Algemeen letterkundig lexicon
(2012-....)–anoniem Algemeen letterkundig lexiconpastorale-2Etym: Lat. pastoralis = herderlijk < pastor = herder. De pastorale-2 is de dramatische vorm van bucolische poëzie, een variant op de tragikomedie: een herdersspel waarin het eenvoudige landleven wordt geïdealiseerd als tegenhanger van het verdorven hofleven. Het gouden-eeuw-motief en de locus amoenus komen er regelmatig in voor, evenals de travestie en muziek en dans. In dat laatste opzicht is de pastorale een voorloper van de opera. Vaak was herderspoëzie in dialoog geschreven, zoals bijv. in de Franse hoofse pastourelle uit de 13de eeuw. Hieruit ontstond het dramatische genre, het herdersspel en opera-achtige toneel- en zangstukken (o.m. in Italië aan het eind van de 16de eeuw). In Frankrijk was het genre in de 17de eeuw succesrijk dankzij het werk van Honorat de Beuil, seigneur de Racan, met Les bergeries (1625) en Molières Mélicerte (1666). Deze stukken werden ‘comédies pastorales’ genoemd. De grote voorbeelden voor alle literaire navolgingen in dit genre zijn echter die van de Italiaanse schrijvers T. Tasso met Aminta (1573) en B. Guarini’s Il pastor fido (1580-1582). Nederlandse pastorales – volgens sommigen niet in zuivere vorm – zijn P.C. Hoofts Granida (1605; ed. Zaalberg [1975]), J. Cats’ Koninklijke herderin Aspasia (1643/44?) en J. van den Vondels Leeuwendalers (1647; ed. Alphenaar e.a., 1987). Naast de pastorale-2 is er het herdersdicht (pastorale-1) en als epische vorm de arcadia. Er zijn ook relaties met de georgische poëzie. 
Scène uit Il pastor fido als titelprent in de uitgave van 1602. [bron: A.G.H. Bachrach e.a. (red.), Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur, dl 4 (19802), p. 96].
Lit: P.E.L. Verkuyl, Battista Guarini’s "Il Pastor Fido" in de Nederlandse dramatische literatuur (1971) • D.J.M. ten Berge, ‘Het Nederlandse pastorale spel’ in Nieuwe Taalgids 69 (1976) 1, p. 33-38 • R.L. Ehrenstein, De herder en de hoveling: een onderzoek naar de aard en de functies van pastorale toneelvoorstellingen aan de hoven van Noord-Italië in de 16e eeuw (1978) • J.L.P. Blommendaal, De zachte toon der herdersfluit; de pastorale poetica van Jan Baptista Wellekens (1987) • S. Brinkkemper & I. Soepnel, Apollo en Christus (1989), p. 13-14 • L. Sampson, Pastoral drama in early modern Italy: the making of a new genre (2006).
|