Lexicon van de jeugdliteratuur
(1982-2014)–Jan van Coillie, Wilma van der Pennen, Jos Staal, Herman Tromp–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 1]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
F.H. van Leentdoor Frits Booy Frederikus Hendrikus van Leent werd op 24 oktober 1830 in Gouda geboren. Zijn vader was daar banketbakker. Na zijn schoolperiode werkte hij een tijdje tegen zijn zin in de bakkerij. Via uitgever D.A. Thieme kreeg hij een baan bij boekhandel Stenfert Kroese in Arnhem. Daar werkte hij jarenlang succesvol. Vervolgens was hij werkzaam bij de Franse boekhandel in Amsterdam en bij uitgevers in Den Haag en Schoonhoven. In 1888 vestigde hij zich als ‘reiziger in den boekhandel’ in Amsterdam. Hij werd vertegenwoordiger van tal van uitgeverijen en reisde door het hele land. In zijn privé-leven ondervond hij vele tegenslagen. Zo verloor hij drie van zijn negen kinderen aan een longziekte en drie andere waren hun leven lang van zijn zorg afhankelijk. Daarom bleef hij tot zijn zeventigste werken als vertegenwoordiger en als schrijver. Toen hij ophield met werken, kreeg hij van verscheidene uitgevers en boekhandelaren een geldbedrag aangeboden, waardoor hij minder zorgen had. Hij overleed op 17 december 1912 in Amsterdam. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
WerkVan Leent publiceerde bij diverse uitgevers een respectabel aantal van ongeveer 185 kinderboeken. Daarnaast schreef hij drie dichtbundels voor volwassenen, redigeerde hij jaarboekjes, maakte bloemlezingen met vooral poëzie en vertaalde een toneelstuk uit het Engels. Ook dichtte hij honderd versjes voor geïllustreerde briefkaarten. Voor de jeugd verschenen boeken met verhalen en/of versjes en een boekje met korte toneelteksten. Ook bewerkte hij buitenlandse kinderboeken (‘naverteld door...’). Het bekendst is Van Leent geworden door de teksten die hij schreef voor prentenboeken. Van 1896 tot en met 1909 was hij | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 2]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
redacteur van het Weekblad voor de Jeugd. De verhaaltjes (al dan niet berijmd) en versjes die Van Leent schreef, lijken veel op elkaar. Ze gaan over brave en stoute kinderen en bevatten fabels en anekdotes. De meeste zijn amuserend van karakter, sommige moralistisch. Enkele verhalen zijn ook afzonderlijk uitgegeven. Dat is bijvoorbeeld het geval met De rijke boerenzoon (1880) en Een brave jongen (1880). Diverse verhaaltjes en versjes zijn meer dan eens opgenomen in verzamelbundels, die bij verschillende uitgevers verschenen. Dit wijst erop dat hij om den brode schreef. Van Leent heeft tamelijk veel, vaak onderhoudende teksten voor prentenboeken geschreven. In Wie gaat er meê een rondreis doen? (1895) maakt een aantal kinderen met een luchtballon een reis langs allerlei landen en volken. Pret! Pret! Altijd pret! (1894) bevat versjes en kleine berijmde verhaaltjes. De versjesbundel Speel-tijd (1887) is geïllustreerd door de Engelse tekenaar T. Pym (pseudoniem voor Cary Creed). Een topper is het prentenboek De Groote Poppenvergadering te Utrecht (1889). Het werd uitgegeven ter gelegenheid van een poppententoonstelling en fancyfair ten bate van het Wilhelmina Kinderziekenhuis in april 1889 in Utrecht. Op rijm vertelt Van Leent over de tentoongestelde poppen en het jeugdige publiek. Onder de aanwezigen was ook prinses Wilhelmina, een verwoed poppenverzamelaarster. Het boek is geïllustreerd met tientallen kleurenlitho's van J.L. Scheidel jr. Van Leent maakte meer gelegenheidsboeken voor de jeugd. Een aantal is gewijd aan de inhuldiging van koningin Wilhelmina, waaronder het beweegbare Van Prinsesje tot Koningin. Een aardig tooverboek (1898). In dichtgevouwen toestand vertonen de prenten andere scènes dan in geopende. Het moet in grote oplagen zijn gedrukt, want er zijn nog vrij veel exemplaren van bekend. Ook schreef hij boekjes met versjes ter gelegenheid van verjaardagen en dergelijke, zoals Nieuwe Gedichten voor Verjaar- en Nieuwjaarsdagen (ca. 1900). Net als → Jan Schenkman schonk Van Leent aandacht aan voor de jeugd boeiende verschijnselen als circus en poppenkast. Voorbeelden zijn August de Domme (1893), Een avond in het Circus Renz, en wat we daar gezien hebben (1896) en Jan Klaassen en zijn Griet (1883). Ook verscheen van zijn hand het informatieve boek Toen en Nu. Van 1801 tot 1901 (1900), een lofzang op de vooruitgang. De kleurrijke prenten van Jan Rinke tonen talrijke historische verschillen, zoals zeilschip tegenover stoomboot en spinnewiel tegenover naaimachine. Ook het abc-boek had de belangstelling van Van Leent, hij heeft er minstens zes vervaardigd. Het Kluchtige ABC met Rijmpjes (ca. 1890) bevat 26 tafereeltjes met dieren die zich als mensen gedragen. Het is van oorsprong | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 3]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Illustratie van P.J. van Geldorp uit Haantje de Voorste
Engels: bij de H staat een harp spelend paard (horse) en bij de O een orkestje uilen (owl). Prentjes bij het A.B.C. Versjes ook, wie leest er meê? (1888) is op linnen gedrukt. Wat Mama van Sint Nicolaas vertelde (1899) is een sinterklaasboek in leporello-vorm (harmonicaboek). Het bevat zes verhalende versjes over geijkte aspecten als de intocht te paard. Het boek heeft een bijzonder slot: enkele kinderen bedanken Sint Nicolaas in een brief op rijm. Ze schrijven ook dat ze een doos chocola naar hun oude baker hebben gebracht. Gedrag zoals dat in de negentiende eeuw van rijke kinderen werd verwacht. De uitbeelding van ‘het zwarte knechtje’ wijkt nogal af: soms is hij gekleed in een soort Romeinse tuniek. Van Leent bewerkte zowel Duitse als Engelse kinderboeken. Der Struwwelpeter van Heinrich Hoffmann werd als De ware Geschiedenis van Piet de Smeerpoes enz. (1896) uitgebracht met naar het origineel nagetekende prenten. Hij bewerkte ook enkele kinderboeken van de bekende Duitse tekenaar Oscar Pletsch, onder meer Wat wilt ge worden? Versjes en vertellingen (1871). Van Engelse origine zijn de vaak fraai geïllustreerde prentenboeken | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 4]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Moeder Hubbard en haar Hondje (1891) en De maanden van het jaar of hoe de dieren zich vermaken (ca. 1890). Het vermaak wordt in dit boek op geestige wijze uitgebeeld: in januari bekogelen hazen elkaar met sneeuwballen, in juni spelen kikkers cricket en in december viert moeder zeug met haar biggen het sinterklaasfeest. Zeker tien ‘klassiekers’ heeft Van Leent bewerkt. Naast Piet de Smeerpoes onder andere De Geschiedenis van Robinson Crusoë (ca. 1890), Reisavonturen van Gulliver (1908), Uit het leven van Oom Tom (1908) en navertellingen van sprookjes als Roodkapje en de bekende verhalen over Reinaert de Vos en Ali Baba. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Haantje de VoorsteEen van de mooiste prentenboeken met teksten van Van Leent is het op heel groot formaat uitgebrachte Haantje de Voorste bij de Inhuldigingsfeesten (1898). De ‘oorspronkelijke Platen’ van tekenaar P.J. van Geldorp geven de werkelijkheid van toen weer, vooral in de veertien kleurenlitho's. Twee daarvan beslaan een dubbele pagina waarop festiviteiten zijn te zien rond de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898. Verschillende kenmerkende facetten worden belicht: de aankomst van de feestgangers op het station, de koningin op weg naar de Nieuwe Kerk, uiteraard de inhuldiging zelf (een prent van twee pagina's), optochten van militairen in gala-uniform, feestelijk geklede kinderen die spelletjes doen, dansende volwassenen in klederdracht, feestverlichting, erepoorten en vuurwerk. De hoofdpersoon is Haantje de Voorste, een ondernemend Amsterdams jongetje dat overal met zijn neus vooraan staat. Hij fungeert als verslaggever voor de kinderen die deze feesten niet van dichtbij konden meemaken. Engelse toeristen vertelt hij over onze geschiedenis. Heel herkenbaar zijn de afgebeelde hoofdstedelijke Blauwbrug, de Beurs en het Paleis op de Dam, het Kurhaus te Scheveningen en het Binnenhof in Den Haag. Het boek had een tweeledig doel: propaganda voor het vorstenhuis en verslaggeving aan de jeugd, althans de jeugd van wie de ouders dit dure boek van 1,25 konden betalen. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
WaarderingVan Leent won in 1870 een internationale prijsvraag voor de beste vertaling van Die Wacht am Rhein. In 1880 werd hij wegens zijn letterkundige verdiensten als dichter benoemd tot lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. Zijn gelegenheidsverzen vielen zeer in de smaak, in ieder geval bij door hem gehuldigde vorstelijke personen als koning Willem III en prins Hendrik (vanwege de geboorte van prinses Juliana). Bij zijn dood omschreef het Nieuwsblad voor den Boekhandel hem als ‘den zoo geliefden kinderdichter’. Tientallen jaren later is men veel kritischer over zijn kinderboeken. D.L. Daalder stelt in Wormcruyt met suycker (1951) zonder motivering: ‘Kloppers en | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 5]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Van Leent betekenden niet veel’. In De hele Bibelebontse berg (1989) wordt hij alleen maar bij een afbeelding van Flora genoemd. Lust en Leering (2001) typeert hem als een veelschrijver zonder veel eigen inspiratie die soms verrast met hoogst originele prentenboeken. De meeste van zijn oorspronkelijke teksten zijn nogal oppervlakkig. Uitzonderingen hierop zijn enkele prentenboeken met bijzondere onderwerpen, hoewel deze waarschijnlijk vooral door de mooie prenten bij de jeugd geliefd zullen zijn geweest. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bibliografie
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 6]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
61 Lexicon jeugdliteratuur |
|