Den kerstelicken ridder

Een seer profijtelijck boecxken, seer nudt ende oorbaerlijck wesende voor allen Christen gheloovighe menschen

Remedien teghen die toornicheyt ende begheerlijckheydt der wraken.

ALs u groote fenijnighe droefheyt verweckt oft becoort tot wrake, soo wilt ghedencken die toornicheyt anders niet te wesen, dan dat sy valschelijck navolghet die sterckheydt. Daer en is niet dat wijflicker is, noch daer en is gheen meerder teecken van een cleyn ende verworpen herte, dan door wraeck te verblijden. Ghy laet u duncken dat ghy moedich zijt als ghy niet en wilt lijden eenich onrecht onghewroken, ende met dese manier brengt ghy voort uwe kindtsche onwetenheydt, segghende: Ghy en meucht uwen moet niet matighen, dat nochtans eenen Man toe behoort, veel stercker ende veel edeler ist eens anders sotheydt te versmaden dan nae te volghen. Ghy seght hy heeft my schade ghedaen, hy is seer fel, hy is seer spijtich van woorden: Hoe dat hy quader is, soo veel te meer wilt u wachten, op dat ghy hem niet ghelijck en wordt. Wat onsinnicheydt ist als ghy wilt wreken eens anders onsedicheydt, dat ghy dan wort veel onsedigher dan hy. Ist dat ghy versmaet eenighe spijticheydt oft overlast, soo sullen alle menschen verstaen ende oordeelen dat ghy overlast ontschuldich zijt, noch oock niet verdient en hebt: Mae rist sake dat ghy daerom beweecht wordt tot toorn, soo maeckt ghy zijn sake beter die u die spijticheydt ghedaen heeft. Daer nae wilt oock dit overlegghen, ist sake dat yemant schade is geschiet, die en vergaet noch en verminderdt niet door wraeck, maer sy wordt daer mede vermeert: Want wat eynde souder wesen van onrecht, als hem een yeghelijck daerom soude voeghen zijn droefnisse te verminderen om alsulcke weder te verghelden door wrake: Alsoo souden wassen aen beyden zijden de vyanden, ende dan wordt de droefnisse rauwer ende herder, ende hoe datse duerigher is, hoe datse ongheneselijcker is: Maer door sachtmoedicheydt ende verduldicheydt coemt dickwils tot kennisse die gheen die onrecht ghedaen heeft, ende wordt alsoo wt een vyandt die alder vaste ende beste vrient, want dat wuaet dat ghy meynt te verdrijven van u door wrake, dat comt ende wort veel meer vermeert in u. Ende het sal oock wesen een groote remedie tgheen dat wy hier te voren gheschreven hebben, in dien dat ghy aenmerckt dat die een mensche niet en mach schadighen eenen anderen, indien dat hy niet en wil dan in alsulcke goeden die daer buyten den mensche zijn, of dinghen die den mensche toch niet veel aen en gaen. Want die waerachtighe goeden der herten en mach niemandt wech nemen, dan alleen God, ende dat niet dan vanden ghenen die ondanckbaer zijn, ende hy mach alleen alsulcke goede gheven (welcke hy niet ghewoonlijck en is te gheven) den ghenen die daer wreedt ende hardtmoedich zijn: Want gheen Christen mensch

[p. 95]

en wort gequetst dan van hemselven: Niemant en is onrecht schadelijcker dan die gheen die dat doet. Dese navolghende sullen u oock behulpelijck zijn al zijn sy licht oft cleyn, indien dat ghy niet en vermeert die drofnisse uwer herten na dat u onrecht ghedaen is soo wilt u schade eynden, ende dat onrecht dat u ghedaen is weynich oft niet achten, ende met dese maniere denckt over: Hy hevet my onrecht ghedaen, maer het staedt gheringhe te verbeteren, ende oock is hy kintsch hy is onbesocht, oft hy is een jonghelinck, oft het is een wijf, oft hy heeftet ghedaen door eens anders ingheven, hy en weet niet bet, hy was wel ghedroncken, het is ghelijck datmen hem vergeve. Ende ooc die of die heeft swaerlijcken tegen my misdaen maer het is mijn Vader, oft Broeder, oft Meester, oft Vrient, oft Huysvrou, het is ghelijck datmen zijner liefden ende vrientschap sal toegeven. Ende dencken dat ghy hem oock yets misdaen hebt, oock soo wilt dat onrecht ghelijcken by de weldaden die hy u in voorleden tijden ghedaen heeft, oft ghy sult dat ghelijcken met dat ghy hem wel eer vertoornt hebt, segghende: Hy heeft my onrecht ghedaen maer in voorleden tijden hevet hy my dickwil goedt ghedaen, het is een teecken van een onvredich hert die weldaden te vergheten ende dat onrecht te ghedencken. Nu heeft hy my vertoornt, maer hy is dickwils door my verstoort gheweest, ick salt hem vergeven, op dat hy na mijn exempel my weder sal vergeven. Noch tans soudet veel beter remedie wesen als daer eenighe menschen teghen u misdoen, dat ghy dan wilt dencken hoe veel ende hoe dicwil dat ghy sondicht in Godt, ende in hoe veel dat ghy hem schuldich zijdt. Alsoo veel als ghy verghevet uwen mede Broeder die u schuldich is, alsoo veel sal u Godt vergheven. Dese maniere om te betalen met eens anders ghelt, heeft ons geleert onse borch Christus, die welcek daer niet en sal versmaden die Wet die hy selver inghesedt heeft. Ende op dat ghy ontbonden moecht worden van uwe sonden, so loopt ghy te Romen, ende ghy vaert Sinte Jacobs, ende ghy coopt breede aflaten, niet dat ickse misprijse dat ghy dit doet, maer ick prijse u meer aen dat ghy dit alleen wilt doen, want daer en is gheen beter manier, door welck ghy moecht weder versoendt worden Godt van u misdaedt, dan als u misdaen is, dat ghy dan weder wordt versoent met u broerder die u misdaen heeft. Vergheeft een lichte soude uwen naesten, (want het is al licht dan deen wil mensche sondicht in dander) op dat God u vergeven wil so veel duysent sonden: Daer op seght ghy, het is seer swaer den moet die met toorn ontsteken is te bewinghen: Ende beweecht u niet dat Christus soo veel ende swaerlijck voor u gheleden heeft, wat waert ghy doen Christus voor u zijn costelijcke Siel gheset heeft, ende waert ghy zijn vyant niet, met wat sacht moedicheydt verdraecht hy u daghelijckx inde oude sonden weder vallende. Ten lesten soo denckt met wat verduldicheydt heeft hy gheleden quade woorden, banden, slaghen, ende daer nae de alderschandelijckste doodt. Wat wilt ghy u beroemen van dat Hooft, indien dat ghy niet naerstich en zijt om te wesen een lidt int lichaem, ghy en sult niet wesen een lidt Christi, ten waer saecke dat ghy navolcht de voedtstappen Christi: Soo segghet ghy weder, hy en isset niet waerdich datmen hem vergheven sal: Seght my

[p. 96]

waert ghy waerdich dat Godt u sonden vergheven heeft. In u selven wilt ghy hebben en ondersoecken barmherticheyt, ende teghen uwen broeder wilt ghy gebruycken de scherpe rechtvaerdicheydt. Ist groot dat ghy wesende een sondare, vergheeft een sondaer zijn schult, als ghy denckt dat Christus heeft gebeden zijnen Vader voor die hem ghecruyst hebben. Ende ist swaer uwen broeder niet weder te slaen oft verghelden, den welcken gheboden wordt voor lief te hebben uwen vyandt. Is u dat swaer dat ghy gheen quaedt met quaet en loont, voor welcke quaet, ten zy dat ghy hem goedt doet, of ghy en sult niet wesen noch doen in uwen even Mensche, dat Christus heeft gheweest ende gedaen in u zijnen knecht: Ten lesten seght ghy, hy ist onwaerdich datmen hem goedt voor quaedt sou doen: Soo weest ghy des waerdich, op dat ghy doen moecht ende vercrijghen dat Christus u waerdich moedt werden: Daer op antwoordt ghy weder, als ick verdraghe dat oude onrecht, soo noodighe ick hem weder tot een nieuwe onrecht te doen ende hy salt weder doen indien dat hy hier ongestraft af coemt. Ist dat ghy sonder sonde hem moecht schouwen, soo schouwet hem, moghet ghy hem te hulpe comen, so coemt hem te hulpe, moghet ghy hem verbetert, soo verbetert hem, moecht ghy hem die daer rasende toornich is ghesondt maken, maeckt hem ghesont: Ist dat ghy niet en moecht, het is dan beter dat hy alleen vergaedt, dan ghy met hem. Ende die daer niemandt schade oft quaedt gedaen en heeft dan u, die wilt achten waerdich te wesen barmherticheydt ende geen pijn noch weder wrake. Wilt ghy met lof ende eere toornich wesen, so weest toornich teghen die sonde ende niet tegens den mensche: Ende hoe dat u natuer meer gestelt is tot dese sonde des toorns, so veel te naerstelicker wilt u selven lanc te voren beschermen, ende wilt dit vast in u hert drucken, dat gy niet en seght noch en doet als ghy toornich zijdt, ende en wilt u selven niet ghelooven noch betrouwen als ghy verstoordt zijdt: Ende wilt al suspeckt houden ende quaedt vermoeden te wesen wat ghy doet als ghy toornicht zijdt, al ist oock eerlijcken, ende wilt ghedencken datter weynich onderscheydts is tusschen een rasende oft dulle mensche ende een die toornich is, dan de een is een corte raserije, de ander een eewighe raserije. Wilt oock ghedencken hoe veel dinghen dat ghy in voorleden tijden door toornicheydt ghesproken ende ghedaen hebt, dat u seer berouwen is. Ende als ghy toornich beghindt te worden, ende dat ghy u al gheheel daer af niet en moecht houden, so wilt ten minsten also wijs wesen dat ghy u bedenckt dat ghy dan niet wel ghesondt en zijt, ende dat te dencken is een groote remedie teghen die toornicheyt: Ende wilt oock in u selven overlegghen, nu ben ick aldus ghestelt, ende een weynich hier na sal ick anders ghestelt wesen, waerom wil ick dat seggen oft spreken teghen mijn vrient als ick toornich ben, dat ick niet en sal moghen veranderen als ick met hem versoent sal wesen: Waerom sal ick doen al rasende, daer ick my selve af bedroeven sal als ick weder tot my selven come, waerom en sal dit van my niet verwerven die redelickheydt of die goedertierenheydt, oft ten lesten Christum, om wiens wille ick dat behoor te verwinnen. Niemant en is (als ick vermoede) soo toornich van natuers weghen, oft hy en mach

[p. 97]

mach hem selven nonchtans wel gebieden. Ende dat alderbeste is dat wy ons hert vestighen ende hert maken met een vaste insettinge, redenen ende gewoonten, dat wy niet en mogen worden verstoort. Ende het sal volmaecktheyt wesen indien dat u die sonde also onwaerdich is dat ghy voor verdriet ende schade weder doet den dienst der liefden: Ende ten lesten so denct te wesen een menschelijcke maticheydt, dat ghy u hert ende moet altemael niet en geeft onder toorne, maer niet toornich te worden is God alder gelijcste. Dat quaet te verwinnen met goet is de volcomen liefde ende navolghen Jesu Christi. Die toorn te verdrucken ende die temmen behoort tot een wijs man. Ende u te stellen tot toornicheydt en is alleen niet menschelicken, maer al heel beestelicken. Ist dattet u belieft te weten hoe schandelijck en onbetamelick dattet is, dat een mensche verwonnen wordt met die toornicheyt. Als ghy niet toornich en zijt soo wilt aensien de ghedaente van een toornich mensche, oft als ghy toornich zijt soo wilt dan gaen voor een spieghel ende sien hoe dat die oogen met vlammen bernen, die wangen worden bleec, die mont wort verstoort, de lippen schuymen, de leden die beven, de stemme grimt, de beenen die beven, wie sal u vermoeden te wesen een mensche.

Dat eynde der Remedien.