Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen letterkundig lexicon (2012-....)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon
Afbeelding van Algemeen letterkundig lexiconToon afbeelding van titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (5.97 MB)

Lexicon van de poëzie (8.51 MB)

Lexicon van de retorica (3.19 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (6.00 MB)

Lexicon van literaire genres (18.94 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (22.09 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (4.89 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (23.36 MB)

XML (11.77 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

eufemisme

Etym: Gr. eu = goed; eu-phèmein = slechts goede woorden spreken.

De verzachtende aanduiding van iets dat schrikaanjagend, onaangenaam of aanstootgevend voorkomt. Dit kan gebeuren door een hele reeks technieken: een vage omschrijving (‘tussen de veertig en de vijftig jaar oud’), een vreemd woord (‘vomeren’), een afkorting (‘het K-woord’), een litotes (‘niet echt muzikaal’), een metonymie (‘een glaasje te veel’), een woordvervorming (‘potverdorie’), enz.

Het is een vaak gehanteerde strategie om het taboebeladen karakter van bepaalde onderwerpen te omzeilen. Aan de basis hiervan ligt de vrees om bovennatuurlijke krachten te ontstemmen (‘Onze-Lieve-Heer’ i.p.v. ‘God’), het terugschrikken voor het noemen van iets onaangenaams, zoals een dodelijke ziekte (‘TB’ i.p.v. ‘tuberculose’ i.p.v. ‘tering’), de angst om een brutale (‘niet erg snugger’ i.p.v. ‘dom’) of onfatsoenlijke indruk te maken (‘transpireren’ i.p.v. ‘zweten’). Uiteraard is eufemisme sterk stand- en cultuurgebonden.

Naarmate een eufemisme in de gangbare taal ingeburgerd raakt, verliest het zijn onrechtstreeks, verbloemend karakter en wordt het een gewone, directe aanduiding. Het wordt dan vaak vervangen door een nieuwe omschrijving (bijv. gebrekkigen en verminkten > gehandicapten > minder-validen > anders-validen > mensen met een beperking).

In literaire teksten zal het eufemisme zijn bijzondere waarde krijgen wanneer context en/of situatie leiden tot een meerwaarde (bijv. humor). Het zgn. politiek correct taalgebruik is een recente vorm van eufemisme. Het dysfemisme is het omgekeerde van eufemisme: men gebruikt met opzet een choquerende, vulgaire, vergrovende uitdrukking (‘opsodemieteren’ i.p.v. ‘weggaan’).

Zie ook connotatie.

Lit: D.J. Enright (red.), Fair of speech: the uses of euphemism (1986) • K. Allen & K. Burridge, Euphemism & dysphemism. Language used as shield and weapon (1991) • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 3 (1996), kol. 1-10 • M. de Coster, Woordenboek van eufemismen en politiek correct taalgebruik (2001) • Euphemism as a word-formation process, themanummer van Lexis. Journal in English lexicology (2012).

etymythologie zie cratylisme eufonie
thematisch veld:

Moderne stilistiek en taalkunde
Woorden: betekeniscomponenten

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken