Refreinenbundel

[XII] Refreyn

HOe mach ghestadige liefde secretelic
dick tusschen .ij. hertekens so gehuldich sijn, ^{vs. 2}
hoe mach Affrodita dicwils so hetelic,
tvierken der liefden so menichfuldich sijn, ^{vs. 4}
om liefs absencie so onuerduldich sijn ^{vs. 5}
datse die spijse metten dranck versmaden ^{vs. 6}
diese der natueren nochtans schuldich sijn;
hoe noch Eurealus als dorper gheladen ^{vs. 8-10}
metten sack opden hals opclam die graden
⁺ om bi Lucresiam die liefste te sijne;
hoe staet menich vrouken den eenen in staden, ^{vs. 11}
den anderen weygerende haer medecijne,
al sleypense dblocxkens tot elcken termijne ^{vs. 13}
als Venus ianckerkens nacht ende dach: ^{vs. 14}

vs. 2 gehuldich: getrouw, of: genegen, welgezind (S. CCII, 1).

vs. 4 menichfuldich: hier eenigszins vreemd, bet. blijkbaar: hevig, intens.

vs. 5 onuerduldich: wanhopig.

vs. 6 se slaat op hertekens.

vs. 8-10 Eurealus - Lucresiam: hoofdpersonen uit Aeneas Sylvius' kleinen roman De duobus amantibus historia (1441); Euryalus was een edelman uit het gevolg van keizer Sigismund, Lucretia een aanzienlijke gehuwde jonge vrouw uit Siena. Dit verhaal maakte zeer veel opgang (27 drukken in de 15de eeuw!) en werd vaak vertaald; een Nederl. vert. van vóór 1540 is niet bekend, maar heeft wsch. wel bestaan: Van Doesborch drukte ± 1515 een Engelsche vertaling (Nijh.-Kron. nr. 2240), en daar hij van verscheidene populaire boeken een Engelsche en een Nederl. uitgave drukte, is het aannemelijk dat dit ook bij dit boek het geval was, te meer daar Euryalus en Lucretia tot de vaakst genoemde gelieven behooren, niet alleen in onze refreinen (zie b.v. nog XVII, 11; XXXV, 48; XXXIX, 28; LVI, 66, enz.), maar ook in die van van Stijevoort en de z.g.n. Nieuwe Ref. van Anna Bijns. - als dorper gheladen enz.: Eur. kwam als korendrager vermomd bij zijn geliefde.

+ [f. 23 v°]

vs. 11 staet ... in staden: is welgezind, helpt; vgl. S. VIII, 51; CXLVII, stok.

vs. 13 al sleypense dblocxkens: het sleepen van het blok is een der vele beelden voor het verliefd zijn. Zie b.v. nog Hand. d. Amour. H. 8 r°, en Onze Taalt. III, 111; IV, 257.

vs. 14 Venus ianckerkens: spottend voor: verliefden; zie nog XIV, 54 en Ndl. Wbd. VII, 207. Van Doesb. drukte in 1516 een boekje ‘Van Venus Ianckers ende haer bedrijuen (Nijh.-Kron. 2115).

[p. 32]

15

tis nerghens omme, so ic vine, ^{vs. 15}

 

om datter maer een int herte mach.

 

 

 

Het ghespin der herten stellinghe ^{vs. 17}

 

moet wel van wonderliker virtuten sijn;

 

alle solaes dunct haer een quellinghe

20

als liefs presentie moet daer buten sijn,

 

maer als lief bi lief in muten sijn ^{vs. 21}

 

bevrijdt van alle clappers vileynen,

 

daerse deen dander therteken ontslutende sijn,

 

daer sijn dan Venus secreten ghemeyn.

25

dan custmen, dan helstmen, tis swerelts fonteyn, ^{vs. 25}

 

dan ist mijn herteken, dan ist mijn boelken.

 

al coemter dan een verwaent capiteyn

 

en meent van verre ooc schieten na tdoelken,

 

mer lasen hi mist, tsit een ander int stoelken.

30

al maect hi misbaer, en doet gheclach,

 

tis arbeyt verloren, tis bot wt Roelken, ^{vs. 31}

 

⁺ om datter maer een int herte mach.

 

 

 

Al saechdi alle der werelt weeldekens,

 

die bloemen der vrouwen die wtghelesen sijn

35

wt Venus berge, die schoonste beeldekens,

 

ten mach mer een int herte ghepresen sijn

 

die v sal duncken hoochste gheresen sijn,

 

minnelicst int wezen zijn, schoonst int aenscouwen,

 

bi wiens confoort therte moet genesen sijn.

40

al most Penolope scheyen met rouwen

 

van haren lieuen Vlixes vol van trouwen

 

doe hi voor Troyen was in battaelgien,

 

noyt en sloechse hem eenighe faelgien ^{vs. 43}

vs. 15 Vgl. met dezen stok ABN. XXX, d, 1: ‘Daer en mach maer eene int herte certeyn’, en XLII, d, 4: ‘Want daer maer eene int herteken en mach.’

vs. 17 ghespin der herten: vgl. Wap. Mart. 205: ‘gespin van minnen’. - Na herten is wsch. iets uitgevallen, waardoor stellinghe onbegrijpelijk wordt.

vs. 21 in muten: veilig bij elkaar, geborgen (vgl. Mnl. Wdb. IV, 2028).

vs. 25 swerelts fonteyn: vgl. Mnl. Wdb. II, 835; fontein krijgt in dergelijke verbindingen de bet. van: het (de) beste, heerlijkste.

vs. 31 bot wt Roelken: de bet. van deze uitdr. moet ongeveer zijn: je vischt achter het net, er valt niets te halen. Zie nog CLII, 44 en S. XII, 43; CCXXXV, 46, en vergelijk Mnl. Wdb. I, 1392, waar bot opgegeven wordt als: partij van een spel, of inzet; of moet men denken aan bot als in bot vangen, of als in bot vieren? In Hand. d. Amour. (I 4 r°) wordt tot een ongelukkig minnaar gezegd: ‘Ghy zijt gheacht als bot uyt roel’; zie ook R 2 r°.

+ [f. 24 r°]

vs. 43 sloechse... faelgiën: verloochende ze, werd ze ontrouw.

[p. 33]

 

mer bleef hem ghestadich sose plach,

45

een ander bliuende wt haerder baelgien ^{vs. 45}

 

om datter mer een int herte mach.

 

 

 

Prince

 

Paris versocht om Venus oordeel te gheuene ^{vs. 47}

 

wie dat hem dochte van .iij. goddinnen sijn

 

die schoonste van hem int leuene

50

van Pallas wijsheyt mocht te gewinnen sijn

 

en alle consten in sijn bekinnen sijn ^{vs. 51}

 

diemen ter werelt oyt mochte beleyen.

 

als hi van Iuno mocht te binnen sijn ^{vs. 53}

 

⁺ alle der eeren en der heerschapijen

55

als dander Augustus bi sinen tijen

 

machtich van rijcdommen Cresus gheliken. ^{vs. 56}

 

nochtans Venus forme vol melodien ^{vs. 57}

 

haer presenterende, dede therte swijken

 

als hi Pallas met Iuno liet strijken;

60

venus vercoren en int binnenste lach.

 

de cause waer omme siedi hier blijken:

 

om datter maer een int herte mach.

[houtsnede]

vs. 45 baelgien: eig. rechtsgebied. Vgl. nog: Enen in baelgie hebben, iemand aan zijn snoer hebben (Oudemans I, 276).

vs. 47 Venus moet vervallen. Deze heele strophe is een beetje bedorven, maar de zin is toch wel te volgen.

vs. 51 in sijn bekinnen: binnen het bereik van zijn verstand.

vs. 53 te binnen sijn: eig. bekend zijn met -; hier: beschikken over -.

+ [f. 24 v°]

vs. 56 machtich hoort wsch. bij het voorafgaande.

vs. 57 melodie: gebezigd ter aanduiding van al wat aangenaam, liefelijk en schoon is; zie b.v. nog XLII, 23; XLIV, 16; XLVII, stok; S. XXXVIII, 6. Het gebruik wordt nog door De Bo vermeld.

24/25. HA.: daer maken sy al haer vreucht ghemeyn // ontdeckende malcanderen haer liefde certeyn.
28. HA.: En meent de liefste te syn van truyken of Goelken.