Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 49]

Niet dol fijn

Hoe was het ook weer? - ‘zij die met haaien zwom en op dolfijnen reed...’ Het rijden op dolfijnen behoort gelukkig nog niet tot onze status, maar er staan vreemder zaken in het boek Man and Dolphin (Londen, 1962) van dr. J.C. Lilly, een geleerde op vele terreinen: medicus, chirurg, Fellow in Biophysics, hoofd van een laboratorium voor neuro-fysiologie en directeur van het Communication Research Institute, kortom, niet een man, die het om sensatie begonnen is, hetgeen de vele foto's met fraaie meiskes, dolfijnen kietelend, bij eerste indruk doen vermoeden. Het is een belangwekkend boek, maar toch ook onbevredigend en ik ontkom niet geheel aan de indruk, dat het een wat voorbarige publikatie is, misschien gedaan om anderen vóór te zijn? Hoe ook, hier is de dolfijn Lizzie aan het woord: ‘Lizzie very loudly came out with a “humanoid” sentence, the meaning of which (if any) has puzzled several of us since. It may have been a poor copy of “It's six o'clock” (hetgeen dr. Lilly even te voren gezegd had). But I was caught first by another "meaning". It sounded to me like “This is a trick!” with a peculiar hissing accent. Other people have since heard the tape and come to the same conclusion.’ We kunnen het Lizzie helaas niet meer vragen, want de volgende morgen bleek ze overleden, een van de reeks dolfijnen, die de experimenten niet te boven kwamen. Dr. Lilly heeft bevonden, dat de hersens van een dolfijn (Tursiops truncatus) zo ongeveer 1700 gram wegen, tegen een 1450 gram van de mens. Hij is verder tot de ontdekking gekomen, dat ze door vele soorten van geluid met elkaar in contact kunnen komen, dat ze noodkreten kunnen uitbrengen, die onder andere tot gevolg hebben, dat bevriende dolfijnen onder een gekwetste komen zwemmen en hem opduwen tot hij boven water kan komen om adem te halen. Hij bevond verder, dat de schaal van geluiden, die zij kunnen voortbrengen en ontvangen veel groter is dan de onze, hetgeen hem bleek uit merkwaardige experimenten, waarbij gebruik gemaakt is van ‘push button control’, de mogelijkheid, bepaalde hersengedeelten met stroompjes al dan niet aangenaam te prikkelen: ‘With the newer method we can push a button and cause a brief controlled

[p. 50]

period of a rewarding pleasure to occur in the particular animal. Conversely, we can push another button, which controls another place in the brain, and cause intense punishment (fear, anger, pain, nausea, vomiting, unconsciousness, etc).’ Dr. Lilly bracht nu een dolfijn er toe te fluiten. Was dat gelukt, dan volgde als beloning een aangename prikkel. Iedere keer als het dier floot, kon Lilly het ‘spuitgat’ van de dolfijn zien bewegen. Deze begon evenwel de toon op te hogen, tot zijn baas geen geluid meer vernam, maar wel aan de beweging van het spuitgat kon zien, dat er geluid gemaakt werd. Door het inhouden van de beloning keerde de dolfijn al spoedig tot de ‘normale’ hoogte terug: ‘From that time on he did not go out of my acoustic range. He had determined what my hearing range was, and stayed within it for the next few hours.’

Deze experimenten, waarbij van de modernste apparatuur gebruik gemaakt wordt, zijn heel uitvoerig beschreven; zo wordt het duidelijk dat dr. Lilly hoopt de dieren aan de menselijke stem te doen gewennen, via versterkers onder water bijvoorbeeld kunnen ze voortdurend horen wat er in het laboratorium gezegd wordt. Deze experimenten zijn gecompliceerd, ook de theorie, die aan de ontwikkeling van ons spraakvermogen ten grondslag ligt, in hoofdstukken als ‘Intellect, Intelligence, Language and the Brain’ en ‘Brain Size and Language Function’ behandeld, alsmede uitvoerige beschrijvingen van de anatomie en de fysiologie van Tursiops Truncatus, stempelen dit boek bepaald niet tot ‘uiterst populair’ of sensationeel zonder meer. Zoals gezegd, gaan de foto's meer in die richting - velen onzer zien er even ‘menselijk’ uit als de dolfijn, die door een fraai popje onder de kin gestreeld wordt.

Bijzonder opmerkelijk is het hoofdstuk ‘Implications’, waarin dr. Lilly vertelt van de vele mislukkingen, die zijn deel zijn en van het nut van een wetenschappelijk tijdschrift, dat zou moeten heten ‘Journal of Negative Results’, gewijd dus aan negatieve resultaten, maar bovendien aan de mislukkingen om vorige successen, ook van anderen, te herhalen. Hij is, vind ik, wat voorbarig als

[p. 51]

hij in dit hoofdstuk vast filosofeert over zijn (nog te behalen) succes: ‘If we succeed in establishing communication on an intelligent, intellectual level with one of the Cetacea or some other species of the earth or not of the earth, the implications will run all the way through philosophical, scientific, ethical, legal, social, military, propaganda, utilitarian, and even humorous categories.’ Het komt mij voor, dat hij de theologische vergeten heeft. Blijken ze voldoende intelligent om met ons te kunnen converseren, dan zullen de pogingen, hen tot het enige ware geloof te bekeren geenszins uitblijven en zie ik de zwembroek al voor hen in het verschiet. Dr. Lilly speculeert dat zijn sprekende dolfijnen bijvoorbeeld heel nuttig konden zijn 'as an underwater marine corps’, voor het opsporen van onderzeeërs of neuskegels van raketten. Een moeilijkheid daarbij is evenwel, dat je natuurlijk nooit vooruit kunt weten of ze nu voor Amerika of voor de Sovjets zullen zijn en Lilly mijmert zelfs over de mogelijkheid: ‘They may all be pacifists’ - men moet er niet bij stilstaan en dat doen we dan ook niet: ‘on the other hand, they may be highly military types.’ Hun eventuele nut voor verder biologisch onderzoek in de oceanen lijkt mij iets eenvoudiger: ‘In marine biology they could report on and bring back samples of new species that we have never met before. They might report on the behaviour of many marine organisms with which we are not yet acquainted. Similarly we could learn much about other cetaceans from ones that are friendly to us. There are many mysteries about the so-called “killer” whales that might be cleared up by the dolphins. Maybe the killers are misnamed: after all, maybe they call some of us killers.’ Misschien niet geheel zonder reden?

Is het niet wat voorbarig dit allemaal op te hangen aan de vraag of Lizzie nu ‘It's six o'clock’ of ‘This is a trick’ gezegd kan hebben, in welk geval ze nog gelijk had bovendien? Als ik lees en op de foto's zie, wat er met deze dieren, die opvallend niet-agressief tegen de mens zijn, wordt afgehannest, lijkt het mij voor hen nu bepaald niet dol fijn en ik zou, dolfijn zijnde en uitgerust met mijn hersendoos met 1700 gram grijze cellen, terdege maken dat

[p. 52]

ik uit de buurt bleef van dr. Lilly en zijn laboratorium met pinup girls en hersenstroompjes en de kans het tot marinier te brengen in Florida.