Zomeravond in een kleine stad

[p. 53]

X

b

Het vruchtbaarste uur denk ik soms, is het holle uur van eertijds, het uur waarin ik niet wist wat ik moest doen, omdat ik rusten of slapen kinderachtig en tijdverlies vond en geen energie genoeg bezat om iets te ondernemen; het uur der volstrekte lusteloosheid, in zuidelijke landen het uur van de siësta, tussen twee en vier. Ik rust nu wel, of liever ik ga op bed liggen. Ik slaap, maar ik slaap nooit helemaal. Als mijn vrouw, die dan meestal leest, een bijna werktuigelijke beweging maakt om mij aan te stoten, omdat mijn keel ineens een reutelend geluid voortbrengt, grijp ik haar hand al vóór zij mij heeft aangeraakt. Schrik toch niet zo, zeg ik, met de ogen gesloten, maar zij schrikt niet; het stoort haar alleen in haar lectuur.

Nee, ik slaap niet, maar ik ben elders, niet meer in het vertrek of in andere kamers. Ik weet nooit precies hoe lang het duurt, want als ik op mijn horloge kijk, is de betovering voorbij en ik wil het zolang mogelijk laten voortduren. Dat kan niet helemaal, omdat ik niet bewust in twee werelden tegelijk kan leven. Maar in die toestand van halve bewustheid kan het soms bijna, kan ik althans nog iets vasthouden, al is het dan ook niet lang. Het is dan eigenlijk al gebeurd. Het spat uit elkaar als een glas, dat zonder geluid aan scherven springt en stervormig naar de diepte valt, een eindeloze diepte waarin ik de brokstukken na tuur,

[p. 54]

sommige stukken nog herkenbaar gedurende enkele seconden die minuten lijken, totdat alles vervaagt, vervaagt en verdwijnt. Ik kan er geen geheel meer van maken en dat was het nog, even geleden.

Ik hoor dat het buiten regent; het vertrek is schemerig en ergens daarbuiten slaat een motor aan, komt een auto in beweging. Iemand zei: ‘Rauter is daar’, en iemand anders zat aan een tafeltje; een journalist, een man met een bril op en in een lichte regenjas met een bontkraag. Hij bewoog niet. Pas langzaam drong tot mij door, dat ik het gehoord had en ik stond op en liep naar hem toe en ik zei: ‘Rauter is daar, dat is toch belangrijk.’ Maar hij bleef zwijgen en verroerde zich niet. Ik keek van het tafeltje weg en ging naar buiten.

Het was een brede autobaan en er was niets: geen huis, alleen een lange oplegger stond langs de kant van de weg in de regen onder een loodzware grauwe lucht. Achter de oplegger vandaan kwam na een ogenblik, waarin ik mij afvroeg of ik weer naar binnen zou gaan, een man te voorschijn in een regenjas van zeildoek, grijsgroen, zoals de Duitsers die droegen tijdens de bezetting. Hij had grijs, kortgeknipt haar en geen hoed op het hoofd, een korte grijze snor en een lorgnet. Hij begon te lopen in een strakke, afgemeten pas en ik holde achter hem aan en ik zei: ‘U komt mij bekend voor, ik geloof dat ik u al eens eerder heb gezien.’ Hij wierp een korte, spottende blik op mij en lachte, maar zonder dat er een beweging in zijn gezicht kwam. Hij bleef staan. ‘Dat is wel mogelijk’, zei hij. Hij keerde even zijn gezicht naar mij, nam de lorgnet van zijn neus, draaide hem om en zette hem toen opnieuw op, alsof hij de herkenning gemakkelijker

[p. 55]

wilde maken. Het strenge, verwaande gezicht werd inderdaad ineens vertrouwd. ‘Rauter’, zei ik. ‘U ziet het’, zei hij, alsof hij mij had willen overtuigen, maar zijn stem klonk onbewogen. Hij liep verder en ik liep met hem mee. ‘Wat komt u hier doen?’, vroeg ik. ‘Ik ben hier graag’, antwoordde hij, ‘en er is niets wat mij dit kan beletten. Mijn zaak is voor geweest en voorbij, ik ben veroordeeld, dat alles is nu verleden tijd en ik leef nog. Het recht is bij uw landgenoten snel en expeditief. Niet onredelijk. Als zij in alles zo snel waren, was Duitsland hun nu niet in alles zo ver en sinds zo lang al vóór geweest. Het herstel en de rijkdom van Duitsland is de oorlog, die wij gewonnen hebben. Uw land heeft beide oorlogen verloren, maar u denkt dat u ze beide gewonnen heeft. Daaraan zult u sterven. Dat is de reden waarom ik hier ben; in Duitsland kan ik niet meer leven.’

Ik heb dit niet goed begrepen. Trouwens het moet toch een droom zijn geweest ditmaal, want ofschoon ik mij het gezicht van Rauter herinner gezien te hebben, kan het Rauter niet zijn geweest. Ik had 's morgens in de ochtendbladen gelezen over een Duits oorlogsmisdadiger, een arts, die men in Zuid-Amerika op het spoor was gekomen; het verband lijkt mij duidelijk, al is het vaag. Aan het einde van de droom - het moet geweest zijn tussen het moment, dat mijn vrouw haar arm bewoog en dat, waarop ik haar hand greep - op het ogenblik van de terugkeer uit de halfslaap, liep ik de trap op naar de verdieping van mijn tweede huis, iets wegvegend voor mijn ogen: een klein nauwelijks zichtbaar spinnetje dat heen en weer kroop over mijn linker brilleglas. In een loge, in een bocht van de trap die zeer breed was, zaten twee mannen. Zij keken verbaasd naar mij, toen ik voorbij kwam

[p. 56]

en een hunner zei, alsof hij mij een geheime inlichting toefluisterde: ‘Rauter is hier geweest.’ Ik knikte: ‘Ik weet het al, ik weet het al...’ Maar het glas is in stukken gesprongen, zonder geluid en verder, steeds verder vallen de scherven nu uiteen; ik kan ze niet meer achterhalen.