Piksjitten op Snyp

Haadstik 138
Yn it libben kinst allinne de leafde misrinne

De Lytsk hie op de begraffenis west fan in klasgenoat dy't himsels ophongen hie yn 't húske. It wie sa likernôch yn deselde snuorje, dat se ûntdutsen dat syn glogen net mear bestiene, dat er de wrâld besoademitere hie. En himsels sa't se seine.

Se fregen net hoe't er der yn 'e goedichheid ta kommen wie, mar it oardiel dat er net doogde skeat daalk ta de mûlen út. Soks die men net. Fansels, jinsels ophingje wie ek net normaal, mar dêroer koe neat mear

[p. 455]

sein wurde. As ien dea wie koe er net mear straft wurde.

De Lytsk stelde him foar hoe't er sels hingje koe yn it húske. As er der fier op trochtocht waard er helendal mislik. It soe in moaie straf foar dy dweilen wêze. As er dêr hong. Allinne, dat makke er sels dan net mear mei. En dat geniet hearde der wol út soarte by, oars hie it gjin doel. Hy koe ek yn de feart fytse, flak foar in auto op 'e strjitwei oerstekke of op 'e spoarbaan sitten gean as der yn 'e fierte in trein oankaam. Dan soe er fan alles ôfwêze. Fan it geâldehoer oer de glogen, en foaral ek fan dy smycht dy't him om de safolle tiid oan syn kul luts, wylst hy de pearske woarst fan dy fint opstrike moast. En mei De Ank wist er ek net hoe't er it hawwe moast no't se heel oars die as in pear jier lyn.

De Lytsk hie oan al dy dingen tocht doe't se yn dat ûnbekende doarp achter dy deade jonge oanrûnen om it tsjerkhôf hinne. Sa soe it dus gean. Mar dêr hiene je sels neat mear mei te krijen. De klok waard in pear kear let, in pear minsken fertelden dat it sa spitich west hie, en doe wie 't foarby. Yn it lokaal bleau de bank fan dy jonge in setsje leech. Oant der in nijenien kaam dy't it yn in hegere klasse net oprêde. En sa wie dat gat ek wer opfold, de oare fergetten, wylst de tiid trochrûn.

De namme fan de hingjende jonge stie nei in setsje net mear op de klasselist. Nimmen prate der mear oer. Hy wie ferdwûn, hy wie modder wurden dêr't de wjirmen no yn om skarrelen en dolden. Mar De Lytsk seach him noch altiten sitten, faak mei de holle omdel, omdat er wer ris in trije of in fjouwer krigen hie foar in rippetysje of foar in mûnlinge beurt.

De Lytsk krige kâlde grillen as er sa fier tocht oer fearten, treinen, auto's en liedende klokken. Hy krige troch dat der in tsjinstelling bestie tusken de saken dy't foar elk gelyk wiene en datjinge dêr't allinne hy blykber mei dwaande wie, of wat hy oars ûndergong. Hy fielde soms tagelyk eangst en geniet. Lykas by de fjochtpartij fan de slachter en de ko. Oaren hiene dat dûbele gefoel miskien wol minder. As er der wat oer sei seagen se him ferwûndere oan. Sij fûnen sa'n gefjocht op libben en dea skitterjend. It wie dochs kranksinnich hoe't dy slachter dêre in toanielstikje opfierde; dy man die dat dochs sels, it wie ommers syn eigen beslissing!

Fansels, se wiene ek bang fan dy slachtersmessen, mar oft dy slachter ek bang wie ynteressearre har gjin stoer. Nei sokke antwurden sei De

[p. 456]

Lytsk neat mear, omdat er troch krige dat guon gedachten allinne fan himsels wiene. Dy koene net dield wurde mei oaren. Lykas sûkerkoeke, in dûbeltsje of ljipaaien. En miskien moast dat ek helendal net. Miskien hearde dat wol by de geheimen dy't elk mins fêst foar himsels bewarre. Hy soe sokke tinzen ek mar net te faak nei foaren bringe, want dan gniisden se him ek noch út. Dat wie al ris bard doe't dy twa hûnen oeren oanelkoar fêst sieten en hy sei dat der miskien in beestedokter by komme moast, omdat se miskien in soad pine hiene. Doe hiene de measten him foar gek ferklearre, en fregen oft er miskien in famke wie. Dochs besocht er it út en troch en bring dy tinzen ûnder wurden. Soms as er tsjin himsels prate yn it frije fjild as er oan it aaisykjen wie. Ien kear hie er ek De Ank frege wat dy derfan fûn. Mar De Ank sei dat er te earnstich wie, boppedat lei se lekker te genietsjen yn it gers, op har búk, wylst De Lytsk mei in reidplûmke oer har rêch en billen struts. It kidele fêst, want De Ank gibele derfan. As De Ank lake of gibele koest der gjin wurd mear mei wikselje. Op dat stuit koe er dus mei De Ank ek net sa'n soad, en hy woe ek net te lang trochsangerje, want dan woe se miskien noait wer mei him yn it lange gers lizze. Se fûn it ek lekker as er mei in kidelstientsje oer har rêch glide. En De Lytsk fûn dat ek, it makke him waarm en roazich. Hy wie sljocht fan har sêfte rêch en billen. Miskien moast men ek net te folle neitinke.

Mar as er dan wer allinne wie besocht er dochs foar de safolste kear lûdop te sizzen wat er tocht. Dan woe er útprebearje hoe't er it oan oaren útlizze koe, sadat se net begûnen te gnizen, of him foar gek ferklearren, mar reagearren op wat er sei. En miskien begrepen wat er op it each hie. Want dêr gong it dochs om. As immen trochkrige wat er bedoelde, dan fielde er him ek minder allinne.

As de maitiidssinne skynde lei De Lytsk faak yn it lange gers by de Apeallen. Tusken Snyp en Beetschin. Soms kaam De Ank dêr ek, en dan sochten se bûterblommen dy't se ferfrisselen ta in lytse krânse. Dy sette er dan op har holle en dan like se in prachtige fee út in mearke dat se op skoalle liezen. De Ank sei dat er in dreamer wie. En dan gong se langút lizzen yn it gers, fier fan de toer en de buorren. Se sei dat er oer har liif strike moast. Dêr wie se sljocht fan. Dan die De Lytsk syn eagen ticht, want op dat stuit woe er har allinne mar yn syn holle sjen. Dêr genoat er fan, en tagelyk fielde er him wat bang, want yn it spultsje

[p. 457]

dat De Ank ûttocht hie moasten syn hannen har klean wat opstrûpe. Dan fielde er har waarme fel, har nâle en har skonken. De Ank sykhelle djip, want se fûn it fijn en spannend. De Lytsk hie der in dûbel gefoel oer, oant er syn eagen iepen die. Dan seach er allegearre kessentsjes, en dy wiene hast like sacht as it fel fan har trijekleurige kat. Oars sacht.

Op sa'n stuit fielde er him bliid, foaral as De Ank de eagen ticht die. Dan koe se net sjen dat hy it prachtich fûn. Faak spiet it him dat er gjin suskes hie, want dy soene der fêst dan ek sa útsjen. Eins beskôge er De Ank as in soarte fan suske. Dan waard de wrâld ljocht en bestiene der net mear opblaasde kikkerts en fermoarde katten. It gers rûkte fris en yn de opfeart swommen twa grutte swannen. Dy draaiden wolris rûntsjes tsjinoer har. Foar syn gefoel. As woene se sjen litte hoe moai oft se wiene.

Letter, as er op bêd lei, struts er noch oeren oer it liif en de skonken fan De Ank. Oer de heuveltsjes en troch de ploaikes. Sacht, sacht, dat oerhearske as gefoel, en dat bleau ek dagen yn syn hannen sitten. Meastens waske er syn hannen in pear dagen net. Oant syn neils smoarch waarden. Dan moast it wol. Mar it sêfte gefoel koe gelokkich net fuortwasken wurde. Ta beslút joech er altiten in pear tuten op har liif, en dan sei De Ank dat se dy dêr moai sitte litte soe. Se koe der wol om hinne waskje. As er har dêr tute struts se troch syn hier. Dy hân fielde er noch dagen lang. Foaral as de wyn der trochhinne waaide, of as er troch in hage krûpte mei skûleblink.

Dy tsjinstelling tusken it geniet en de eangst, of tusken it sachte liif en de opblaasde kikkerts jilde ek foar de bulte fragen dy't er yn syn holle bewarre. Se hiene te krijen mei de minsken om him hinne. Yn it doarp, op skoalle en thús. Eins hearden de huzen, it skoalplein en de buorren der ek by. It like wol oft syn holle en gedachten yn twaën útsplist wiene. As guon it normaal fûnen en blaas kikkerts op, dan hie hy dêrfan argewaasje. Dêrtsjinoer genoat hy fan de dreamen dy't er hie, wylst in bulte oaren dat wer ferfelend en yslik fûnen. Foar De Lytsk rûn de dei oer yn de nacht, it wie eins ien geheel, en as it der op oankaam hie er de nacht ek noch leaver. Al hoe ferskriklik it der soms ek om wei gong. Yn de nacht koe alles, oerdeis moast er altyd op syn iepenst wêze dat er net de ferkearde dingen moai fûn, of presys it omkearde tocht fan wat al de oaren tochten. En seine.

[p. 458]

As De Lytsk de muorre seach mei gatten fan kûgels dêr't se yn de oarloch twa deasketten hiene, dan stiene dy twa manlju dêre noch altiten. Hy fielde hast de pine en de eangst dy't se fêst hân hiene. Sokke saken koe er net ferjitte. Elk hûs en elke ljochtpeal hie syn eigen ferhaal. Soms om te laitsjen, mar meastens om te gûlen. Yn elke beam seach er in kanon, it grint op 'e dyk like op kugeltsjes út de gewearen en it wjerljocht en it ûnwaar feroaren yn fjoerspuitsjende fleanmasjines. Doe't se him in kear meinamen nei it fjoerwurk yn Dryhús sloech him it hert yn syn keel, en krige er de triennen yn de eagen, sadat de kleuren allegearre trochinoar rûnen. It like moai en spannend, mar it fielde ferskriklik en it makke foaral bang. Mei bewûndering seach er nei al dy lju dy't der flakby stiene. Soks begreep er net.

De Lytsk stie wer foar de spegel yn syn keammerke. Nei al dy gedachten yn syn holle krige er no krekt yn 'e rekken, dat de spegel beslein wie. It swit op syn holle hie him delsetten op it glês. Yn it glês hast. Nettsjinsteande dat dizenige waas besocht er wat te sjen. Eins wie er benijd oft der ek wat oan him feroare wie.

Se seine dat der ferskriklike dingen bard wiene, en dat hie net allinne te krijen mei de glogen dy't gjin glogen mear wiene. As De Lytsk alles optelde koe er net mear in normaal mins neamd wurde. Hy fielde in grutte eangst. Hy wie tagelyk ek bang. Net foar in pak op syn soademiter, mar foar alles wat se him oanwreaunen. Oprjochtens, earlikens en iepenheid wiene fier te sykjen. Se fertrouden him net mear. Miskien hiene se wol gelyk, mar hy wist sekuer dat er neat dien hie dêr't in oar lêst fan krige of it slachtoffer fan waard. Hysels heechstens hie der lêst fan. Hy fielde it yn syn gesicht. Dat moast wol feroare wêze. Mar yn de wazige spegel koe er allinne mar itselde wat dizenige gesicht ûntdekke. Der siet wol skrik yn dat gesicht, mar echt feroare like it net.

De Lytsk struts mei twa fingers oer it glês fan de spegel. Hy woe de skrik op syn gesicht fuortfeie. It mislearre, omdat fingers in gesicht yn in spegel net feroarje koene. Boppedat, wat ienkear yn in gesicht siet bleau dêr fêst foar ivich sitten. De streken op it glês makken it eins noch folle slimmer. De fingers hiene net iens field oft er it sels wol wie dêre yn dy reinige spegel. Miskien wiene syn eigen fingers ek wol net sa geskikt om te fielen oft er it sels wol wie. Miskien soene oare fingers dat better dwaan kinne. Doe struts er even oer syn foarholle, oer syn

[p. 459]

wangen en lippen. It fielde frjemd, en yn de spegel like it helendal idioat. As bestie syn holle út repen fleis, in skeve noas, heale eagen en in brutsen mûle.

Nei't er syn holle oanrekke hie moast De Lytsk tinke oan it fytsen yn de wyn, oan it geniet dat soks joech as de wyn him om 'e holle streake. Soms ek oer it boarst en it liif as er de knopen fan syn bloeske iepen die. It kidele, it wie ek lekker fris, mar it hie der ek wol fan dat der dan hannen oer syn fel strutsen. Hannen fan De juf Annach, mar mear noch de fingers fan De Ank. Dat hie se in pear kear dien. As de wyn sa om him hinne struts en boarte like it oft er troch de loft sweefde.

Foaral as De Lytsk heel hurd fytste prikele de wyn syn hele lea. Wat hurder wat mear geniet. It rûn by de fingers lâns by syn earmen omheech nei syn holle en syn liif. Soms begûn it al by syn skonken as er in koart broekje oan hie. Dan hie er it gefoel dat er yn de wyn swom. Hy fergelike it wol mei de ferhalen fan oaren dy't yn see swommen of yn in âlde opfeart. Dy swetsten ek altyd dat it sa lekker wie. Him sei dat neat, want hy fûn it wetter meastens te kâld. Nee, dan de wyn oer syn switterich liif, dat wie it grutte geniet.

Soms besocht er yn de spegel himsels echt mei syn fingers oan te reitsjen. Lykas de wyn, heel sacht en stadich. Dan struts er op it glês oer de parten fan syn lichem. Dan barde út en troch itselde as mei de wyn. It joech in gefoel fan gelok, en it kaam eins achter it glês fan de spegel fuort. Soks siet dan yn syn gedachten, en hy moast derfoar soargje dat er de wurden dy't der by hearden net útspruts of betocht, want dan fielde er neat mear. Dan wie de tsjoen foarby en feroare de spegel yn in swart lekken. Sûnder wurden tinke, mar wol ferhalen meitsje fûn er it moaiste wat der bestie. It sei himsels dat er oer soks mei oaren helendal net prate doarst. Boppedat koene de wurden dan kapot meitsje wat er yn syn holle bewarje woe. Hy hâlde it moai foar himsels.

Troch dy wyn, syn fingers oer de spegel en de hân fan De Ank krige De Lytsk troch dat guon ûnderfiningen kend wurde koene en geniet joegen troch in simpel oanreitsjen. Dat barde gewoan, of hy koe it opsykje. Dêr hoegden gjin ferhalen by betocht te wurden. Dat barde samar. Soms krige er it idee dat syn lea dreamde en net syn holle. Dan gong er in kant út dy't er net mear tsjinhâlde koe. As hie syn lichem in eigen doel dêr't er net mear sa'n soad ynfloed op hawwe koe. Oaren

[p. 460]

fansels helendal net. It barde faker dat syn lea wat oars woe as hysels. Dat bestie al langer, mar it waard hyltiten sterker. It wie ek wolris oarsom. Faak hie dat te krijen mei oare minsken dy't ferwachten dat er ja sei en nee die. Hy krige dêr de pest oer yn.

De Lytsk fûn it sa njonkelytsen ferdomde ferfelend, dat er tocht en fielde sa't dat no barde. Hy koe nimmen mei wa't er der oer prate koe. Hy koe it ek net údizze, omdat er sels amper yn 'e rekken hie hoe't it ferrûn. Oerdeis, mar ek nachts. It wie krekt oft der yn himsels in oarloch oan de gong wie dy't op gjin inkelde wize ophâlde woe. As der even in setsje stilte bestie kaam der wol wer wat út it ferline omheech dêr't er mei ompankoeke. De oaren tochten dat er wie sa't er derút seach, en wat er die en fertelde. Soms ûntdutsen se wat oars, lykas mei de glogen, en dan wiene de rapen gear.

Eins wist de Lytsk presys hoe't er wêze woe, hoe't er wie, yn himsels, mar hy krige troch, dat er allinne foar himsels sa wie. De oaren om him hinne seagen him op in oare wize. En dat brocht wolris betizing.

Miskien soe der oait in tiid komme dat er dy klean fan oaren fuortsmite koe en sels bepale hoe't er der útseach en wat er die. Hy seach wer yn de spegel, en no wie der helendal neat mear te sjen. As hie de froast der blommen op tovere. Hy bestie net mear, hy stie achter it beferzen rút fan de wrâld. Se hiene him allegearre ferrekke litten. It swit rûn him oer de holle. Alles fielde kâld en yslik. Doe pakte er in inktpôt en sloech dy mei ien slach yn de spegel. Dy barste yn stikjes. De swarte inkt fleach alle kanten út. De Lytsk reesde it hûs út en de dyk op. Der wie mar ien dêr't er no hinne koe. Dat wie De Ank. Hy soe har alles fertelle. Alles. En dan soe er har freegje syn holle droech te meitsjen, want troch it swit yn syn eagen koe er hast neat mear sjen. De Ank hie wol lytse bûsdoekjes.

De Lytsk rûn it paadsje del fan it hûs dêr't De Ank wenne. Op it ein stapte er by de stoepe op en skille twa kear. Hy wachte mei de rêch tsjin de sydkant fan it portykje. Tsjin de muorre stie de fyts fan De Ank. Se wie dus thús. Der barde neat en De Lytsk skille nochris twa kear. Doe gong de doar iepen en stie de mem fan De Ank foar syn noas.

- Soest in ljipaai bringe? -

- Nee, de aaisikerstiid is ommers al lang foarby. Dat haw ik in pear

[p. 461]

moanne lyn al dien. Ik kom foar De Ank. -

- Dy is net thús. -

- Mar har fyts stiet wol tsjin de muorre. -

- O, no miskien hat se wol in oare fyts nommen. -

- Binne Jo wol wis dat se net thús is? -

- Fansels, hoe soe ik no net witte wa't thús is. Kin 'k it boadskip net oerbringe? -

- Nee, ik wol mei harsels prate. -

- Sa geheim is it dochs net! En oars moatst mar oant moarn wachtsje, as jimme wer nei skoalle fytse. -

De Lytsk knikte, sei goeie, draaide him om en rûn it paadsje wer del. Moarn soe it te let wêze hammere it troch syn holle. Hy hie freegje moatten hoe let oft De Ank thúskaam. Mar miskien hie se ek wol thús west, en woe har mem him der net yn hawwe. Dy wie noait net botte freonlik tsjin him. Har heit wol, mar dy kaam noait by de doar.

De Lytsk rûn in eintsje de dyk op en skeat doe it fjild yn. Op nei de A-peallen. Dat hie er De Ank freegje wollen, om dêr hinne te gean. Mar miskien hie har mem dat ek wol net goed fûn. Hy seach nochris oer syn skouder. Se siet net foar it finster op har keammerke. Hy begreep net wêr't se wêze koe. Oars wie se altiten thús om dizze tiid.

De Lytsk seach in ierappeltsje op de reed. Hy naam it yn syn hannen en sloech it op en fuort as in keatsbal. Doe fage er him om 'e holle en troch it hier. As er net mear lyts wie, mar grut, soe it miskien wat makliker wêze en praat mei De Ank. Fêst soe har mem him dan ek net mear sa maklik fuortstjoere. Letter.

De Lytsk woe De Ank net kwyt. Ast immen misrûnst dyst ferskriklik leaf fûnst soe dat in ramp wêze. Eins wie dat it iennige wat je misrinne koene yn it libben. Dan misten je ek de earmkes dy't dan om jin hinne slein waarden. Letter, as er grut wie soe er har fêst makliker treffe kinne. Doe sette er de stap deryn.

By de A-peallen tocht er him yn hoe't se dêre tegearre sieten, of leine yn it gers. Yn gedachten tegearre betsjutte hast ek al dat se hjir tegearre wiene. Allinne, sij wist it net. Mar foar him makke dat no even neat út. It koe net oars. Doe streake er mei syn iene hân de oare, en oarsom. It hie wat fan de wyn, it hie ek wol wat fan de hân fan De Ank. As er glogen hie koe er har noch better sjen skeat it troch him hinne. Mar hy

[p. 462]

twifele oft er har skerper sjen woe. Yn syn gedachten wie se ek meast wat wazich. Eins moast dat mar sa bliuwe.