Al is de waarheid nog zo snel

[p. 34]

Koningen

Waar ga je naartoe als je een sleutel moet laten bijmaken? Nou, dan ga je naar een ijzerwinkel, of een sleutelwinkel. Die winkels hebben vaak een bepaalde naam: ze heten ‘De sleutelkoning’ of ‘Het sleutelpaleis’.

Nu denk ik niet onmiddellijk aan sleutels als ik in een paleis sta. Andersom lijkt zo'n naar olie ruikende winkel ook niet bepaald op een paleis. En de man die de sleutels maakt: het is vaak moeilijk om in hem een koning te zien.

Behalve sleutelkoningen hebben we ook fietsenkoningen, en we kennen natuurlijk meubelpaleizen. Nou kan ik dat laatste nog een beetje begrijpen als ik bedenk dat iedereen van zijn huis, hoe klein het ook is, een paleisje wil maken. Dat een huis op een paleis moet lijken, wordt ons trouwens via de reclame aardig aangepraat.

In Frankrijk, om precies te zijn in de Finistère, in Bretagne, kwam ik een bioscoop tegen die Le Roi d' Ys (de koning van Ys) heette.

Ys is de naam van de verzonken stad die daar voor de kust zou liggen, zoiets als Atlantis. Ys was een bijzonder fraaie stad volgens de overlevering. Niet voor niets heet Parijs: Par-Ys: gelijk aan Ys, even mooi als Ys.

Le Roi d'Ys. De koning van Ys. Die bioscoop was lelijk! Hij zag er aan de buitenkant werkelijk niet uit.

Een lelijke bioscoop, een eerzaam maar eenvoudig handwerk als sleutel- of fietsenmaker, en een grote winkelwaar ze meubelen verkopen die je echt niet aan de koning zou aanbieden. Wat betekent dat?

Wij zien hier hoe met behulp van de taal dingen als het ware worden opgepoetst. Ze krijgen meer status door benamingen die herinneren aan personen en hun behuizingen waar de meesten van ons van oudsher ontzag voor hebben. Hoeveel verhalen zijn

[p. 35]

er niet in omloop over koningen en keizers? Het ligt voor de hand: vroeger waren zij degenen die boven ons stonden, aan wie wij gelijk zouden willen worden.

Kinderen spelen vaak koninkje. Zij bouwen hutten en noemen die dan ‘paleis’. Met je fantasie kun je een heleboel.

Mensen willen vaak belangrijker schijnen dan zij zijn. Dat maakt die mensen er niet gelukkiger op. Aan die behoefte de nogal kale werkelijkheid even achter zich te laten, herinneren ook die sleutel- en fietsenkoningen en dat meubelpaleis.

Het zijn pogingen om aan de armzaligheid te ontkomen, pogingen om aan te tonen dat je dáár moet wezen, in het paleis, bij de koning, die de beste is.

In Hilversum is een zaak met tweedehands boeken die heet: nee, niet de boekenkoning, maar de boekenwurm. Als het om boeken gaat kun je je ook gelijkstellen met een wurm, denk je op het eerste gezicht, want mensen die boeken lezen zijn niet treurig en onaanzienlijk. Die hebben geen koning nodig, die zijn met al hun kennis zelf al koningen en kunnen dus rustig ‘tot de wurm’ gaan.

Maar nu overdrijf ik even. Want een boekenwurm is iemand die met zijn neus in de boeken zit, zoals een wurm in hout.

Van de meeste koningen kon dat niet gezegd worden.

Toen Hinault voor de eerste keer de Tour de France had gewonnen, schreef een Franse krant dat hij ‘de koning van het pedaal’ was. En hier hadden ze toch wel een beetje gelijk. Want Hinault was inderdaad de beste, en niet alleen in de bergen, zoals vroeger de bergkoning, de wielrenner Frederico Bahamontes.