Piksjitten op Snyp

[p. 41]

Haadstik 12
De dûns fan de hoer

As ik De Grutsk foar it earst moetsje wennet er al in pear moanne yn it Roekenêst. Op grutte hichte. Ik wol wat mear witte fan dy stêd bûten de Grutstêd. Eins moat de haadpersoan fan de roman dy't ik yn 'e holle haw dêr wenje. De bouwkeunst fan dy mânske wyk stiet bekend as apart, en de lju dy't dêr wenje foarmje yn 't ginneraal in slach dat yn gewoane stêden net foarkomt. Ik tink eins dat de ferhalen fan lju út dy betonstêd foar it opskeppen lizze.

Dy pûst oan de Grutstêd is sa njonkelytsen de rûchskerne fan it lân wurden. Yn grutte betondoazen en hege tuorren wurde dêr de lju opburgen dy't nearne oars in plak fine kinne. De metro fljocht der ûnder troch, en komt sa foar en nei omheech by in stasjon. Dêre yn dy betonnen keunststêd steane ek de grutste finzenissen fan it lân. Ien hege pyst fan sa'n hûndert meter foar de manlju, en in rûne legere silinder foar de froulju. It Olympysk stadion yn it lyts. Se dogge in soad oan sport yn dy finzenissen. Foaral rûntsjes rinne.

Nachts yn de metro op it stasjon tsjinoer dy opberchbunkers kinst de finzenen foar de ruten sitten sjen. Guon rinne hin en wer yn in rûntsje. Der leit ek in breed kanaal om hinne. In plysjeboatsje fart elke heal oere troch dat kanaal. Bewekkers fan de finzenissen meie dêre deis twa oeren fiskje. De fiskferiening fan de Grutstêd hat dêr yn gearwurking mei it lannelik ynstitút foar it yn stân hâlden fan de swiete fiskerij karpers en snoekbearzen útsetten. Finzenen meie der ek fiskje, mar dan wurde se oan in ketting lein. Dy fiskerij heart by de terapy fan de resosjalisearring. Boppedat, fiskjen makket de lju kalm, en dat is wol nedich, want guon binne spikergek wurden yn dy hege betonkul en yn dy rûne Olympyske kut.

Unguere eleminten fan bûten smite soms wylde snoeken dy't se xtc-pillen yn de kont stutsen hawwe yn it kanaal. Dêrtroch binne guon finzenen sljocht wurden fan fiskjen. Dy opfokte snoeken ferkeapje se yn de finzenis. Der wurdt ek grute dat der op dizze wize oare drugs yn it finzenissirkwy komme. Yn wêzen is it kanaal sa lek as in kuorke, mar it wetter bliuwt heech.

Dat haw ik allegearre al útdoktere, en ik fyn dat it presys passe kin yn

[p. 42]

in ferhaal of in roman oer immen út dy kontrijen. Ik sil de haadpersoan bygelyks swimme litte kinne yn dat kanaal. Myn haadpersoan wol ik eins net opslúte yn ien fan de finzenissen. Earstens wit ik neat fan finzenissen, en twad haw ik heard dat finzenen nei ferrin fan did allinne mar rûntsjes of fjouwerkantsjes draaie. Yn konkreto en yn abstrakto. Dêr kin 'k dus neat mei. Ik sykje eins wat oars. En dan tref ik De Grutsk.

Ik haw him yn jierren net sjoen, jierren ek neat fan him heard. Earst ken ik him hast net iens mear. Dat komt ek omdat er in sinnebril op 'e holle hat. It libben is him op 'e eagen slein, fertelt er. Mei sa'n sinnebril komt de wrâld net sa fûl op him ta.

Hy wit noch ferdealde goed wa't ik bin. Syn ûnthâld wurket noch lykas eartiids. Foaral it werkennen troch bylden. Hy straalt as er my yn it each krijt. Syn gesicht is ien laits mei in sinnebril der boppe. Eins in prachtich gesicht, in keunstwurkje op himsels.

- Hoe is't godferdomme mooglik! - seit er. - It liket wol oft de duvel der mei boartet. Do hjir, jezus noch oan ta, yn dit oarde fan ferdjêr, oerhoer en geraas fan lju dy't fan it dak springe wolle. En it soms ek dogge. Jawis, as wylden springe se hjirre! Hoe hellest it yn dyn bolle harsens en rin hjir samar rûn. En ek noch ûnbewapene, tink? -

Hy hellet in grut knyft út syn jas, en draait it om en om yn syn hannen. It blikkeret yn 't ljocht fan de neonlampen. Alles is hjir neon. Sinneljocht bestiet hjir net.

- Hjirre, moatst ris sjen. Ien druk op dit knopke en hy springt nei foaren. Geweldich net? Sa'n ding hat mar ien beswier. Kinst him net yn de broeksbûse hawwe, want ast by ûngelok op dat knopke drukst bist op itselde stuit dyn kul kwyt. Mar oars fierder in bêst wapen. -

Hy gniist, en meneuvelet wat mei de skerpe dolk. Dan plantet er it wapen rjocht yn de tafel, en raast. Trije kear. De ober komt as in spear op ús ta fleanen.

Wy drinke trije slokjes, it mes stiet yn de tafel, en sa bliuwt der moai wat romte om ús hinne yn de neonbetonkroech. It falt my op dat er my helendal net freget wat ik doch, wat der yn al dy jierren bard is en hokker plannen ik haw. Hy is allinne mei himsels dwaande. Hy leit my út hoest sa'n knyft brûke moatst, en wat it bêste plak is dêrst it stiel yn stekke kinst. Foaral nachts yn 't donker fersinsty maklik. Men stekt

[p. 43]

samar mis, en dan hast sels it stiel yn de bealch.

Hy hat sân nachten oefene op in beam, dêr't er mei wyt kryt in figuer op tekene hie, en no wit er eksakt hokker mooglikheden der besteane. Mei syn tomme rint er oer de skerpe kant fan it mes. Ik winskje mysels gelok. Ik haw myn haadpersoan fûn. Ien dy't nachts op beammen treent, dat is myn man. Sokken komst net sa'n bult tsjin. Boppedat, ik ken him noch wol wat. Dat makket it allegearre ek wat makliker. Neef en nicht neukt licht, sokssawat.

Letter, yn syn flet, lûkt er my daalk nei de tafel. Hy wiist op 'e muorre dêr't in stikje papier plakt is.

- Sjoch, de earste rigel fan it boek dêr't ik mei dwaande bin. Ik fyn it in moaie rigel. Fynst ek net? -

Ik lês de tekst oer de earmkes dy't de ik misrûn is, en ik skrik. Ferdomme, dat haw ik sels al ris betocht. Hoe is it yn de goedichheid mooglik. Ik moat De Grutsk yn 'e rekken hâlde, want oars meant er my ek noch it gers foar de motten wei. Ik haw noait heard, dat er dwaande is mei proaza. Fersen, ja, dat is bekend. Mar in roman?

- Ja, in aardige rigel. It kin minder. Ik miende datsto allinne mar fersen makkest. Yn it ferline. -

- Dy rigel, man, lês dy rigel, dat is dochs godferdomme it toppunt fan literatuer. Of net dan? Aardige rigel seit dy kloat. -

- No ja, fansels, it is in moaie rigel, in aardich begjin. Wêr hast him wei, hat immen it tsjin dy sein hjir yn dizze negorij? Of hast him earne lêzen?-

De Grutsk begjint te gnizen. Hy wiist om him hinne troch de finsters. Dan rint er nei de jeneverflesse op de tafel en jit twa romers fol. Oant de râne.

- Hjirre, earst mar ien op ús ûnferwachte moeting. Proast. Ja, wat sil ik sizze. Dy rigel, fregesto. Eins is it wol nijsgjirrich. In frommes hat it ris tsjin my sein doe't ik noch foarlies. Fersen en koarte proazafragminten. Witst wol, sa't ik earder wol in soad die. Op festivals, en yn kroegen. Ja, in aardich frommes oars wol. Mar dy rigel haw ik fansels wat estetysker makke, wat mear literatuer, sis mar. Literatuer komt de lju noch altiten net geef ta de bek út. Ja, ik bin dwaande mei in roman. It moat no mar ris wêze. Ik bin fansels noch net sa'n bult opsketten, mar ik haw him wol helendal yn 't kopke. De kwestje is, dat ik him der

[p. 44]

noch útlûke moat. -

It is te moai om wier te wêzen. In skriuwer op in flet yn in betonwoastyn. Better hie ik net fine kinnen. Ik moat soargje dat ik him yn de stokken hâld, dat er my net tusken de fingers troch sylt. It sil de meast geskikte haadpersoan wêze dy't ik my oait winskje kinnen haw. Eigenwiis, ja, fansels, mar dêr sit no ien kear ek it measte hâldfêst oan. Sokken waaie net mei alle winen, dêr kinst as skriuwer dyn pinne op stikken skrasse. En, ik bin der ommers sels by. De opbou, de útfiering en de ideeën haw ik yn eigen hân. It iennige probleem sil de snelheid wêze. Ik moat him foarbliuwe. Oars is er earder klear as iksels. Miskien kin ik noch wat mear yn him groeie, him tichter op 'e hûd komme.

- Ja, ik haw besletten en skriuw in roman. Oan de iene kant in stik autobiografy, want silst it mei my iens wêze dat de measte skriuwers oer harsels skriuwe, en oan de oare kant alles watst hjir tusken de flets fynst. Gewoan op strjitte dus, tusken dy doazen en dy tuorren. Dat kinst sa ferwurkje. Ast dyn eagen en earen iepen hast hoechst allinne mar dyn pinne te nimmen en it stiet op papier. Konsintraasje, dat is hjir it biedwurd. Allinne, ien ding sit my tige dwers. Dat is dat frommes yn de binnenstêd fan ús Grutstêd. -

- Wat frommes, deselde fan dy earmkes? -

- Eh nee ju, ik haw in saneamde relaasje yn de binnenstêd. Yn it wykein gean ik dêr meastens hinne. Ik woe 't eins mei har oer dy roman hawwe, mar har earen steane der net nei. Boppedat hat se altiten minsken op besite dy't har fermeitsje moatte. Freonen en sa. It is ferdomme hast itselde as mei dy eks, wurdst der beroerd fan. Ast ien neukst miene se mar dat se de baas oer dy spylje kinne. Soms tink ik wolris, ik set dy kul op sterk wetter, of ik smar him yn mei parafine. Lykas de tsiis. Dan bist derôf. - De Grutsk gniist.

- Do bist aardich modern dwaande. In eks, en in latte op ôfstân. Ik wist net iens datsto skieden wiest. Ja, wat sis ik, ik wit helendal neat fan dy sûnt wy elkoar in tritich jier lyn út it each ferlern hawwe. -

- Jonge, hâld op oer dat houlik en oer dy latte, want men wurdt der kotsmislik fan as men der djip oer neitinkt. Se helje jin it fel oer de noas. Oer de noas dus, en net oer de kul, want dan koe 't noch wol ynteressant wêze, en besjen lije. Nee, ja en amen knikke, en alle moannen stean ik op dy rjochtbank te swearen en te swetsen om my dy

[p. 45]

pearske adfokaten fan de bealch te hâlden. Ast net oppast sitst yn de koartste kearen mei oare fodden yn in leger-des-heils-gebou. Stjerrende wier. Stiest fersteld wat se allegearre betinke op sa'n rjochtbanksitting. No'tst it ketting brutsen hast bist ynienen gjin turf heech mear. It is by de beesten om't ôf. It liket ferdomme it alde doarp wol. Ien saneamde misslach, en leist foar ivich yn de stront. Op 'e dwinger. Op 'e rûchskerne, om fan slimmer mar net te praten. -

En sa raast er noch in heal oere troch. Lit my papieren lêze, geskriften fan pearske adfokaten, ferdigeningen fan himsels, beropsskriften, belêstingformulieren en -oanslaggen, fuortgongsreportaazjes fan syn proses en dêrtuskentroch allerhande stikjes papier mei heale fersen en koarte stikjes proaza. De tafel leit der fol mei. En yntusken sûpt er mar troch. Ik kin him al lang net mear byhâlde. Boppedat moat ik fansels aansens net al te dronken út dizze gribus. Dy metro's fleane oeral hinne, en hast ûnder de grûn noait presys yn 'e rekken op hokker trajekt ast sitst.

De Grutsk skoot de finsterdoar iepen, rint nei it balkon en knopet de gulp iepen. Tusken de traaljes troch streamt it wetter nei ûnderen.

- Moatst ris hearre, - seit er. - It duorret eksakt fiifentweintich tellen foardatst hearre kinst datst echt miichst. Ik sit hjir like heech as op 'e Aldehou. In achtenfjirtich meter. Allinne dêre duorret it sa'n sântjin sekonden. De lucht is hjir smoarriger, tink ik. Kom, besykje it ek mar ris. Se dogge it hjir allegearre. Ynstee fan fallende stiennen lykas dêre eartiids by de Aldehou steane hjir buorden mei fallend wetter. -

Even letter steane wy beide te harkjen. Sjen kinst neat.

- Hearst wol, dat is mines, - gniist De Grutsk. Ik hear heel fier fuort it kletterjen fan wetter. En ferdomd, in tsien tellen letter ferskynt der in twadde lûd. Wat skerper, wat fûler ek.

- Do hast minder sopen, heite, - ferfolget De Grutsk - en dêrtroch klinkt it helderder, minder alkoholysker. Krijst yn sokke tuorren in subtyl gefoel foar nûanses yn lûden. As der immen midden yn de nacht raast wit ik presys op hokker etaazje it bart. Dochs binne der fjirtjin ferhegingen mei elk sân wenten. Dus achtennjoggentich huzen. Mear as yn Snyp eartiids. Der wenje hjir ek mear minsken. Mar Snyp hie minder gekken, tink ik. Mar echt wis dêrfan bin ik net. -

Wy binne klear en rinne de keamer yn. Ik haw myn haadpersoan, dat

[p. 46]

stiet sa fêst as in hûs. No sil 't saak wêze en hâld him yn de stokken, want dat gelul oer dy eks en dy nije latte ynteressearret my foar gjin stoer. Dêrmei mei er wat my oanbelanget wol nei de wrâldferneamde analysearder yn Dryhús. De Hit neffens de adfertinsjes. Hy ferskynt ek wol mei analyzes op de televyzje. Dy De Hit begeliedt al mear skriuwers, en de resultaten lykje der op. In kursuske skriuwtechniken is goed foar de literêre tiidskriften. Se binne der sljocht fan.

Wy drinke noch in buorrel en ik freegje him oft er al mear útwurke plannen hat foar syn roman bûten de saken op de gerjochtshôven en de belêstingfabriken.

- Ik haw in njoggental hoeren útnoege, - seit er. Hy sjocht my tantsjend oan, krekt as wol er my hifkje.

- Njoggen hoeren? Mar wat hawwe dy mei dy roman te krijen, of wolst ek foto's opnimme? -

- Dy njoggen hoeren binne de metafoaren foar de froulju dy't ik kennen haw, en dy't ik oant hjoed de dei ta ken. Ik haw hûnderten foto's besjoen op sa'n buro. Op 't lêst hie 'k se byelkoar. De foto's lykje stik foar stik op de echte. Ek wat leeftiid oanbelanget kloppet it presys. Nije wike freed komt de earste, en sechtjin wiken letter de lêste. Elke fjirtjin dagen ien. De roman rint dêr lyk mei op. As it my slagget fansels. De lêste is De Frou út de binnenstêd. Mei har wol ik ek ôfweve. -

- Wat bedoelst? -

- Dy stek ik dea. Dêr haw ik foar treend, sa't ik dy sei. -

- Dat liichst! -

- Stjerrende wier, heite. Hoe kin 'k dat oars yn sa'n roman beskriuwe? Foar my is in roman de wurklikheid. Lykas yn dat boekewikegeskink okkerjiers. Frou wurdt reept, alteast hast, docht oft se flau falt, wiist de reper heal bewusteleas it kotsamerke bûtendoar, en grindelet de doar as de reper bûten is. Hurde wurklikheid, menhear. Yntelliginte frou, menhear! Dy wurklikheid sil yn myn roman ferskine. Ik stek har it mes yn de strôt. Noch goed fjouwer moanne, dan sil it barre. Ast wolst kinst it meimeitsje. Earst in oerfloedich miel, en dan de dûns fan de hoer mei in mes yn de keel. Lykas in dronken hin, of in hoanne sûnder kop. Prachtich. Dat fragmint haw ik al. Ik moast it op papier earst oefenje. Dat begrypst wol. De ein fan de roman is dus al klear. -

[p. 47]

Yn de metro, letter, sit ik te betinken hoe't ik him stopje kin. Net om dy hoer, mar om it ferhaal. Dat kin folle better. En, wa skriuwt hjir op 't lêst dy roman? Ik dochs! Ik beslút ek in mes te keapjen. Ik wol witte wat der yn sa'n stekker om giet. Miskien kin ik it dan in oare kant op stjoere. It hat fansels te krijen mei dat ferhaal oer dy kikkerts, dat er my sa tusken noas en lippen fertelde. Dy kattepûl en dat mes lykje wol wat op elkoar. Miskien kin ik dêr wat mei dwaan. As ik thús bin begjin ik mei de earste notysjes.