Algemeen letterkundig lexicon

adynaton

Etym: Gr. adynatos: onmogelijk.

Stijlfiguur (stijlfiguren) die gezien kan worden als een onderdeel van de perifrase. Het is een sterk overdreven omschrijving (hyperbool) van iets wat praktisch onmogelijk geacht wordt (vandaar ook Lat. impossibile). In plaats van ‘Nooit zal dat gebeuren’ geeft men een omschrijving van ‘nooit’ in de vorm van bijv. ‘Ik mag hangen als’ enz. Kinderen kregen wanneer ze op iets reageerden met 'En als nu ...' van hun ouders vaak te horen 'Als ..., als de hemel valt, hebben we allemaal een blauwe hoed'. Bekend is ook de adynaton in de vorm van een gezegde: 'Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen'.

Met name in de nonsenspoëzie en de leugenliteratuur is deze stijlfiguur geliefd en is ze verwant aan de mundus inversus van de carnavalsliteratuur. Een dichter die graag en veel gebruik maakte van dit type overdrijvingen is Gerrit van der Linde in zijn bundel Gedichten van de Schoolmeester (1859).

Lit: E. Dutoit, Le thème de l'adynaton dans la poésie classique (1936) • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 1 (1992), kol. 139-141.

adversaria

aemulatio