| |
| |
| |
V.
Aent wyt it noch sa skoan fan syn jonge jierren, as de ûngetiid sahwat birêdden wie, dan moast alle mannemacht gear oer de fruchten, dy't sa'n skoft har gerak net rjocht krigen. En sa giet it nou wer krektlyk. Moarns daelk nei thédrinken sjouwe hja ôf, nei de Efteruten, dêr't de measte bouwen lizze. Leafst giet Aent mar mei; mei yn 'e rige en mei bilibje de forskate sensaesjes fan 'e dei op it lân. Mar der is thús ek altyd hwat to forhakstûkjen en dan seit Keimpe:
‘Ik soe mar thús bliuwe, net?’
Sadwaende dangelje se dan togearre ek wolris in moarnskoft om hûs hinne en binne togearre gear oer de dingen fan lang lyn. It measte wurk is Keimpe ûntkommen, en och, mei trije greate jonges yn 'e hûs is 't ek net sa bot nedich, dat er sels mei yn 'e sile rint. Sa net, heareboer hawwe de Obma's harren nea field, de ienfâld sels. Sokke moarntiden sitte hja in kertierke langer oan 'e kofjetafel en pypkje en sjogge yn 'e Ljouwerter, as de postrinder oan 'e doar west hat. Tryn falt der in skoftsje by del, en dan binne it goede moarntiden, dat hja oer de jierren hinne wer tichter nei inoar tagroeije. Aldere minsken dy't, de iene mear, de oare minder, allegearre hiel yn 'e fierte al tsjin de ein oansjogge. En hja hawwe it oer hwat it libben brocht hat. In bulte goeds, feitlik foar allegearre, mar it is ek mar al to tige sa lyk as heit it yn syn âlde jierren gauris sei, wy hawwe hjir gjin bliuwende stêd; tige tankber
| |
| |
foar hwat wy hjir taskikt krije, mar ús wiere takomst leit earne oars. Sokke amerijen binne wûnder fan goedens. Mar der is safolle, om it moaije en it goede út to heljen. De skoften yn 'e Efteruten. Om jin hinne it fjild, de heechopgaende fruchten en de rook fan it lân. Fûgels dy't in kear oer de ekers hinne saeijen komme, en rûzje hawwe mei in âld roek, fierôf in keppeltsje âlde arbeiders, de rêgen krûm, en stadichoan fuortskreppend nei de ein. It stil petear hjirre ûnder inoar. De jonges, fleurich mar tagelyk ynbannich, Wytse stil en yn himsels keard, it minst ienfâldich om hwat tichterby to kommen, oh sa ynskiklik; en allegearre mar sletten. Sa'n forskaet yn eigen lyts milieu al, en al dat forskaet wurket der ta mei, om de rykdom fan it libben to foarmjen. Ek de arbeiders steane dizze dagen al in bulte mei yn 'e rige en Keimpe sels tsjocht ek alsa in skoft mei. De amer mei drinken ûnder in kile op 'e ein yn it skaed fan 'e hege jirpelloffen. Ornaris is der in rêstich, guodlik petear, mar hja swije ek wol in skoft en elk lit syn tinzen dwale. It nijgers grienet al moai aerdich op, in inkeld foarlik plak wurdt al biweide. Heechsimmer, de moune yn 'e polder nei it noarden stiet stil, reine docht it net. Kleare loften, skielk rint it nei de fakânsjes. Dat birekkenet Aent sa, net dat it him in blide erfaring is, it stiet bûten it boerelibben, en dat is it hwat allinne mar foar him jildt. By it boerefolk bigjint it fuorttsjen al, in inkelde kear sjocht men wer ris in tilbry de wei lâns riden. In bulte giet it al mei de fyts, wol mei de bus, en der binne fansels ek al guod- | |
| |
den, dy't sels in auto oantúgd hawwe, of har ride litte. Dit allegearre kin Aent net bot bikoare, it is in frjemd ûneigen illemint yn dit libben, alteast foar syn gefoel. Mar hy wyt ek malle skoan: de tiid is net to kearen.
Hy is it bêste op syn plak hjir yn 'e Efteruten, dêr't alles gelyk bleaun is oan safolle jierren lyn. Hy moat nou hiel yn 't koart nei Hollân, de jonges hawwe de auto al bûtendoar hawn en hwat ôfhimmele, en de bern hawwe der al yn sitten to tjirgjen. Nou lykwols wol er dêr noch net oer tinke, krekt as dat oare probleem: Aeltsje. Op 'e foareker hawwe hja lins en drinke, en de jonges hawwe it oer it feest skieik yn 'e buorren en oare útsjes de Wâlden del. Ek giet it praet gauris oer it forline, foaral Abe kin in bulte opikkerje. Ek sitte hja om bar wolris tusken de reiden fan 'e slinke. Alles sa wûnder, wûnder eigen, as wiene der gjin fiifentweintich jier forroun. De rige fan doarpkes leit noch yn it roun, eltse klok mei syn eigen lûd, as hja om acht en twa en seis ûre liede. Sa geane de skoften. Jouns nei meltsen ride Keimpe en Aent noch alris hinne om walhea op 'e wein to smiten. Dat giet dan tige rêstich sûnder jin to haestjen. De âld brune der foar, hwat ark mei, sa ride hja de bouwen ôf. In pear âldeftige bruorren, dy't oer in kreweike gear binne; sa út 'e rêst wei fan dizze wrâld bisjogge hja it libben, en it is harren beide goed, hoe bot forskillend. Tsjin kofjetiid helje hja de bynstôk deroer en sette it efterst op it foarkret, de kant op nei hûs, dêr't de rook hinget fan broeijend hea, en de fruchten yn it hôf oan 'e beammen to rypjen hingje.
| |
| |
Aent syn fuorttsjen dêr komt ek al net folle fan, bihalve dan, dat er nei Hollân ta moat, dêr't de iene dei nei de oare mar net fan komt.
Foar it fatsoen hat er dûmny ris efkes goendei sein; al in âldeftich en guodlik man, mar hy is hjir kommen yn 'e tiid, dat Aent fuort wie, Ek Heit en Mem hat er net mear mei to hof brocht, noch Rixt.
De skoalmaster is in noch jongeftich baeske. De smid syn soan swaeit nou de foarhammer, Aent hat him noch kend as sa'n foech jonkje. Allinne de ald timmerman is noch yn wêzen. Nou in foech sawntiger; hy wennet mei in pear net troude bern efter it tsjerkhôf. Dêr hat Aent alris in jountsje sitten. De âldman wyt noch oh sa'n bulte lytse dingen út it forline op to ikkerjen. En de bern, hoewol hwat jonger, hawwe noch tagelyk mei him op 'e skoallebanken sitten. Hwer't er noch in kear faker hinnetsjocht lykwols, dat is nei de útbuorren, dêr't Jitse in lyts spultsje bibuorket; Jitse is de iennichste, dy't mei him yn 'e selde klasse siet op skoalle, en dy't ek letter gauris mei him op en út wie. Hy hat noch in skoftsje foar skoalmaster leard, mar dat is mislearre. Sûnt hat er op 'e útbuorren sitten en in mannich kij molken. Nou al in pear iensume minsken; de soan fart, de dochter is nei Hollân ta troud. In inkelde kear reizget Aent der hinne, dwers troch de buorren hinne, it âld tsjerkepaed lans en sa nei de útbuorren ta. It is dêr sok goed sitten yn it lytse keammerke efter de graniums en clivia's. Hja stekke in pipe oan, letter in segaer en yn 'e oansljurkjende joun driuwt
| |
| |
de reek troch de keamer en ljochtet it thépitsje. Oer it lân prate hja en it gewaechs en it gewin, oer de pleatsen dêr om 'e útbuorren hinne, en hwa't dêr yn 'e rin fan 'e jierren wenne ha. Op 'e útbuorren stiet in pleats, dêr't Rixt fan Peyma har folk wenne hat. Ek dat komt to sprake. Jitse en dy wennen hjir al, doe't Rixt útsukkele. It wie gjin tarring en gjin kanker; hwat krekt, dêr hat nea net folle sizzen fan west. Eat ynwindichs dêr't hja oan üttard is, organen dy't sa't it skynde har funksje net neikamen. Letter is it folk hjir wei gien to wenjen, it suden del. Oer Aent syn forhâlding ta it fanke wurdt hast net iens rept. Dat binne miskien dingen dy't to nei geane. In pear iensume minskjes binne it wurden, Jitse en Baeije, frâl toloarsteld yn 'e bern. De jonge, dy't earne op sé sit en nea fan him hearre lit, al sûnt jierren net. It fanke, dat nei Hollân ta troud en hielendal by har skoanfamylje ynboargere is, sadat Heit en Mem net iens mear meitelle. Hja komme nea dizze kant út. Jitse en Baeije fine de treast yn har spultsje en yn 'e goede oantinkens oan 'e tiid, doe't de bern lyts wiene en thús. En dan, toloarstelling is faeks ek wolris goed. Jins eagen geane fan dizze ierde ôf, dy't jin dochs it djipste net jaen kin, de frede yn it hert.
Sa geane dy jounen foarby. En as alles al lang sliept, tsjocht Aent it paed werom. Ut it suden komt in loft oanskouwen, dat sadwaende is Aent oerein gien. It ûnwisse ljocht fan 'e simmernacht leit oer de lânnen. In inkelde froask kweaket, fierder is der eat as it bange
| |
| |
eangjen fan it kommend swierwaer. Dûnker en driigjend skout it oan út it súd, Op it tsjerkepaed skrillet er in kearmennich fan it fel flitsende ljocht en de knetterjende slach der deun op. In forlitten wrâld, gjin minsk-like gestalte en gjin minsklike stimme, In bang beest, dat lûd jowt yn it fjild, By dûmny yn 'e studearkeamer barnt noch ljocht, dat is suver in treastend en wolkom eat. De buorren sliept, ynein fan in drokke dei yn 'e fruchten, Faeks skrillet der in inkeldenien op fan it tongerjen, Aent rint by it tsjerkhôf lâns, Rixt, en Heit en Mem, It forline bliuwt forline en de deaden swije en dieden, dy't dien binne, kinne nea wer goedmakke wurde. Hy stiet stil by de hage en in great forlangst giet der troch him hinne, Om hjir by de oaren ek ienkear to rêsten en de jierren, de ieuwen oer him komme to litten, deun ûnder 'e klokslach fan 'e âld toer. Op dit stuit fielt er him âld, Né, in man fan tsjin 'e fyftich hat syn libben hawn, Hy giet fierder; de bui boazet oan. Mar yn syn hert is in wûndere rêst.
|
|