||||
[pagina 5]
| ||||||||||||||||||||||||||
69 Lexicon jeugdliteratuur |
|