Algemeen letterkundig lexicon

transcriptie

Etym: Lat. transcribere = overschrijven.

Term uit de editietechniek voor het overbrengen van de lettertekens, de signa (signum), van een bron uit een oudere fase van een taal naar lettertekens van de huidige periode, gewoonlijk ten behoeve van een teksteditie. In de praktijk betekent dat bijv. het overbrengen van de geschreven tekens uit een codex, de gotische drukletter uit een incunabel of het handschrift uit een manuscript (handschrift en manuscript-2) van een auteur naar een huidige gedrukte teksteditie. Wanneer de transcriptie zelf, voorzien van diakritische tekens-1, wordt geëditeerd, spreekt men van een archiefeditie.

Typische transcriptieproblemen voor de editeur van Nederlandse codices en manuscripten zijn steeds weer de weergave van ‘i’ en ‘j’, ‘u’ en ‘v’ en de ‘ij’ of ‘y’ met of zonder punten, de keuze tussen kapitaal en onderkast en de woordscheiding.

Naast signa bevatten handschriften en manuscripten ook figurae (figura-2), niet-lettertekens (bijv. tekeningen of andere illustratieve of tekstgeleding aanbrengende elementen), die voor een goed begrip van de tekst eveneens (in facsimile) in een editie overgenomen dienen te worden.

Het overzetten van taaltekens uit een ander taalsysteem (bijv. het Griekse of Russische naar het Latijnse alfabet) heet transliteratie, hoewel beide termen ook wel in precies omgekeerde betekenis worden gebruikt. Ook wordt transcriptie gebruikt voor de fonetische weergave in de eigen taal van de getranslitereerde taaltekens uit het vreemde taalsysteem.

Lit: W.Gs Hellinga, ‘Principes linguistiques d'édition de textes’ in Lingua 3 (1953), p. 295-308 • P.J. Verkruijsse, ‘Over diplomatisch editeren van handschriften en het gebruik daarbij van diacritische tekens’ in Spektator 3 (1973-1974), p. 325-346 • I.J. Gelb, A study of writing (1974), p. 253.

tranche de vie

transfer