Van des menschen natuerlijcke vleesch wondersproock

[fol. 142r]

Dat 9. Capittel.
Dat het Vleesch met syne Genegentheyden vanden Wille beheert ende betemt, ofte zondelijck misbruyckt werden.

Waer yemandt bedwonghen wert ofte beheert, daer is ooc yemant die den selven bedwinghet ofte beheert: die bedwonghen werdt is eyghen ende eens anders macht onderworpen: maer die daer bedwinght is vry, ende ghebieder over een ander. Het is dan een ander die bedwonghen wort, ende 'tis een ander die daer bedwingt: wie wert hier verheert of bedwongen? Die ghenegentheydt of 't Vleesch in de welcke sy bestaen. Wie verheert of bedwinght die? De Wille oft Siele (so ment oneygentlijck ⁺ wil segghen) inde welcke de Wille bestaet. Daeromme seydt oock Ireneus: Salmen de waerheyt zeggen, zo en besit het Vleesch niet, maer het werdt bezeten.

Hierom ist oock dat veelal die oude Vaders het vleesch ghenoemt hebben een Instrument of ghereetschappe der Sielen. Immers sy gelijcken 't Vleesch bye enen Harpe, daer op de Siele speelt, die welcke verstandigh zijnde ende wel geoeffent een lieflijcke Harmonie daer van doet hooren: Is sij't niet, een leelijck gheklanck: Waer mede syluyden 't Vleesch, als recht onschuldigh verantwoorden, ende 't misbruyck van dien op d'Onwetenheydt van den Speelman, te weten op de Ziele ende hare krachten, als Oordeel, Verkiesen ende Wille, schuyven.

⁺ Dat selve, dat ick zegghe, die Affecten des Vleeschs, segghe ick oneyghentlyck: want dese ghebreken behooren tot de Ziele eyghentlyck, die ghevoelt, beweeght ende leeft, den welcken oock de Zonde werdt toegherekent: want haer is ghegheven die willekeure, ende het Oordeel, ende die Kennisse ende die Mogentheydt, door de welcke zy vermagh het quade te verwerpen, ende 'tgoede te verkiesen. VVant die Ziele gebruyckt het Lichaem recht als die Smit den hamer, of 'taenbeelt, waer op zy maeckt Afgoden van alreleye Beelden der wellusten. Het Vleesch en is gheen ingheefster vande Sonde, noch geen versierster van boosheydt, noch ten schept die ghedachten niet, nochte het schickt oock niet wat men doen zal: maer 'tis een winckel des gheests. die in't vleesch ende daer door alles wat hem lust handelt ende volbrenght. VVant dat het vleesch self onghevoelyck is, sietmen als die geest daer uyt scheydet: na welcx vertreck het Vleesch als een overblyvende romp des verrottings en̄ hoop der poels, nerghens meer toe ghebruyckelijck ofte nut is. VVant al watter ghevoelt dat blyckt vreemt te zijn van de natuere des vleeschs, &c.

Also gelijckē andere dit ooc by eē Swaerdt, d'welck die moorder misbruyckt int vermoorden van Burghers, ende die Overheydt ghebruyckt tot bescherminge der Burgeren. Wie sal hier 'tSwaerdt ende niet den misbruycker van dien de schulde geven? So werdt oock het Vleesch met zijnen leden buyten sijnen schulde misbruyckt. Want als het Ooghe vreemde schoonheydt begheerlijck aenschouwet, werdt het een wercktuyg van quade begeerlijckheydt. Niet door sijn aenghebooren aert ofte eyghentlijcke werckinghe, 'twelck sien is, en̄ niet qualijck sien, maer door die quade Begheerlijckheut ende quade wille die qualijck over 'tghesichte ghebieden. Maer werdt het Ooghe met kuysheyts toom bestiert, so wert het een ghereedtschap vande Gherechtigheyt. Alsoo gaet het mede te wercke met die tonghe, handen, buycke, ende alle andere Lidtmaten. Die een ander venijn inne schenckt, zondight doodtlijck, maer de Beecker gheensins daer inne of door sulcx wert gegeven, soo en is dan ooc het Lichame niet schuldigh al schenckt die verkeerde wille de Ziele dootlijck venijn in door wercken die 't Vleesch gheen macht en heeft te weygheren.

Elck ondersoecke hier eens met aendacht hem self, hy zy dan Coopman, of Minnaer, of Krijghsman, Gheleerde, Staetsuchtighe, of sodanigh hy wil, of hy om die gewenschte bate, gehoopte wellust, begeerde roem, hooghheydt ofte anders wat, niet menighwerven hongher, dorst, hetten, koude, arbeyt, ende alderley moeyelijck onghemack teghen zijne voorsz. aengheboorne ende natuerlijcke Gheneghentheyden vrywillighlijck en heeft ghedooght: elck sal (soude ick achten) hier moeten antwoorden ende belijden, Ia, So blijckt hier uyt noch al mede dat die Wille uyte Begeerten (soo voor staet) inde Ziele geboren zijnde ende geensins die Genegentheyden, Vrouwe ende Ghebiedersse is over 't Vleesch met alle syne aengheboren genegentheyden.

Nu is dese Wille een van de hooft-krachten der zielen. Het is dan de Siele, die door haren wille het Lichaem beheerschapt. Daer mede stemt oock over een Augustinus, daer hy seydt aldus: Ick gheloove dan dat ghy ghedenckt, ⁺ dat in d'eerste disputatie ghenoegh ghebleecken is, dat het ghemoedt door gheen ander ding een slavinne der wellustē en wert, dan poor die wille self: want zy en mach noch van die boven, noch van die ghelijck haer is, tot die schantlyckheyt ghedwonghen worden, ghemerckt dat onrecht zoude zyn: ten kan oock niet geschieden van die beneden haer is, want die zulcx niet en vermach. So volght dan dat het haer eyghgen beweginghe moet zijn, om welcke te ghenieten hy die wille af keert van den Scheppere, tot het Schepsele. VVelcke beweginge, indien hy schuldig wert gheacht (waer aen te twyfelen u spotwaerdigh heeft ghedocht) niet natuerlyck en̄ is, maer willigh. VVant daer inne is dese beweging dien gelyck, daer door de steen van boven neerwaerts valt: also dan die beweginge de eygenschap des steens is, ghelijck als dese des ghemoedts. Maer daer inne is onghelyckheyt, dat het in des steens vermoghen niet en is die beweginge te bedwinghen, daer door hy nederwaerts neyghet. Daer 'tghemoedt ter contrarien, als het niet en wil alsoo niet en wert beweeght dat het die opperste dinghen verlatende, die nederste soude liefhebbē: Ende daeromme is die beweginge den steen natuerlyck, maer den ghemoede vrywilligh. Daer uyt komet, dat soo yemant wilde segghen dat die steen zondight, om dat hy door zyn ghewichtigheyt nederwaerts daelt, ick seggen soude dat hy gheacht sonde worden, ick segghe niet botter dan een steen selve, maer voorwaer zot: maer 'tghemoedt beschuldighen wy van zonden als wy hem overtuyghen dat hy verlatende die overste dinghen, die nederste daer vooren verkiest om die te genieten. Daeromme wat ist nodigh te speuren van waer die beweginge voortkomt, waer door die wille haer van den onwandelbaren totten wandelbaren goede af keert: nademael wy belyden dat sulcx niet anders en is dan die beweginghe des ghemoedts, dat die willigh is ende daeromme oock schuldigh: ende dat die Leeringhe van dese zake nut is ende daer toe dienstlyck, dat sulcke beweginghe ver-

+ Adversus hereses vatini.L.5.fo.3.5.

+ Cypr. in prologo de nativitate Chr.

+ De L.arb L.3.ca.1.

[fol. 142v]

worpen ende bedwonghen zijnde, wy luyden onsen wille vanden valle der tijdtlycker dinghen souden mogen afkeeren om het eeuwige Goedt te moghen genieten. Dat schrijft Augustinus so van't onderscheyt deser saecken, als van de ⁺ nutheyt int ondersoeck van dien geleghen.

Die seyt noch elwaerts tot Ambrosio alsoo: VVie ist dan (seyt hy) die 't Vleesch ghebruyckt om te wercken anders dan die Ziele. So is dan natuerlijck de Ziele die Princesse ende Vrouwe van 't Vleesch, dat sy behoort te temmen ende te heerschappen, alle dit wordt oock van elck Mensch daghelijcx in sich self ondervonden, maer by seer weynighen verstaen, overmidts daer weynig menschen zijn die acht slaen op dese hoochnutte saken, sodanigen onverstandighen Menschen zy dit navolgende dan noch tot eenen toegifte ende wechneminghe van allen twijfele gheschreven.

Gheen redelijcke Menschen lochenen dat het Vleesch uyter Naturen van't smertigh ghevoel ende van den doot grouwelt ende een af-schouwen daer van heeft. Nu ist onmogelijck dat het vleesch sulcx benaerstighen ende soecken soude moghen. Nochtans werdt het smertigh ghevoelende die doot oock selve in veele Menschen benaerstigt ende gesocht. Het moet dan een ander zijn dan 't vleesch die door haer ghebiedende ende heerlijcke kracht over den Vleesche, die grillende, treckende ende bevende leden vrywilligh uyt streckt onder die pijnlijcke sage of felle vlijme des Chirurgijns, omme 'tvervuylde Vleesch af te laten saghen of uyt te doen snijden. Wie anders doet dit doch dan die ghebiedende wille, ghebooren uyte begheerte ter ghenesinghe, ende uyt die voorsichtigheyt met het redelijcke Oordeel, wel merckende dat het gantsche Lichaem soude verderven, soo 't vervuylde Vleesch daer aen bleef, ende dat het minder quaedt is ('t welck 'toordeel hier verkiest voor't meerder) dat een Lidtmaet dan 't gantsche Lichaem soude bederven?

Alwaer ons niet gheschreven van den Romeyn, die zijn druppende handt inde vlammen vrywilligh verdorde: van Coma die met willighe verstoppinge zijns athems hem self verstickte: van Ciceronis vrundt, die hem self moetwillens doot hongerde: van Themistocle die 'tvenijn van Catone, die 't Swaerdt, ende van Cleopatra (een wijf zijnde) die de Slangen misbruyckte, (ende den onsichtlijcken doot uyt haer eyghen voornemen van selfs benaerstighde: ons en souden (leyder) gheen versche exempelen ontbreken van Menschen die in dese onse tijden hen self verhanghen, door steecken, verdroncken, den halse gebroken, ende met veel andere wijsen moetwillichlijck den doot aengedaen hebben ghehadt.

Na dien nu het Vleesch soo luttel ter doot is geneghen, dat het oock die selve boven alle dinghen ontsiet ende vliedt, als ter contrarien tot zijn behoudenisse ende 'tleven gheneghen zijnde: soo moet het onghetwijfelt een ander ende vreemde kracht wesen die onghedwongen van yemant uyt eygender bewegingen het Vleesch zijns ondancks alsoo bederft ende vernielt: wie anders kan dit doch zijn dan die heerschende Wille? Die ghebiedt over 'tVleesch dat wel geeft Gheneghentheyden, maer ghenen Wille: welcke Gheneghentheyden niet anders dan die Waghen-paerden, den wille ende redene als haer Voerman moeten ghehoorsamen ende haer bestieringhe volghen: stieren die wel, 'tvleesch gheschiedt wel ende gemack: maer syn die soo droncken van vleeschelijcke Lusten of zotte Opinten dat sy die Gheneghentheyden qualijck bestieren, soo moet het arme Vleesch oock lijden om der Sonden wille.

+ Cont. Iuli.1.2.