De tale Kanaäns. Een leergang liederen (onder de naam Willem Barnard)

(1963)–Guillaume van der Graft– rechtenstatus

bron

Willem Barnard, De tale Kanaäns. Een leergang liederen. Holland, Amsterdam / Uitgeverij Paul Brand, Hilversum z.j. [1963]

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr graf002tale01_01

logboek

- 2021-12-08 CvP colofon toegevoegd

- 2025-01-22 SB bestand aangepast aan richtlijnen januari 2025

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De tale Kanaäns. Een leergang liederen van Willem Barnard uit 1963. Willem Barnard is de echte naam van Guillaume van der Graft.

redactionele ingrepen

p. 11: deze pagina bevat een voetnoot. Wegens technische redenen is het niet mogelijk deze in de verantwoording op de gebruikelijke wijze van deze digitale editie weer te geven. De opmaak en locatie van de voetnoot is daarom van het origineel overgenomen.

p. 18: in het origineel is een gedeelte van de tekst slecht leesbaar. De redactie heeft de tekst tussen vierkante haken aangevuld.

p. 31: vetnederd → vernederd: ‘vernederd en veracht’.

p. 60, 64, 158: voetnoot ‘1’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale editie is de noot onderaan de pagina geplaatst.

p. 75: voetnoot ‘4’ heeft in het origineel abusievelijk nootverwijzing ‘5’ gekregen in de lopende tekst. In deze digitale editie is dat verbeterd.

p. 82: voetnoot ‘5’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale editie is de noot onderaan de pagina geplaatst.

p. 111: voetnoot ‘2’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale editie is de noot onderaan de pagina geplaatst.

achterkant stofomslag: in het origineel is een gedeelte van de tekst onleesbaar. In deze digitale editie is ‘[...]’ geplaatst.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (binnenkant voorplat, 2, 6, 160, binnenkant achterplat, achterplat) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[ voorkant stofomslag]

W, Barnard

De tale Kanaäns

Een leergang liederen

de dagen onzer jaren / een kerkelijk jaarboek

Cantate Domino canticum novum: Zingt den Heer een nieuw lied!

Liederen van hem waren er duizend en vijf, zo staat geschreven over Salomo in I Koningen 4 vs 32. Op deze tekst wordt nooit gelet, men heeft het altijd over de drieduizend spreuken, die spreekwoordelijke wijsheid. Van wijsheid trouwens maken de meesten onzer zich een voorstelling, welke niet strookt met de messiaanse blijdschap onder het bewind van den Sjalom-Koning. Het is de bekende voorstelling van de mier die zo anders was dan de krekel. De krekel immers hield van liedjeszingen, de mier daarentegen was daar te wijs voor. Hij werkte, sleepte, sloofde, sliep haast niet. Een navolgenswaardig voorbeeld.

Wij doen beide insecten daarmee onrecht en misverstaan de Schrift. Er staat wel in Salomo's spreuken: ga tot de mier, gij luiaard! Maar de krekel staat er niet bij, die staat niet in de bijbel. De tegenstelling is van Lafontaine, niet van Salomo. De grote koning was naar de mieren én naar de krekels of de vogels of de engelen gegaan.

Salomo is de zoon van David en David is de man van de psalmen. De liederen gaan op de psalmen terug. Op psalm 96, psalm 98, psalm 149 en al die andere psalmen.

Ik noem deze drie omdat ze alle drie beginnen met: Zingt den Heer een nieuw lied! Cantate Domino canticum novum!

Over de duizend liederen, het is niet gering! Iedere sabbat één, dat is nog twintig jaar werk. Ik denk aan the reverend Eli Jenkins uit Dylan Thomas' luisterspel Under Milk Wood. Als een weermannetje kwam de weleerwaarde uit zijn huisje en groette de zon met een vers. Dat is kinderlijk (Marc groet 's morgens de dingen) en salomonisch wijs, want hij groette de oorsprong van de dingen. In Amsterdam op de Bühne was er een zachtzinnige idioot van gemaakt, want wie verstaat bij ons een moraliteit uit Wales, dat schiereiland van zang en vroomheid! Een dominee-dichter, dat leer je op school, is om te lachen, naar het klassiek geworden spotvers van Cornelis Paradijs:

 
O J.J.L. ten Kate,
 
gij koning der cantate,
 
gij vorst van rijm en mate...

Maar wie leest nog de Tachtigers, op een paar bloemlezingblaadjes na? Ten Kate daarentegen leeft, want wij zingen hem. Is hij groter dan Kloos? Welnee, maar wij zingen hem!

Het verschijnsel dominee-dichter (of priester-poëet) is niet het verschijnsel van een amphibie! Een kikvors is een amphibie, geen zoogdier en geen vis; hij kwaakt lachwekkend, hij is een plaag in Egypte. Maar de verdubbeling waar het hier over gaat doet eerder denken aan de engel, die boodschapper en zanger is en het een niet ten koste van het ander, maar dank zij het ander. De ‘Dienst des Woords’ is niet in strijd met poëzie, zang en muziek! Integendeel. Want wat is ‘het Woord dienen’ als het niet mede is: luisteren naar de mogelijkheden van de woorden, stilstaan bij de mirakelen van de taal! God en mens worden daarin verzoend en zo hebben

Vervolg zie achterflap

[ voorplat]

[pagina 1]

DE TALE KANAÄNS

[pagina 3]

W. BARNARD

DE TALE KANAÄNS

EEN LEERGANG LIEDEREN

DE DAGEN ONZER JAREN

EEN KERKELIJK JAARBOEK

UITGEVERSMAATSCHAPPIJ HOLLAND - AMSTERDAM

UITGEVERIJ PAUL BRAND N.V. - HILVERSUM

[pagina 4]

Deze uitgave kwam tot stand in samenwerking met de Prof. Dr. G. van der Leeuw-Stichting

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm, radio, televisie, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

[pagina 7]

INHOUD

I / Lent en Lente
Inleiding
Toelichting

Septuagesima	Van Adam den vader der mensen	17
	Van de uittocht	17
	Van het werk in de wijngaard	19
Sexagesima	Van Noach den vader der volkeren	20
	Van de ondergang	20
	Van de zaaier	21
Quinquagesima	Van Abraham, vader der gelovigen	22
	Van de opgang (1)	23
	Van de blinde te Jericho	23
Aswoensdag	Van de schat in de hemel	25
	O Schepper goedertieren	25
	Van de pelgrimsreis	26
Invocabit	Van veertig regels	27
	Ten dage des heils	28
	Van de mens op aarde	28
Reminiscere	Van de berg des verbonds	29
	Van het geduld	30
	Van de verheerlijking op de berg	31
Oculi	Van een huis voor God	32
	Verhoor ons, Here Jezus	33
	Van hemels dauwe	33
Laetare	Klein-Pasen (1 & 2)	34
	Van Jeruzalem onze moeder	35
	Zeven is voldoende	36
Judica	Van de tabernakel	37
	Voorop door alle tijden	39
	Van Abrahams nazaat	40
Palmzondag	Hosanna	41
	Naam van Jezus (1)	42
	Van de intocht	42
Stille week	Van de opgang (2)	44
	Een dubbel-lied van veertig regels	44
Paaswake	Van de nacht	47
	Van de doop (1)	47
	De dageraad gaat stralen	48
Paasfeest	Ter-nauwer-nood	49

[pagina 8]

II / Zomer
	Van de overwinning	49
	Van Emmaüs	50
Beloken Pasen	Quasimodogeniti	51
	Hoog aan de tijd	51
	Wij komen in witte kleren	52
De tweede na Pasen	Misericordia Do mini (1 & 2)	53
	Van de schaapherder Abel	54
	Van het lam en de herder	55
De derde	Van nacht en morgen	56
	Van Henoch de vriend van God	56
	Welbeminden	57
De vierde	Cantate	58
	Van Noach met zijn achten	58
	Alle goede gaven	59
De vijfde	Rogate	60
	Van het nieuwe verbond	60
	Van horen en doen	61
Hemelvaartsdag	Van Christus Triumphator	62
	Messias van ons allen	63
	Naam van Jezus (2)	63
De zesde	Van de lente	64
	Van de toren van Babel	64
	Van de nuchterheid	65
Pinksteren	Van God op het Pinksterfeest	66
	Komt heden tussenbeide	66
	Van de adem	67
	Van de Pinksterbruid	67
	Van de vogel duif	68
	Van het jaar van den Heer	68

De eerste zondag	Van Abram geroepen uit Oer	69
	Van wind en water	69
	Met al de heiligen	70
De tweede	Van Abram als broodbidder	71
	Van de samenleving	71
	Van rijk en arm	72
De derde	Van Abram en Lot op de tweesprong	73
	Van de ootmoed	73
	Van het verloren schaap	74
De vierde	Van Abram en de priester-koning	75
	Van de schepping	76

[pagina 9]

	Van de visvangst	76
De vijfde	Van den Allerhoogste en zijn vriend	77
	Welbeminden (2)	77
	Van de broederschap	78
De zesde	Van Sara en Hagar	79
	Van de doop (2)	79
	Van het brood	80
De zevende	Van de drie mannen bij Mamre	81
	Van de slavernij	81
	Van boom en vrucht	82
De achtste	Van Lot te Sodom	83
	Van de oude wet	83
	Van de Mammon	84
De negende	Van de twee zonen	85
	Van de kwade kans	85
	Van de tranen over Jeruzalem	86
De tiende	Van het verboden offer	88
	Van de nieuwe eredienst	88
	Van de farizeeër	89
De elfde	Van moeder Rebekka bij de bron	90
	Van Pasen	90
	Effatha	91
De twaalfde	Van het eerstgeboorterecht	92
	Van de openbaring	92
	Een Rozendaals kerklied	93
De dertiende	Van Jakob in het huis van God	95
	Van belofte	95
	Van de tiende melaatse	96
De veertiende	Van Lea en Rachel	97
	Van vlees en geest	97
	Van de vogels en de bloemen	98
De vijftiende	Van de ontmoeting met den engel	100
	Van de lasten	100
	Van de jongen te Naïn	101
De zestiende	Van de twee broeders	102
	Van de liefde	102
	Van de genodigden	103
De zeventiende	Van kerk en wereld	104
	Van de ware kerk des Heren	104
	Van den zoon van David	105

[pagina 10]

III / Herfst en Winter
	Van Babylon	106
	Van Jeruzalem	107
	Van Salomo en de koningin van Scheba	108
De achttiende zondag	Da Pacem	109
	Van verlangen	109
	Van de vijgeboom	110
De negentiende	Van Jozef en de zoon van Juda	111
	Van het harnas des Heren	112
	Van het grote bruiloftsmaal	112
De twintigste	Van Juda en Tamar	114
	Van de waterkant	114
	Van de lier aan de wilgen	115
De een-en-twintigste	Van Jozef en de vrouw des huizes	116
	Het lofgebed van Mordechai	117
	Van de wapenrusting	117
De drie-en-twintigste	Van de schenker en de bakker (1 & 2)	119
	Het lofgebed van Esther	120
	Van den Caesar	121
De twee-en-twintigste	Van de vorstelijke dromen	122
	Het lofgebed van Jeremia	122
	Van het dochtertje van Jaïrus	123
De zondag van de kentering	Van de kentering der tijden	124
	Van de goede vrucht	124
	Vier apocalyptische liederen	125
De eerste zondag van advent	Van Mozes en het biezen kistje	128
	Gij die de sterren hebt bereid	128
	Dochter van Sion	129
De tweede	Van Mozes de man Gods	130
	Ik hoor een stem verluiden	130
	Van het riet in de wind	131
De derde	Van Mozes en Midian	132
	Gaudete	132
	Veni, veni Emmanuel	133
De vierde	Van het brandende braambos	134
	Rorate Coeli	134
	Het hoge woord der eeuwen	135
Kerstnacht	Van Titus	136
	Van de engel des Heren	136
	Van gloria in excelsis	137

[pagina 11]

IV / De Wisselweken*
	Van het licht op de kandelaar	137
	Van den Zoon Gods	138
	Het heil van de dieren	138
Kerstmis	Vanwaar de zon gaat schijnen	139
	Jesu redemptor omnium	139
	Behouder en bevrijder	140
Epifanie	Van de doop (3)	141
	Van koning Herodes	141
	Hostis Herodes Impie	142
	Van de duif en het lam en de vis	143
De eerste na Epifanie	Van Salomo biddende	144
	Van de twaalfjarige (1)	144
	Van de twaalfjarige (2)	144
De tweede	Van het begin der tekenen	146
	Van de liefste	146
	Van de bruiloft te Kana	147

In het voorjaar	De engelen van het kwaad	148
	Van komen en gaan	148
	Van de storm op zee	149
	Van het levende water	149
	Van het zaad in de akker	150
	Van moeder aarde	150
In het najaar	Van de zegetocht	151
	Van de nieuwe tijd	151
	Van de berg Zion	152
	Van dies illa	153
	Van de bruid die versierd is	154
	Van de grote dag	154

V / Bijzondere vierdagen
Dankdag voor het gewas	Van de opdracht der gaven	155
Allerheiligen	Drie liederen over de doden	156
Tweede kerstdag	Van Stephanus	158
Naamgeving van de Messias	Van oud en nieuw	159

* Nl. de zondagen die naar gelang van een late of vroege Pasen hetzij tussen de Kanazondag en Septuagesima, hetzij tussen de drie-en-twintigste na Pinksteren en de zondag der kentering worden ingevoegd.

[ achterkant stofomslag]

Revius, Lodensteyn, De Génestet elk op zijn wijs gewerkt, gezwegen nog van Mörike, Herbert en Donne! Des te meer en sterker heeft dat gegolden naarmate dat werk, die dichterlijke dienst meer in het teken der ‘mededeelzaamheid’ stond en minder uitsluitend uiting was, laat staan poging tot aanpraten. Met andere woorden: de beste symbiose van priesterschap en dichterschap doet zich voor, waar het gelukt is voor de gemeente, ik zeg niet: verstaanbaar, maar: zingbaar te schrijven.

Jodocus van Lodensteyn, tot zijn Uijtspanningen in 1676 een ‘voorreden’ schrijvende, legt verband tussen de ‘brand-deugt van eendragt’ en de ‘voeglijke stemme-menginge van de medezang’. Indien men immers elkander overstemt, zingt men slecht en als niet de één de ander uitnemender acht dan zichzelf kan geen gemeente bestaan. Hier wordt de eenstemmigheid van het koraal gepeild als een bediening der verzoening, naar de woorden van den apostel.

Het is in overeenstemming met Efeziërs 5 vs 18-11.

Zijn eerdere eeuwgenoot en grotere collega John Donne schreef geen liederen voor de kerkzang, dat komt in de engelse kerk pas later tot ontwikkeling, aan het eind van de zeventiende eeuw, bij Isaäc Watts. Maar van Donne is de uitspraak: The psalms are the manna of the church. Manna is dagelijks voedsel, rantsoen waar men op teren kan. Alwie liederen schrijft moet eerst beseffen dat hij met iets overtolligs bezig is. Liederen zijn niet nodig. Althans voor ons niet. De psalmen zijn genoeg. Maar liederen zijn nodig als men de maat aanlegt van het seigneurale, dat in Jeruzalem de norm is; omdat de Heer, le Seigneur, ons is verkondigd als één, die met de psalmen sterven kon maar met ons hofhoudt zoals Salomo, dáárom zingen wij psalmen en tal van liederen.

Niettemin, zoals gezegd, Salomo is de Zoon van David en zo zijn de liederen, de hymns of de gezangen, nazaten van het psalter. Er gaan tijden voorbij dat er geen lied ontkiemt, dat er geen oogst is. In die woestijnen rapen wij manna en leven daarop. ‘In dorre tijd’ zegt Da Costa, ‘als er geen lied ontkiemt, als er geen oogst staat op de velden, rapen wij de psalmen op en eigenen die ons toe’. Ik dacht, dat wij vandaag de dag in de dienst van het Woord, evangelisch-poëtisch, salomonische tijden beleefden.

‘Hoe komt het’, zo vraagt Ten Kate in zijn werkje Natuur en Historie, ‘dat de grote vogelsoorten niet zingen? De hoofdoorzaak ligt zeker in hunne organisatie, maar menige aanleiding moet toch gezocht worden in hunne levenswijze. Zij hebben het te drok met de zorgen voor het nodige voedsel. Die grote roofvogelzwerm is altijd op jacht, en kan alleen van honger en moordlust schreeuwen. Jagervolken zingen niet: zij zetten het wild na of zij slapen. Vissersvolken evenzo. Met de zee te worstelen, in de diepte hun prooi te verschalken, dàt is hun leven. Let maar eens op de reiger, op de orde der grote steltlopers! Onbewegelijk blijven zij de ganse dag aan de oever van 't water staan, uit vreze van hun prooi te verschrikken: zij passen wel op dat ze niet zingen. Om te zingen moet men lege tijd hebben en dit hebben alleen de landslieden.’ Wij, op de stelten van onze grootsteedsheid lopend, wij die het ook te ‘drok’ hebben, wij

Vervolg zie achterplat

zingen niet. Maar in de kerk geldt: zingt den Heer een nieuw lied! Dáár tenminste, hoe pover ook, brengen wij nog het offer van de adem. En daarmee zijn wij opgenomen in een groter verband dan zelfs engelen en dieren. Niet alleen ‘al wat ademt love den Heer’, maar ook de dingen, zoals Nijhoff in Fuguette zegt:

 
Claudien, jij speelt piano en ik zit
 
in de warande, en luister naar het zingen
 
uit het innige hart der stille dingen
 
en luister naar de stem der nacht die bidt.

Daar is ‘zachtheid het woord van muziek’, maar grootser gaat het toe in het boek Job, 38e hoofdstuk, dat handelt over de grondwerkersdaad van het goddelijke scheppen zelf, waarbij ‘de morgensterren tezamen vrolijk zongen en alle zonen Gods stonden te juichen.’ De machten en elementen, de creaturen, hebben hun eigen liturgie, hun lofzang en omgang die uit en tot den Eeuwige bestaat. Wij staan daar buiten, beperkt tot taal en getijden, in ons spitst de schepping zich toe en veel gaat er buiten ons om. Dat leert ons, niet alles op den mens te betrekken, maar wel alles wat menselijk is op God, het bloed zowel als de geest, de adem en de ziel, het zonlicht in de menselijke ogen, de maangetijden in de menselijke schoot. De neiging om de zangwaarde en het liturgische gewicht af te wegen naar de draagkracht der menselijke devotie en naar de gevoelswaarde die een lied voor de gemeente heeft, is te klein, te burgerlijk. Er staat: een nieuw lied! Maar er staat: een nieuw lied voor den Heer!

Waarom staat er een nieuw lied? Is het oude niet goed? Het is vaak beter.

Wij hebben Ten Kate aan het woord gelaten. Zijn tijdgenoot en stadgenoot Alberdingk Thijm, één van de eersten die over de kerkzang weer met verterende ijver en verlichte geest wist te spreken, schreef anno 1852: ‘Wat zullen wij van de nieuweren zeggen? Wij moeten in waarheid getuigen, - de poëzie begint zich in deze dagen weder wat te ontgloeyen aan de bron van alle licht en alle vuur, van alle liefde en alle scheppingskracht: maar voor een vijftig, zestig jaar stond het er ellendig mee geschapen. Men zie onbevooroordeeld de koude, dorre, matte, platte, betweterige Gezangen, door de welmenende liefhebbers in hun bundel bijeengebracht.’ Wij heden beamen dat, want zijn strijd is nog lang niet beslecht.

Maar die oude zangers en de grote hymnendichters van de prille christenheid, de kroongetuigen op wie wij ons beroepen, op hun beurt zullen weer getuigen, dat niets kan halen bij de glorie, de kracht en de tederheid van de psalmen Davids. Die zijn als de gaven der genade: iedere morgen nieuw. Ze zijn als de schepping; telkens weer gaat de zon op en als men ziet hoe de dag aanbreekt, het is adembenemend.

The psalms are the manna of the church. De psalmen zijn engelenbrood voor ons gestrooid.

Maar onze liederen zijn ons dagelijkse brood, gegroeid op onze akker, geoogst en toebereid, uit handen van boer en bakker ontvangen en te berde gebracht op de Avondmaalstafel, om uitgedeeld te worden.

[...] nemen!

[...]arnard

Vorige Volgende