Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw (1991)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw
Afbeelding van Het Nederlandse lied in de Gouden EeuwToon afbeelding van titelpagina van Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.34 MB)

Scans (22.45 MB)

XML (0.92 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

studie
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw

(1991)–Louis Peter Grijp–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Syntaxis van de enkelvoudige wijsaanduiding

In het bovenstaande hebben we een aantal wijsnoemers gezien, formules waarin wijsaanduidingen kunnen worden gegoten. Ik zal een kort overzicht geven van de verschillende mogelijkheden. Men kan de formules beschouwen als verkortingen van opschriften in de vorm van volzinnen als

Dit Liedeken is van den soeten name van onser Liever Vrouwe, Maria. Ende gaet op de wijs: Met vreuchden willen wy singhenGa naar eind257.

Dit liedeken gaet op die wyse: warent alle vyanden dat ghy ghesellekens syn

De kern van dit soort volzinnen is meestal ‘gaat op’, ‘wordt gezongen op’ of ‘kan worden gezongen op’. De verkorte formules zijn tot enkele basisvormen te herleiden:

Op de wijs van <wijsnaam>
Op de wijs: <wijsnaam>
Wijze: <wijsnaam>
Op: <wijsnaam>
<wijsnaam>

 

Stelt men dat in deze voorbeelden ‘wijs’ kan worden vervangen door ‘stem’, ‘voois’, ‘toon’ of een andere wijsnoemerterm, eventueel vergezeld van een epitheton, dan heeft men een kleine syntaxis van de wijsaanduiding die het leeuwendeel van de feitelijk optredende vormen beschrijft.

Een aantal vroege wijsaanduidingen heeft een afwijkende syntaxis. Daar is de wijsnoemer in een aanwijzende in plaats van een handelende vorm gegoten: ‘Dit is de wijs’ of ‘De wijs is’. In essentie ‘is’ in plaats van ‘gaat op’:

die note es. Het toghen uut drie lansheren. al in dat &c.

dit is die wise
mit droevigen moede bly te synGa naar eind258.

[pagina 179]
[p. 179]

Het is een typisch laatmiddeleeuwse titel- en opschriftformule. Men vergelijke boektitels als ‘Dit is een suverlijck boecxken’. Ook middeleeuws is de volgende vorm, die we vermoedelijk kunnen beschouwen als een verkorting van de vorige formules:

die wise. Het daghet int oestGa naar eind259.

Deze verkorting valt op subtiele wijze buiten de algemene syntaxis die zojuist is gegeven. Er is wel een lidwoord maar geen ‘op’. Na het midden van de 16e eeuw is mij geen voorbeeld bekend van een equivalente vorm (‘De voois:’, ‘De stem:’ of iets dergelijks). Het onbepaalde ‘Voois:’ (‘Stemme:’ enz.) komt daarentegen veelvuldig voor.

Zo zijn er meer afwijkingen van de algemene syntaxis mogelijk. Lodenstein bijvoorbeeld giet zijn wijsaanduidingen vaak in een aansporende vorm en vervangt ‘op de wijs van’ soms door ‘als’, zoals we al hebben gezien. Dit resulteert in wijsaanduidingen als:

Te singen op de wijse: Un jour m'en alloit, &c.
Te singen als Dovenae vay &c.
Singt als: Rosemont waar gy vliedt
Als: Komt verwondert u, &c.

eind257
Dit is een schoon suyverlijck boecxken, fol. 24v, voor ‘Ghy Mannen ende Vrouwen’.
eind258
MS Berlijn 185, fol. 19, voor ‘Myt droevigen moede blyde te syn’.
eind259
MS Berlijn 190, fol. 180r, voor ‘Myn hart dat leyt ghevangen’.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken